Jacek Malczewski o swoim życiu

Z okazji 80. rocznicy śmierci Jacka Malczewskiego, przypadającej w 2009 r., Muzeum Narodowe w Warszawie postanowiło zaprezentować publiczności wystawę obejmującą własną kolekcję dzieł artysty. Wystawa "Moje życie. Dzieła Jacka Malczewskiego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie" dostępna będzie dla zwiedzających od 4 grudnia 2009 – 7 lutego 2010.

 

W Galerii Malarstwa Polskiego stale eksponowany jest wybór 20 najwybitniejszych obrazów olejnych tego wspaniałego malarza (w tym wymiennie pięć – siedem depozytów prywatnych), zaś w zbiorach muzeum zgromadzono 130 obrazów i szkiców olejnych oraz zespół ok. 1000 rysunków (ołówkiem, tuszem, kredką) i akwarel oraz dziewięć szkicowników.Treścią i formą malarstwo Malczewskiego nie przestaje fascynować kolejnych pokoleń odbiorców, cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem muzealnej publiczności oraz kolekcjonerów. Tytuł wystawy sugerujący reprezentatywny i przekrojowy przegląd dorobku artysty odwołuje się jednocześnie do tytułu tryptyku artysty "Moje życie", znajdującego się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Ekspozycja – ok. 100 obrazów i szkiców olejnych oraz 150 rysunków i akwarel (wyłącznie z zasobów magazynowych) – zostanie zaprezentowana w trzech grupach tematycznych:
– Wspomnienie młodości – dzieła wczesne skonfrontowane z późnymi odnoszącymi się do rzeczywistych wspomnień, jak i ukazujące wątki i motywy zarysowane u początku drogi.
– Hołd sztuce i muzie – dzieła symboliczne z dojrzałego okresu twórczości
– Pusty dwór – dzieła późne o wymowie metafizycznej, bardzo rzadko, bądź też po raz pierwszy wystawiane. Dopełnieniem wystawy będzie ilustrowany folder z omówieniem założeń wystawy oraz katalog naukowy całego zbioru dzieł Jacka Malczewskiego z wyborem ilustracji (150 reprodukcji obrazów oraz 200 reprodukcji rysunków).

 

Źródło: Desa - Dom Aukcyjny, Jacek MALCZEWSKI, Portret mężczyzny na tle pejzażu, 1920 r., olej/płótno, 60 x 93 cm, sygnowany i datowany p. d.: J. Malczewski 1920'

W epoce Młodej Polski twórczość Jacka Malczewskiego zajmuje miejsce szczególne. Jego symboliczne malarstwo ogniskuje motywy i tematy charakterystyczne dla epoki przełomu XIX i XX wieku oraz zadziwia nieposkromioną inwencją w ich przetwarzaniu. Wielkimi tematami przewodnimi jego sztuki były: wąteki narodowe, zagadnienie sztuki i artysty oraz problemy eschatologiczne. W okresie niemal 50 lat twórczości rozbudowywał programowe motywy w cykle i serie, przydając do uznanych symboli własne, zmieniając ich wymowę za pomocą wprowadzonego w przestrzeń obrazu kontekstu. Osią swej sztuki uczynił człowieka z jego odwiecznymi dylematami dotyczącymi tajemnicy istnienia – narodzin, życia i śmierci. Opowiadał o ludzkim losie, korzystając z zasobu ulubionych przez symbolistów antynomii miłości i śmierci czy metamorfoz natury. Istotną rolę w jego artystycznej wyobraźni odgrywała kobieta. Symbolizowała utraconą Ojczyznę – Polonię, przybierała fantastyczną postać osaczającej artystę chimery lub harpii, czy też posągowego wysłannika śmierci – Thanatosa – albo jego bardziej swojskiej odmiany – dorodnej dziewczyny z kosą.
Na ukształtowanie osobowości Malczewskiego zasadniczy wpływ miało wychowanie w klasycznej tradycji kultury łacińskiej, mocne zakorzenienie w historii własnego narodu oraz religijność wyniesiona z rodzinnego domu. Artysta swobodnie czerpał z bogatej ikonografii sztuki antycznej i kultury chrześcijańskiej, włączając ich symbole do własnego języka malarskiego. Równie chętnie odwoływał się do świata rodzimych baśni i legend, jak do poezji polskich romantyków. Do literatury nawiązywał, traktując literacki motyw jako impuls dla gry wyobraźni. Mieszał fantastykę z rzeczywistością, co jest szczególnie uderzające w portretach. Umieszczając w rozbudowanych tłach symbole, dostarczał klucza do odczytania psychologicznych wizerunków swoich modeli. Fantastycznymi istotami z mitologii, jakby oswojonymi, zaludniał krajobrazy mające odniesienie do stron związanych z różnymi okresami swego życia. Malczewski bardzo czśto malował autoportrety. Zmieniał w nich kostium – przywdziewał strój błazna, więzienny płaszcz, rycerską zbroję, ukazywał siebie jako Chrystusa, Tobiasza, Ezechiela, św. Franciszka, artystę-niewolnika sztuki. Fenomen sztuki Malczewskiego łączy kontrastujące ze sobą – realistyczną formę i symboliczną treść. Jej wymowę wzmaga niemal rzeźbiarski modelunek postaci, sposób kadrowania czy struktura planów, jak i magiczny szyfr kolorów często opartych na nieoczekiwanych dysonansach barwnych.

Polskie Radio objęło wystawę swoim patronatem.