Willa "Palace" - świadek gehenny wojennej w Zakopanem

- Szacuje się, że między sto a czterysta osób zostało tam zamordowanych. Nie znamy dokładnej liczby, cały czas to badamy. Budynek jest pomnikiem pamięci martyrologicznej - mówił o willi "Palace" w Zakopanem Michał Murzyn pracujący na stanowisku Głównego Inwentaryzatora w Muzeum Tatrzańskim, wcześniej zatrudniony w Biurze Miejskiego Konserwatora Zabytków w Zakopanem.

Ekspozycja w Muzeum Walki i Męczeństwa "Palace", która mieściła się w piwnicach ośrodka wypoczynkowego "Palace" przed remontem budynku

Foto: Grzegorz Momot/PAP

Pamięci ofiar Katowni Podhala

Zakopane wzbogaci się o nową placówkę muzealną mieszczącą się w willi "Palace" przy ul. Chałubińskiego. Ma ona na celu przybliżyć i zachować dla potomności historię Podhala związaną z II wojną światową, a przede wszystkim upamiętnić osoby katowane i mordowane przez Niemców w tzw. Katowni Podhala.

Projektantem budynku był Piotr Komornicki. - Znalazły się rysunki z lat 30., pozwolenia, projekty zamienne, cała dokumentacja jak to powstawało, ile było problemów - opowiadał Michał Murzyn. - Ostatecznie pod projektem są podpisani bracia Leon i Franciszek Kopkowicz, którzy tutaj wybudowali mnóstwo budynków. Przypisujemy ostateczny projekt ich autorstwu.

Brama w dwóch kierunkach

W 1939 roku willa zajęta przez Niemców była systematycznie adaptowana na więzienie i jako takie funkcjonowała od 1940 roku. - "Palace" było bramą w dwóch kierunkach: albo do więzień w Krakowie i Tarnowie, albo do obozów koncentracyjnych - opowiadał nasz gość. - Zdarzało się, że kogoś wypuszczali, ale to raczej rzadkie przykłady.

Zobacz serwis specjalny: Polacy na frontach II wojny światowej.

Zakopane podczas wojny było miastem zamkniętym. Tu chętnie wypoczywali Niemcy. - W Zakopanem w czasie okupacji bardzo wiele się działo na poziomie konspiracyjnym. Charakterystyczną częścią naszej historii jest działalność kurierów tatrzańskich - podkreślił nasz rozmówca. - To była brama do Budapesztu, przejście przez Tatry, dojście na Słowację było prawie gwarantem, że się dotarło na Węgry, gdzie działały polskie placówki.

Komendantura w willi "Palace" funkcjonowała do stycznia 1945 roku.

Czytaj także:

• "Wojciech Kilar bardzo dobrze znał Tatry". O górskich inspiracjach polskich kompozytorów
• Henryk Mikołaj Górecki - wyprzedził epokę

Muzeum poświęcone II wojnie światowej na Podtatrzu

Obecnie trwają remont i przystosowanie budynku pod nadzorem konserwatora zabytków, z zachowaniem wszelkich historycznych aspektów każdego z pomieszczeń. Gromadzone są także zbiory. Po remoncie willa "Palace" stanie się formalnie własnością Muzeum Tatrzańskiego im. dra T. Chałubińskiego w Zakopanem, w którym powstanie muzeum poświęcone II wojnie światowej na Podtatrzu.

Posłuchaj

29:25 2022_09_12 21_29_58_PR2_Rozmowy_na_Lato.mp3 Willa "Palace" w Zakopanem - tu mieściła się Katownia Podhala (Rozmowy na lato/Dwójka)

 

***

Tytuł audycji: Rozmowy na lato

Prowadziła: Aldona Łaniewska-Wołłk

Gość: Michał Murzyn (główny inwentaryzator w Muzeum Tatrzańskim)

Data emisji: 12.09.2022

Godzina emisji: 21.30