"Gdyby Kolberg miał fonograf..."
refleksja nad "Ludem" przez pryzmat nagrań
W ramach stypendium sfinansowanego z KPO dla Kultury Rafał Miśta stworzył projekt „Cyfrowa Mapa Folkloru”. Mapafolkloru.pl to interaktywna strona internetowa z mapą melodii ze zbiorów Oskara Kolberga. Znaleźć na niej można:
- mapę wszystkich melodii ze zbiorów Oskara Kolberga (przypisanych do konkretnych lokalizacji) – wraz z linkami do stron, gdzie można tych melodii odsłuchać (bez znajomości nut) oraz z wyszukiwarką melodii według „uwag” dołączonych do niektórych zapisów (np. można odszukać wszystkie melodie z określeniem „krakowiak”, „mazur”, „dudy” itp.)
- zdigitalizowaną wersję międzywojennego „Atlasu kultury ludowej w Polsce” Kazimierza Moszyńskiego – w większości wypadków są to mapki wiążące sygnatury z kart atlasu z „punktami badawczymi”, mapy rastrowe. W celach porównawczych można nałożyć na nie mapy z powojennego Polskiego Atlasu Etnograficznego o tematyce tożsamej z mapami Moszyńskiego (można zobaczyć, jak zmieniały się odpowiedzi zbierane w trakcie badań terenowych), mapy rozsiedlenia ludności polskiej wg Eugenusza Romera, zasięgu gwar białoruskich wg Joachima Karskiego i przebiegu największych rzek. Autor projektu zachował historyczną ortografię i terminologię Moszyńskiego.
- ponadto czeka nas kartograficzna wersja indeksu laureatów Nagrody Kolberga (z poprawkami błędnych danych na stronie tegoż wyróżnienia) – można znaleźć laureata „ze swojej okolicy”, a także linki do map Polskiego Atlasu Etnograficznego o tematyce bliskiej folklorystom.
Dodatkowo, w ramach projektu Cyfrowa Mapa Folkloru odbyło się spotkanie w Ambasadzie Muzyki Tradycyjnej pt. „Jak grać z Kolberga?”. Wzięli w nim udział etnomuzykologowie i muzycy: Piotr Dorosz i Maksym Nakonecznyj. Nagranie ze spotkania dostępne jest na profilu YouTube Rafała Miśty.
Co znajduje się na Cyfrowej Mapie Folkloru?
- Mapowanie rzeczy związanych z kulturą tradycyjną było przedmiotem mojego zainteresowania. Dlatego na stronie mapafolkloru.pl pojawiła się mapa wszystkich melodii z dotychczas opublikowanych dzieł wszystkich Oskara Kolberga. W ramach tej mamy można nie tylko znaleźć lokalizację i melodię, jakie z niej pochodzą, ale też kliknąć w link umożliwiający odsłuchanie tej melodii. Ponadto pojawiają się też etykiety – Kolberg opisywał niektóre melodie np. jako mazury i wg tych kryteriów też można prześledzić mapę – tłumaczył Rafał Miśta.
Melodii spisanych przez Kolberga jest przeszło 21 tysięcy, tych z adnotacjami autora – około 17 tysięcy.
Poza Kolbergiem na stronie pojawia się też Kazimierz Moszyński i jego „Atlas kultury ludowej w Polsce” wraz z opisami umieszczanymi przez badacza. Trzecią mapą jest ta przedstawiająca lokalizacje wszystkich uhonorowanych Nagrodą im. Oskara Kolberga.
strona IS PAN z melodiami spisanymi przez Kolberga
Praca Rafała Miśty jest monumentalna, a jego wkład w nauki humanistyczne – niebagatelny, bo ułatwiający znacznie korzystanie ze spisanej jeszcze w XIX wieku wiedzy etnograficznej / kulturoznawczej.
- Pandemia bardzo mi pomogła – mówi z uśmiechem Miśta, pytany, ile czasu zajęło mu opracowanie Cyfrowej Mapy Folkloru. – Zakładam, że pracowałem nad mapą takie „zbite” dwa lata i jeszcze dwa, bardziej dorywczo. Ostatnie utwory wpisywałem jeszcze w październiku 2024. A zacząłem w 2020.
