Przedświąteczne przygotowania na Kurpiach i w Beskidzie Sądeckim

W audycji towarzyszymy przedświątecznym przygotowaniom: lepimy łomnickie pierogi, przyglądamy się świątecznym tradycjom na Kurpiach.

Kurp grający na ligawce opierający instrument o ramię kolegi (członkowie zespołu kurpiowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Nowogrodzie) podczas 25-lecia PTK w Belwederze, 1–3 V 1932 r.

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Smaki Łomnicy-Zdrój

Przy brzmieniu - wciąż adwentowych - pieśni zaglądamy pod strzechy Górali Nadpopradzkich i z Magdą Zbylut-Wiśniewską poznajemy... sposób przygotowywania tradycyjnych łomnicańskich pierogów. Ta potrawa ma ponad stuletnią tradycję. Czym łomnicańskie pierogi różnią się od zwykłych? O tym opowiadały Stanisława Polańska i jej córka - Małgorzata.

- Niby jest proste, ale nie zawsze wychodzą! Muszą być dobre ziemniaki, mieć skrobi dużo. I trzeba posklejać, żeby przy gotowaniu się nie rozpadły... - rozpoczyna pani Stanisława. 

Łomnicańskie pierogi są przyrządzane są z ziemniaków i sera, a podawane podczas wielu uroczystości, m.in. wesel, świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Pani Stanisława zaznacza od razu - proporcji nie stanowi się na kilogramy, ale na wiadra.

- Bo jak się ziemniaki wyciśnie, to dużo wody odleci i wcale nie zostanie dużo ziemniaków. Więc porządne wiadro trzeba na rodzinę. Musi być wiadro!

Pierogi z tego regionu nie przypominają znanego z polskich stołów półkola z "falbaniastym" rantem. Są w formie jajka, dobrze zlepione. W środku znajdziemy ser.

- Kształtem przypominają cepeliny. Ale cepeliny są z mięsem, a nasze pierogi - z serem. Tylko ze słonym serem, nie słodkim! Najlepiej, jeśli ser jest swojski, tłusty. Do tego dajemy jajko, ewentualnie dwa, i sól. Nic więcej. Do omaszczenia można skwarkami, można masełkiem - mówiła gospodyni. Sama pani Stanisława nigdy nie próbowała robić pierogów z innym nadzieniem. Takie są najsmaczniejsze i kropka.

O pierogach łomniczańskich - uznanych za produkt regionalny Małopolski - krąży legenda, że dawniej ich wyrobu nauczano w szkole na zajęciach z techniki. Nasza rozmówczyni nie potwierdza, nie zaprzecza, wskazuje jednak na to, że receptura pierogów jest w każdym domu ściśle chroniona.

- Teściowe niechętnie zdradzały przepis. Sama musiałam dochodzić do tego, co zrobić, żeby się nie rozpadły!

Pani Stanisława obiera i trze ziemniaki, odciska wodę. Gdy pierogi są już ulepione, wrzuca je na wrzątek. Ostrożnie! Żeby nie rozpadły się w czasie gotowania. Muszą się gotować, ale delikatnie.

- Wokół pierogów krąży wiele legend! - mówi córka Stanisławy Polańskiej. - Jedna z nich głosi, że jak taki pieróg spadł z pieca, to mógł i kurę z kurczętami zabić. Taki był duży. A jak pieróg podczepili do pociągu z Łomnicy do Nowego Sącza, to jak dojechał, nawet do sera się nie dotarł. Całe te żarty były się z tego, że one były kiedyś znacznie większe! Dawniej kobiety w natłoku obowiązków robiły je większe.

Zobacz też:

• Górale Nadpopadzcy w cyklu Od Olzy do Sanu. Ludzie Gór
  
  
• Udało nam się zachować inne stroje, muzykę, pieśni i obyczaje, mimo że te różnice obejmują raptem jedno małe miasteczko i kilka okolicznych wsi - o kulturze Czarnych Górali opowiadała w Dwójce Wanda Łomnicka-Dulak

Jak Kurpie świętowali Boże Narodzenie

Tego dnia kijem o płot się uderza i z tej strony, gdzie echo się odbije, panna może sobie szukać kawalera. Od rana też śpiewając kolędy, stroimy choinki w specjalnie upieczone pierniki, watę i bombki - opowiadał kiedyś Witold Kuczyński.

Dziś przypomnieliśmy gawędę kurpiowskiego piewcy o tradycjach bożonarodzeniowych na Kurpiach Zielonych.

• Bogactwo Kurpiów w gawędzie Witolda Kuczyńskiego

***

Tytuł audycji: Źródła 

Prowadziła: Aleksandra Stec

Data emisji: 23.12.2024

Godzina emisji: 12.00

mg