"Barbara Radziwiłłówna" to polski dramat kostiumowo-historyczny w lekkim ujęciu komediowym. Bardzo wdzięcznie oddany tu został klimat Krakowa i środowiska szlacheckiego, z typową dla niego fantazją szlachecką. Na szczególną uwagę zasługują sceny: balu u króla, sejmu czy ślubu królewskiego. Film został zrealizowany z wielkim rozmachem, zwłaszcza jak na tamte czasy, który widać szczególnie w wiernym odtworzeniu strojów historycznych. Zdjęcia wykonał Seweryn Steinwurzel w pięknym renesansowym zamku w Baranowie Sandomierskim, zwanym Małym Wawelem.
Barbara prawdziwa
Starania twórców zostały docenione na Festiwalu w Wenecji w 1937 roku, gdzie film otrzymał wyróżnienie jury. Zwrócić jednak należy uwagę na to, że o ile film został świetnie zrealizowany od strony technicznej, to zupełnie rozmija się z prawdą historyczną. Badacze zajmujący się postacią Barbary Radziwiłłówny zupełnie inaczej opisują jej romans z królem Zygmuntem Augustem i samą arystokratkę również.
Radziwiłłówna była ponoć osobą dumną i ambitną a dowody historyczne przemawiają za tym, że również dość rozwiązłą (może nawet to ją zabiło - jeden z historyków twierdzi, że zmarła na kiłę), zaś romans między nią a królem zaczął się, kiedy jeszcze król był żonaty z Elżbietą Austriaczką. Dopiero po jej śmierci wziął potajemnie ślub z Radziwiłłówną. Trudno też uwierzyć w czary odprawiane w filmie przez królową Bonę (matkę Zygmunta Augusta) przeciwko Barbarze oraz w celowe otrucie nielubianej synowej.
Pierwsza w telewizji
"Barbara Radziwiłłówna" jest produkcją niezwykłą co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że przetrwała wojnę i możemy ją do dziś oglądać (dodatkowo w wersji kolorowej). Po drugie dlatego, że była pierwszym polskim filmem oficjalnie wyemitowanym przez uruchamianą próbnie telewizję w Polsce. Niezwykłe jest także to, że emisja ta miała miejsce w Warszawie na 4 dni przed wybuchem II wojny światowej za pośrednictwem anteny na dachu wieżowca Prudential, który później odegrał istotną rolę w czasie walk o Warszawę.
Gwiazda Smosarskiej
Główną rolę - Barbary Radziwiłłówny - zagrała wielka gwiazda kina przedwojennego, Jadwiga Smosarska, zaś jej partnera - króla Zygmunta Augusta - Witold Zacharewicz. W pozostałych rolach wystąpili między innymi Leokadia Pancewiczowa, jako diaboliczna matka króla, Bona Sforza, Lena Żelichowska - faworyta królewska, czy Jan Kurnakowicz - jako stolnik Kieżgajłło.
Jadwiga Smosarska była największą gwiazdą teatralną i filmową okresu międzywojennego, która zajęła miejsce Poli Negri, po tym jak Negri wyemigrowała. Smosarska zadebiutowała w 1916 roku jako osiemnastolatka. Wystąpiła w wielu filmach, z których tylko niektóre zachowały się do dziś, między innymi: "Księżna Łowicka" (1932), "Dwie Joasie" (1935), czy "Ułan Księcia Józefa" (1937).
W 1939 roku wyjechała z mężem do Stanów Zjednoczonych, gdzie organizowała pomoc dla Polski i skąd regularnie przysyłała dary. Próbowała tam grać w objazdowym teatrze, który musiała sama zorganizować, ale z powodu ciężkich warunków zrezygnowała z tego. Jeździła natomiast z odczytami i wykładami o polskim teatrze, które cieszyły się niezwykłą popularnością.
- Impresario urządził jej objazd po Ameryce - wspominała aktorka i przyjaciółka Smosarskiej Janina Romanówna w audycji Elżbiety Elbanowskiej w Polskim Radiu w 1977 roku. - Ona deklamowała wiersze, to były interesujące koncerty, pokazywali filmy. Miała tak entuzjastyczne przyjęcie, że ludzie dotykać jej chcieli, jak świętą nieomal ją tam traktowano - dodawała.
27:47 jadwiga smosarska___pr iii 63845_tr_0-0_101606338af73c31[00].mp3 "Jadwiga Smosarska". Audycja Elżbiety Elbanowskiej z cyklu "Nieznane o znanych". (PR, 07.01.1977)
Po wojnie Smosarska przyjeżdżała do Polski, ale dopiero w 1970 roku przeprowadziła się tu z mężem na stałe. Odgrodziła się jednak od wszystkich, nie udzielała żadnych wywiadów i rok później - w 1971 roku - zmarła.
az
