W 70. rocznicę tego wydarzenia sięgnęliśmy do archiwaliów jednej z najważniejszych rozgłośni powstałych po II wojnie światowej.
3 maja 1952 roku rozpoczęła swą wieloletnią działalność sekcja polska Radia Wolna Europa w Monachium. Jej pierwszym dyrektorem był Jan Nowak-Jeziorański.
Wyzwolić Europę Środkową i Wschodnią
Za pomocą słowa przenikała ona przez żelazną kurtynę i objaśniała rzeczywistość tym, którzy byli pozbawieni dostępu do informacji w krajach komunistycznych.
- Głos nasz docierać będzie do Was od dnia dzisiejszego na nowych, wzmocnionych antenach - powiedział wówczas Zbigniew Błażyński. - Uwaga! Uwaga! Mówią Polacy do Polaków! Przemawiamy do braci w kraju dzięki Amerykańskiemu Komitetowi Wolnej Europy. Komitet Wolnej Europy powstał w Ameryce przed trzema laty i jako organizacja społeczna głosi na Zachodzie hasło wyzwolenia Europy Środkowej i Wschodniej spod okupacji sowieckiej.
Radio Wolna Europa było dość szeroko zakrojonym projektem medialnym. - W pewnym momencie było tam zatrudnionych 150 osób, które realizowały 18 godzin programu w ciągu doby - mówił w Dwójce historyk radia dr Marcin Hermanowski.
Roman Palester i felietony o muzyce
W cyklicznych felietonach kompozytor Roman Palester upowszechniał wiedzę o utworach muzycznych nieobecnych w świadomości muzycznej "za żelazną kurtyną" oraz komentował muzykę jako dziedziny sztuki (np. w kontekście socrealizmu). Kompozytor, który od 1947 roku przebywał i tworzył na emigracji we Francji, z czasem został w Polsce zapomniany. Powodami tego zapomnienia, na które skazano Romana Palestra, była właśnie emigracja i wieloletnia praca w Radiu Wolna Europa.
- Do 1949 roku on ciągle wraca i ma pewne kontakty z Polską, jeszcze w 1950 roku jego koncert skrzypcowy był grany w Filharmonii Warszawskiej (dziś Narodowej) - mówił znawca twórczości Romana Palestra. Jak podkreślał, wkrótce do Romana Palestra zaczęło docierać, że jeżeli wróci do Polski, do prawdopodobnie nie dostanie już paszportu. - Zerwanie jest post factum, kiedy pojawia się notka w prasie zachodniej, że Palester wybrał wolność. Po tym następuje słynne wyrzucenie Palestra ze Związku Kompozytorów Polskich - wyjaśniał gość audycji.
Ostatecznie nazwisko Romana Palestra zostało usunięte z wszelkich polskich publikacji, a partytury wycofane z obiegu. Wykonywanie jego muzyki zostało zakazane.
Rozgłośnia Polska RWE przez pierwsze lata działała jako "Głos Wolnej Polski". Dawała nadzieję Polakom, żyjącym w mrocznych czasach stalinizmu. To na antenie tej rozgłośni ukazały się audycje z udziałem ppłk. Józefa Światły, wysokiego urzędnika Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, który uciekł z Polski w grudniu 1953 roku. W swych relacjach demaskował on zbrodniczą działalność komunistycznej bezpieki, co w efekcie doprowadziło do likwidacji znienawidzonego resortu.
119:29 2022_04_30 15_00_32_PR2_Dwie_do_setki.mp3 Radio Wolna Europa i Roman Palester (Dwie do setki/Dwójka)
***
Tytuł audycji: Dwie do setki
Prowadzili: Jakub Kukla i Jakub Jamrozek
Goście: dr Marcin Hermanowski (historyk radia, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), Andrzej Mietkowski (dziennikarz, współpracownik Radia Wolna Europa), Janusz Marchwiński (aktor, spiker, pracownik Radia Wolna Europa), Lech Dzierżanowski (znawca twórczości Romana Palestra)
Data emisji: 30.04.2022
Godzina emisji: 15.00
mg
