Dziesięć lat temu "Ziemia obiecana" została uznana za najlepszy polski film wszech czasów. Produkcja z Danielem Olbrychskim, Wojciechem Pszoniakiem i Andrzejem Sewerynem w rolach wspólników usiłujących zbudować fabrykę na terenie przemysłowej Łodzi była realizowana z ogromnym rozmachem. Budżet wyniósł ponad 30 mln złotych, a zdjęcia kręcono na terenie całej Polski. Plany filmowe przez kilka miesięcy obsługiwały dwie ekipy, a na potrzeby filmu przygotowanych zostało ponad sześćset strojów.
- Ufarbowałem sobie włosy na rudo. Gdy przyszedłem na próbne zdjęcia, a Wajda mnie zobaczył, krzyknął z wrażenia - opowiadał przed laty Wojciech Pszoniak w jednej z audycji Polskiego Radia.
19:54 _PR2 (mp3) 2025_02_20-17-10-51.mp3 Film, który nie ma sobie równych. 50 lat "Ziemi obiecanej" Andrzeja Wajdy (Wybieram Dwójkę)
"Ziemia obiecana"
"Ziemia obiecana" opowiada historię opisaną przez Władysława Reymonta. Ukazuje wydarzenia, które autor obserwował wokół siebie - wzrot gospodarczy w Łodzi i związane z nim przemiany społeczne: ciągnięcie prostej ludności wiejskiej do pracy w mieście, dominację Niemców i Żydów w przemyśle, nieprzystosowanie Polaków do zasad brutalnego kapitalizmu.
Czytaj także:
Gwałtowność pełna nietuzinkowych połączeń
Wajda, opowiadając o zderzeniu starego, wiejsko-dworkowego świata z pędzącą nowoczesną industrializacją, posłużył się w filmie innym zestawieniem. Połączył XIX-wiecznych dekoracje, stroje i wydarzenia z bardzo współczesnym, XX-wiecznym sposobem gry aktorów.
- Realizujemy ten film tak prędko, ponieważ, jeśli ma on oddziaływać jako coś poruszającego, gwałtownego, to aktorzy w tym filmie muszą też być w atmosferze stałego pościgu, szybkości, pracy, energii i tego wszystkiego, co ja jako reżyser muszę z siebie wydzielać - tłumaczył w Polski Radiu Andrzej Wajda. Archiwalna rozmowa została zarejestrowana w czasie, gdy na planie trwały wciąż prace.
06:45 przegląd filmowy kamera.mp3 Andrzej Wajda opowiada o pracy na planie filmu "Ziemia obiecana" (Audycja archiwalna, rok 1974)
"Autentyczna Łódź" - walory dokumentalne
Mimo że wydanie powieści (wydaną w 1899 roku) dzieło od filmu Wajdy ponad 70 lat, całość udało się nakręcić w naturalnych plenerach. - Fotografie w filmie przedstawiają autentyczną Łódź - mówił przed laty w Polskim Radiu reżyser. - Nie ma tam ani jednej dekoracji, ani jednego miejsca, które nie byłoby właśnie tym miejscem w Łodzi. Fabryki w fabrykach, pałace w pałacach, warsztaty w warsztatach i tak dalej. To wszystko jest rekonstrukcją nie dlatego, żeby wpadać w jakiś obłęd zależności, ale dlatego, że za tym naprawdę się coś kryje - tłumaczył.
Jak dodał, czuł, że to ostatnia chwila, by nakręcić "Ziemię obiecaną" w autentycznych miejscach i plenerach. W latach 70. wiele fabryk w Łodzi wciąż działało, a w ich halach można było odnaleźć dawne maszyny tkackie. Co podkreśla wiele osób, film więc ma walor wręcz dokumentalny.
Pół wieku "Ziemi obiecanej" w Łodzi
Muzeum Kinematografii w Łodzi zorganizowało wyjątkową wystawę pt. "Pół wieku »Ziemi obiecanej«". To hołd dla Andrzeja Wajdy i dla wszystkich, którzy współtworzyli ten obraz. - W scenariuszu znalazły się sceny, które nie mają swojego pierwowzoru w literaturze. Dzięki temu ten film ma jeszcze większy pazur i dynamikę niż książka, która opisuje szczególny czas rozwoju Łodzi, kiedy jedni walczą o miliony, a drudzy walczą o przeżycie kolejnego dnia - wyjaśniła Marzena Bomanowska, dyrektor Muzeum. Na ekspozycji prezentowane są m.in. oryginalne notatki Andrzeja Wajdy z czasu realizacji filmu.
Czytaj także:
>>> "Ziemia obiecana", Władysław Stanisław Reymont; czyta Wojciech Malajkat (2008 rok) <<<
***
Andrzej Wajda - reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta i scenograf. Jeden z najwybitniejszych twórców polskiego i światowego kina. Zdobywca Oscara przyznanego za całokształt twórczości i Złotej Palmy w Cannes za "Człowieka z żelaza".
Jest autorem takich arcydzieł kina jak: "Kanał", "Popiół i diament", "Wesele", "Ziemia obiecana", "Człowiek z marmuru", "Danton", "Korczak", "Pan Tadeusz" czy "Katyń". Na jego filmach uczyliśmy się historii, a młode pokolenie także literatury. W trakcie swojej długiej, artystycznej drogi tworzył dzieła polityczne na zmianę z poetyckimi i lirycznymi. Zawsze jednak mówił o sprawach ważnych.
***
Rozmowa: Sebastian Smoliński
Gość: dr Piotr Sadzik (filmoznawca)
Data emisji: 20.02.2025
Godzina emisji: 17.10
Materiał wyemitowano w audycji Wybieram Dwójkę.
IAR/ PR Historia/zch
