Obchodzi się je dziesiątego dnia miesiąca tiszri. Dla wierzących i praktykujących Żydów to obowiązkowe święto doroczne, zgromadzenie święte, które według tradycji, wyznaczone zostało przez samego Boga.
Pan powiedział do Mojżesza
Dziesiąte dnia, siódmego miesiąca jest dzień Przebłagania
Będzie to dla was zwołanie święte.
Będziecie pościć i będziecie składać dla Pana ofiary spalane.
W tym dniu nie będziecie wykonywać żadnej pracy,
bo to jest dzień przebłagania za wasze winy
przed Bogiem waszym, Panem.
Każdy człowiek, który nie będzie pościł tego dnia
Będzie wyłączony spośród jego ludu.
Każdego człowieka, który będzie pracował tego dnia
Wytracę spośród jego ludu.
Żadnej pracy nie będziecie wykonywać.
Jest to ustawa wieczysta dla wszystkich pokoleń,
We wszystkich waszych siedzibach.
Będzie to dla was uroczysty szabat
Będziecie pościli
Do dziewiątego dnia miesiąca wieczorem
To jest od wieczora do wieczora, będziecie obchodzić wasz szabat.
Pięcioksiąg Mojżesza, Księga 3 (Wajikra) 23, 26–32
W przeddzień święta odbywa się obrzęd zwany kaparot, czyli pokuta, ofiara błagalna, okup. Jest to symboliczne przeniesienie grzechów na istotę żywą, najczęściej koguta lub kurę, w zależności od tego czy ofiarę składa mężczyzna, czy kobieta, a osoba składająca ofiarę wypowiada sentencję:
To w moim zastępstwie, to w zamian za mnie, to moja pokuta. Niech ten kogut/kura idzie na śmierć, a ja wejdę w pokoju w dobre, długie życie.
Surowy post
Następnie ptak jest rytualnie zabijany. Przed ubojem okręca się nim trzykrotnie nad głową. Przyrządza się z niego rosół oraz kremplech - malutkie pieczone pierożki, typowe danie kuchni żydowskiej, znane w różnych wersjach, na słono lub słodko, a na tę okoliczność podawane z nadzieniem z mielonego mięsa kurzego. Rosół z kluseczkami kremplach, duszona baranina, chałka maczana w miodzie i cymes (przyrządzane na pikantnie lub słodko warzywa lub suszone owoce) składają się zwykle na ten obfity posiłek, ostatni, który spożywa się wieczorem, przed świętem Joma – Jom Kipur, i obowiązującym w tym dniu bardzo surowym postem. Część serwowanych potraw, a dba się o to, aby nie były one zbyt słone lub ostro przyprawione, bo to wzmagałyby pragnienie w dniu następnym, albo pieniądze będące ich równowartością, zawinięte w chusteczkę, zwyczajowo przekazuje się ubogim.
Post obowiązujący w Jom Kipur polega na całkowity powstrzymaniu się od jedzenia i picia, spożywania alkoholu, nawet słabego piwa i wszelkich używek. Zabronione jest nawet płukanie ust.
Z obrzędowego, obowiązkowego postu zwolnieni są tylko poważnie chorzy (np. na cukrzycę), kobiety brzemienne, małe dzieci (które jednak powinno się stopniowo i powoli wdrażać do postnych praktyk), ponieważ całkowita głodówka mogłaby poważnie narazić na szwank ich zdrowie, a w niektórych przypadkach nawet i życie. Niedozwolone jest także palenie tytoniu.
Rabini zdają sobie sprawę z uciążliwości tych ograniczeń i zalecają wcześniejsze przygotowania i ćwiczenia (np. kilkugodzinny post czy krótka abstynencja od palenia) w nadziei, że pomoże to wiernym w dyscyplinowaniu ciała i dopełnieniu świątecznych obowiązków religijnych.
Obchody święta Jom Kipur w Górze Kalwarii, 1930.
Obrzędowe obmywania w mykwie
Przygotowaniem do święta jest także obowiązkowa rytualna kąpiel w mykwie, czyli zbiorniku wody lub basenie, znajdującym się w pobliżu bożnicy, do którego zebrana została woda naturalna np. deszczowa, z rzeki czy podziemnego źródła.
Mykwa z odpowiednim zapleczem, umożliwiająca - po uprzednim zgłoszeniu – kąpiel obrzędową osobno mężczyznom i kobietom (którzy wcześniej w warunkach domowych powinni poddać się odpowiednim, dokładnym, oczyszczającym zabiegom higienicznym, bo w mykwie odbywają się wyłącznie obmywania rytualne), czynna jest np. w podziemiach synagogi im. Nożyków przy ul. Twardej w Warszawie. Za kąpiel pobierana jest opłata (cedaka), z której utrzymywane są mykwa i jej wyposażenie.
W mykwie można także zanurzyć i opłukać nowo zakupione naczynia domowe, aby gotowany i podawany w nich pokarm dawał siły życiowe i zdrowie.
Zakazy dotyczące higieny, pielęgnacji ciała, ubioru, trybu życia
W Jom Kipur nie wolno było myć się, nawet obmywać przypadkiem pobrudzonych rąk, czesać się, namaszczać ciała, używać kosmetyków, pielęgnować zarostu, nosić skórzanego obuwia. Surowo zakazane były stosunki seksualne. Zakazane były także wszelkie prace i codzienne zajęcia. Dotychczas zakaz ten respektowany jest w Izraelu przez wszystkie instytucje publiczne.
Mężczyźni w Jom Kipur nakładali białe pokutne kitle na zwykłe swoje ubrania. Kobiety również ubierały się na biało.
W przeszłości np. na Lubelszczyźnie chodzono na wysoką skarpę nad rzeką i tam wytrząsano okruchy i wszelkie śmieci z kieszeni i fałdów ubrań, na znak oczyszczenia, odrzucenia wszelkich grzechów i niedoskonałości.
Uroczystości w bożnicy
W samo święto Jom Kipur we wszystkich synagogach licznie gromadzą się wierni. Przez cały dzień, już od wczesnych godzin rannych trwają tam nieustające modlitwy. Obecni przepraszają Boga za popełnione winy i błagają o ich darowanie. Proszą także o przebaczanie swoich współbraci. Przepraszają ich za niedotrzymane słowa i obietnic. Musi to być jednak żal szczery, jeśli samemu pragnie się doświadczyć łaski odpuszczenia grzechów.
Opiece boskiej poleca się Żydów żyjących na całym świecie. Wspomina się także wszystkich zmarłych. Liturgia Jom Kipur kończy się późną nocą modlitwą Zamknięcia Bram. Zamykają się bramy nieba, bo łaski zostały rozdane i dokonało się pojednanie z Bogiem. Po raz ostatni rozbrzmiewa dźwięk rogu baraniego szofar i wszyscy ze słowami: następnego roku w Jerozolimie opuszczają świątynię.
dr Barbara Ogrodowska
***
Więcej artykułów w dziale "Świętujemy".