Początki
Zaczęło się od pracy badawczej – statystycznej i przestrzennej analizie dzieł Kolberga…
- Projekt przeleciał, a ja zostałem z tą wielka bazą danych. Zauważyłem, że ma praktyczne zastosowanie – jak ktoś interesuje się jakimś regionem, fajnie jest zobaczyć, jakie melodie w tym regionie zostały spisane. W niektórych dyskusjach historycznych okazało się, że także mapowanie uwag – melodii z przypisem krakowiak, kujawiak też jest przydatny. Tylko warto byłoby umieścić to w bardziej przyjaznym dla użytkownika środowisku niż wielka tabelka w Excelu. I wtedy pojawił się nabór do stypendium KPO dla kultury…
Więcej cyfrowych opracowań?
- Ja tylko dodałem do zapisów nutowych Kolberga współrzędne geograficzne – mówi Miśta. – Oprócz tego jest projekt Ewy Dahlig-Turek, który polegał na digitalizacji wszystkich zapisów nutowych. Zajmowali się tym m.in. studenci i UMSC. Myślę, że idealne byłoby połączenie obu tych projektów. To znaczy nałożyć te zdigitalizowane nuty (niebędące już zapisem nutowym, ale „cyferkami”, które można analizować, wyliczać, przepisywać charakterystykę melodii) nałożyć na informację geograficzną. To by było ciekawe! Wtedy można by na przykład widzieć zasięgi typów rytmicznych, charakterystykę tonalności. A na podstawie tego wysnuwać kolejne wnioski. Na przykład o ewolucji rytmów mazurkowych…
Wraz z naszym gościem serdecznie zapraszamy do odwiedzin strony mapafolkloru.pl oraz komentarzy na temat potencjalnych ulepszeń w przyszłości!
Rafał Miśta: Interesuje się łączeniem koncepcji teoretycznych i narzędzi związanych z cybernetyką, naukami o złożoności i teorią ewolucji z naukami społecznymi i humanistycznymi. W szczególności, za ciekawe uważa badania, które próbują zmierzyć się z wielopokoleniową dynamiką procesów społecznych i kulturowych, a zarazem szukają uniwersalnych (tj. wykraczających poza lokalny kontekst geograficzny i historyczny) mechanizmów rządzących kulturą.
Prowadzi blog Lud: jego zwyczaje i ewolucja
Cyfrowa Mapa Folkloru
Ponadto w folkowym Poranku Dwójki:
Ogólnopolska Baza Zespołów Folklorystycznych na stronie taniecpolska.pl / 1.02 Łódź: Zabawa z Wiesławą Gromadzką i triem Zedel/Domachowska/Rosik / 2.02 Kraków: Potańcówka z ŻyWą Trupą w Strefie Nowej / 6.02 Warszawa: co czwartek pieśni białoruskie z Karolina Podrucką w AlleArte
- Etnowieści, czyli propozycje folkowych wydarzeń na najbliższe dni <<SPRAWDŹ TUTAJ>>
- Historia Polskiego Folku wg Wojciecha Ossowskiego. Ostatnio wspominana w cyklu festiwalowa atmosfera chyba przypomniała Wojciechowi Ossowskiemu uroki melodii tanecznych. Zatem dziś robimy krok do tańca.
05:59 _PR2 (mp3) 2025_02_01-07-50-35.mp3 HPF: taniec
- Po raz czwarty Stowarzyszenie Artystów Podkarpacia zaprasza do wspólnego kolędowania. Wydarzenie pt. Podkarpackie Kolędowanie odbędzie się jutro w podrzeszowskich Bratkowicach. Zapraszała na nie Lidia Biały.
03:10 _PR2 (mp3) 2025_02_01-08-12-45 (1).mp3 Podkarpackie Kolędowanie 2.02.2024, mowi Lidia Biały (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Bartłomiej Koszarek, dyrektor Bukowiańskiego Centrum Kultury, zaprosił na 53. Góralski Karnawał w Bukowinie Tatrzańskiej – festiwal podsumowujący kolędnicze zmagania z Polski południowej. Wydarzenie rozpocznie się 6 lutego huczną paradą przez Bukowinę.
A my już dziś zapraszamy w sobotę, 8 lutego na folkowy Poranek Dwójki nadawany na żywo właśnie z Góralskiego Karnawału!
