Dziś dzień św. Łucji. "Święto Łucy – noc króci"

13 grudnia, dzień św. Łucji, w ludowej tradycji europejskiej był także dniem narodzin słońca i światła. W przeszłości w tym dniu, w całej Europie odbywały się uroczystości powitania słońca i nowego słonecznego roku, mające swe korzenie w kulcie solarnym i jego odwiecznych obrzędach. Ich ślady zachowały się dotychczas w krajach skandynawskich.

W krajach skandynawskich 13 grudnia odbywają się pochody biało ubranych dziewcząt niosących na głowach zapalone świeczki.

Foto: Shutterstock

Posłuchaj:

Opowieść Katarzyny Jackowskiej-Enemuo o św, Łucji

W kalendarzu juliańskim data 13 grudnia (podobnie daty innych świąt kościelnych) przypadała 10 dni później, niż w kalendarzu gregoriańskim. Dlatego chociaż uroczystość św. Łucji w kalendarzu zreformowanym gregoriańskim zapisana była 13 grudnia, w rzeczywistości odbywała się 23 grudnia, w zimowe przesilenie słońca.

13 grudnia w Skandynawii odbywają się pochody biało ubranych dziewcząt niosących na głowach zapalone świeczki. W Polsce, echem dawnych obrzędów, znane są powszechnie bardzo stare przysłowia, które powstać musiały setki lat temu, przed 1582 rokiem (tzn. jeszcze przed reformą kalendarza), np. Święta Łuca – dnia przyrzuca; Święto Łucy – noc króci.

W dzień św. Łucji wzmagać się miała aktywność czarownic. Wierzono, że tego dnia kręcą się wokół domów i obejść i próbują różnych swoich sztuczek i czarów. Wobec tego stosowano różne środki ochronne i profilaktyczne. Kobiety nie wychodziły z domu po zapadnięciu zmroku, pilnowano małych dzieci w kołyskach, aby czarownice nie podrzuciły swego złośliwego, brzydkiego, krzyczącego po nocach odmieńca. W stajniach i oborach wykładano cierpnie i poświęcone zioła, a nad głowami krów wypowiadano cicho zaklęcia – zwane szeptuchami.

Święta Łucja – Rzymianka, urodzona w 307 roku, była chrześcijanką i męczennicą, straconą za wiarę – przebito ją mieczem w czasach cesarza Dioklecjana. W Kościele wspominana 13 grudnia jest patronką dziewic i ociemniałych. Kult św. Łucji rozwinął się w Europie po 1204 roku, kiedy to relikwie świętej przywiezione zostały do Wenecji.

Znane są niektóre wróżby podobne do tych, które zwyczajowo odprawiano w Wigilię Bożego Narodzenia, na początku roku słonecznego i wegetacyjnego: np. obserwując pogodę w ciągu 12 dni następujących po 13 grudnia, wróżono jaka będzie pogoda w kolejnych miesiącach nadchodzącego roku.

Według dawnych polskich wierzeń ludowych w dzień św. Łucji wzmagać się miała aktywność czarownic. Wierzono, że tego dnia kręcą się wokół domów i obejść i próbują różnych swoich sztuczek i czarów. Wobec tego stosowano różne środki ochronne i profilaktyczne. Kobiety nie wychodziły z domu po zapadnięciu zmroku, pilnowano małych dzieci w kołyskach, aby czarownice nie podrzuciły swego złośliwego, brzydkiego, krzyczącego po nocach odmieńca. W stajniach i oborach wykładano cierpnie i poświęcone zioła, a nad głowami krów wypowiadano cicho zaklęcia – zwane szeptuchami.

***

Tekst pochodzi z książki "Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne" dr Barbary Ogrodowskiej, wyd. Muza, Warszawa 2010.

Opracowała: Hanna Szczęśniak

Po więcej felietonów dotyczących świąt zapraszamy do naszej zakładki świętujemy.