Józef Mackiewicz – reporter "z bezwzględnością chirurga" o Kresach

- Mackiewicz pokazuje straszny "obraz nędzy i rozpaczy", który kłóci się z sielankowym, wyidealizowanym obrazem Kresów, jaki funkcjonuje często w ówczesnej literaturze i w perspektywie centrum, które nie umie zobaczyć prowincji - mówił w Dwójce prof. Maciej Urbanowski, historyk literatury z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W roku Józefa Mackiewicza, ustanowionym w 120. rocznicę urodzin pisarza, w naszym cyklu przybliżamy Państwu biografię autora "Lewej wolnej" oraz omawiamy różne aspekty jego literackiej i publicystycznej twórczości.

Apel pamięci pod Pomnikiem Ponarskim

Foto: IAR/Łukasz Kowalski

"Dostać się do tej wsi za wszelką cenę, zobaczyć, sprawdzić, zlustrować, ustalić" – tych pięć nakazów stawia przed sobą Józef Mackiewicz w reportażu "Przez błotną pustynię wiedzie droga do raju". W audycji "Zawsze w kontrze" o reporterskiej działalności Józefa Mackiewicza opowiadali prof. Maciej Urbanowski – historyk literatury z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Mariusz Szczygieł, który reportaż "Ponary – Baza" na prośbę Hanny Krall włączył do opracowanej przez siebie "Antologii polskiego reportażu XX wieku". 

Na skraju buntu

W audycji rozmawialiśmy o reporterze Józefie Mackiewiczu. W 1938 roku ukazał się tom jego reportaży "Bunt rojstów". O tej książce i jej autorze tak napisał Karol Zbyszewski: "Mackiewicz nie jest radosnotwórczy, mowy przy bankietach nie wprawiają go w baranią ekstazę. Po kraju nie jeździ salonkami ani ministerialnymi autami. To chroni go przed bezkrytycznością. Zawsze zagląda pod przykrywkę frazesów, szumnych deklaracji i nie tai tego, co tam spostrzega".

Metaforyczne rojsty 

Tytułowe rojsty to metafora północno-wschodnich rubieży Rzeczpospolitej. - Mackiewicz pisze: "to są tysiące ludzi, o których nic nie wiemy" - cytował prof. Maciej Urbanowski. - Ta niewiedza prowadzi do rozmaitych błędów i zaniedbań, tym groźniejszych, że tuż po wschodniej stronie granicy jest groźny Związek Sowiecki. Także grozi tytułowym buntem.

- Jest to książka przestrzegająca przed buntem, który tli się na tych terenach. Zapowiedzią tego jest strajk rybaków nad jeziorem Narocz - opowiadał nasz gość. - Rojsty to z jednej strony kraina zupełnie unikalna i oryginalna, ale pełna mniej lub bardziej widocznych konfliktów socjalnych, klasowych, narodowościowych.

 "Zawsze w kontrze" POSŁUCHAJ >>>>>

W maju 1943 roku Mackiewicz pojechał do Katynia i był świadkiem ekshumacji grobów polskich oficerów zamordowanych przez NKWD, a kilka miesięcy później był świadkiem mordu na Żydach dokonanego przez Niemców w podwileńskich Ponarach. Jako reporter dał świadectwo o tych wydarzeniach.

Czytaj także:

• Józef Mackiewicz: Polakom brakuje ducha przekory
• Józef Mackiewicz odsłania kulisy mordu katyńskiego

Posłuchaj

22:10 2022_09_05 21_29_17_PR2_Zawsze_w_kontrze v1.mp3 Józef Mackiewicz na reporterskich ścieżkach (Zawsze w kontrze/Dwójka)

***

Tytuł audycji: Zawsze w kontrze

Prowadziła: Dorota Gacek

Goście: prof. Maciej Urbanowski (historyk literatury z Uniwersytetu Jagiellońskiego) oraz Mariusz Szczygieł (reportażysta)

Data emisji: 5.09.2022

Godzina emisji: 21.30