10:25 _PR2 (mp3) 2025_02_01-08-18-14.mp3 Zaproszenie na 53. Góralski Karnawał w Bukowinie Tatrzańskiej od Barłomieja Koszarka (Dwójka/Poranek Dwójki)
Miejski Klub Hafciarski
- Mariana Kril odwiedza Miejski Klub Hafciarski w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Miejski Klub Hafciarski to cykl spotkań, podczas których można będzie poznać różne techniki hafciarskie, nauczyć się haftować pod okiem prowadzącej – warszawskiej artystki Ewy Cieniak. Zajęcia odbywają się co dwa tygodnie, a zapisać się na nie można poprzez stronę Muzeum. O wydarzeniu mówiła Joanna Migut z Działu Edukacji PME.
05:36 _PR2 (mp3) 2025_02_01-08-37-21.mp3 Miejski Klub Hafciarski w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie zaprasza! (Dwójka/Poranek Dwójki)
Aleksandra Stec przybliży kolejny niezwykły zwyczaj z listy niematerialnego dziedzictwa Polski w cyklu Nasze Niematerialne. Tym razem temat to Cymbały - umiejętność budowania i praktyka gry w Polsce południowo-wschodniej.
- Chór Filharmonii Łódzkiej wydał płytę pt. „Jidzie Burzo!". Dziś ma miejsce premiera albumu, pierwszego po przejęciu zespołu przez Artura Kozę i zwieńczającego obchody 55-lecia instytucji. W albumie „Jidzie burzo!” znajdują się pieśni ludowe z regionu łódzkiego w opracowaniach kompozytorów współczesnych.
Stworzone specjalnie z myślą o Chórze FŁ kompozycje Zuzanny Falkowskiej, Marcina Wawruka i Jacka Sykulskiego oparte są na autentycznych melodiach ludowych pochodzących z regionu łódzkiego. Także dziś, o godz. 19.00 odbędzie się koncert promujący wydawnictwo i działalność Filharmonii Łódzkiej im. A. Rubinsteina.
12:27 _PR2 (mp3) 2025_02_01-09-12-23.mp3 "Burzo jidzie!" Chór Filharmonii Łódzkiej i współczesne utwory inspirowane muzyką tradycyjną (Dwójka/Poranek Dwójki)
Słuchaliśmy:
7.09 Maurice Ravel, Bordeaux Opera Chorus, Bordeaux Aquitaine National Orchestra, Laurent Petitgirard Daphnis et Chloe: Part III: Lever du jour (5:29)
7.16 Zuzanna Falkowska, Chór Filharmonii Łódzkiej Z tamtej strony wody dziewczyna stojała (5:41)
7.26 TRANSatlantyk Płyniemy! (Z Polski C) (3:21)
7.33 Kapela ze Wsi Warszawa Siwa zezulejko (6:21)
7.35 Gabriel Faure, Joshua Bell, Frederic Chiu Apres un reve, Op. 7 No. 1 (2:54)
7.43 Gustav Holst, VOCES8 In the Bleak Midwinter (Arr. Ola Gjeilo) (5:11)
8.02 Leszek Możdżer (p), Lars Danielsson (bass), Zohar Fresco (dr) Linkability (5:14)
8.07 Abies Alba La Serva (4:44)
8.33 Marcin Wawruk, Chór Filharmonii Łódzkiej uOj dana (3:02)(płyta poranka)
8.42 Ron Carter, Richard Galliano Tango pour Claude - Live (4:24)
8.53 Hajda Banda Walczyki śpiewane (3:57)
9.08 Sver Mysoxen (4:02)
9.22 Zuzanna Falkowska, Chór Filharmonii Łódzkiej Nad brzegiem morza (4:32) (płyta poranka)
9.29 Kapela Niwińskich Od Płocka (3:00)
9.40 Jerzy Łudczak, Antoni Plaskota Przepiórka (1:02)
Maria Olejarczyk Gdzie ty jedziesz, Jasiu (1:17)
9.50 Stanisław Soyka, Roger Berg Big Band Don’t Get Around Much Anymore (2:55)
9.54 Mike Stern, Jeff Lorber Fusion Nu Som (5:28)
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadziła: Aleksandra Stec
Data emisji: 1.02.2024
Godzina emisji: 9.30
