Rozpad sowieckiego Imperium Zła

Mija 20. rocznica rozpadu Związku Radzieckiego. W białoruskiej wsi Wiskule dokonał się ostatni akt upadku.

8 grudnia 1991 roku doszło od podpisania w Brześciu przez Białoruś, Federację Rosyjską i Ukrainę układu białowieskiego, w którym stwierdzono, że ZSRR „jako podmiot prawa międzynarodowego i rzeczywistości geopolitycznej” przestaje istnieć, a na jego miejsce suwerenne kraje powołują Wspólnotę Niepodległych Państw.

ZAPRASZAMY DO POSŁUCHANIA HISTORII ZSRR W ODCINKACH

„Porozumienie o utworzeniu WNP” zostało podpisane we wsi Wiskule w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej przez ówczesnych przywódców Białorusi, Rosji i Ukrainy - Stanisława Szuszkiewicza, Borysa Jelcyna i Leonida Krawczuka. Po dwóch tygodniach na mocy protokołu z Ałma Aty do organizacji przystąpiło kolejnych osiem republik rozwiązanego ZSRR: Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia i Azerbejdżan. Od obalenia rządu Zwiada Gamsachurdi w 1993 roku, przez kilkanaście lat do WNP należała również Gruzja. Od 2009 roku do Wspólnotę tworzy 11 państw.

Z krajów byłego ZSRR trzy republiki nadbałtyckie - Litwa, Łotwa i Estonia nie wstąpiły do WNP, ze względu na swoje członkostwo w NATO oraz Unii Europejskiej. Głównymi przyczynami rozpadu ZSRR były: głęboki kryzys społeczno-gospodarczy, tocząca się bez szans na zwycięstwo wojna afgańska, przegrany wyścig zbrojeń, tak zwane wojny gwiezdne, oraz korupcja władzy. Związek Radziecki istniał od 30 grudnia 1922 do 25 grudnia 1991 roku. Obecnie Wspólnota Niepodległych Państw to regionalne ugrupowanie integracyjne, nie odgrywające większej roli na arenie międzynarodowej. Zajmuje się między innymi współpracą polityczną, gospodarczą i problemami bezpieczeństwa międzynarodowego.

WNP powstała jako alternatywa ustrojowa dla byłych republik ZSRR, pragnących uniezależnić się od radzieckiego zwierzchnictwa bez narażenia się na zarzut separatyzmu i idących za tym potencjalnych konsekwencji. Celem WNP jest prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej państw - wyłączone są z niej jedynie kwestie obronne, uregulowane odrębnym traktatem taszkenckim z maja 1992 roku, stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej, wspólnego systemu komunikacyjnego, jak również ochrona środowiska, prowadzenie wspólnej polityki migracyjnej i zwalczanie przestępczości. Kwestie te reguluje deklaracja ałmacka oraz statut organizacji z 1993 roku. WNP jest typową organizacją międzyrządową, brak w niej organów ponadnarodowych. Integracja wojskowa Wspólnoty bazuje głównie na Traktacie o bezpieczeństwie zbiorowym z Taszkentu. Układ podpisało sześć państw : Rosja, Armenia, Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan i Kazachstan.

W grudniu 1993 roku do Układu dołączyła Białoruś, Gruzja i Azerbejdżan. Dwa ostanie państwa wraz z Uzbekistanem wystąpiły z porozumienia w 1999 roku. Uzbekistan powrócił do WNP w 2006 roku. W 1999 roku zawarto Protokół o przedłużeniu Układu o bezpieczeństwie zbiorowym. Jego sygnatariuszami znów zostało tylko sześć państw WNP: Armenia, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Rosja i Tadżykistan. W związku z niespełnieniem przez WNP wszystkich oczekiwań, stworzono szereg organizacji alternatywnych, skupiających część byłych republik radzieckich, w tym: Euroazjatycką Wspólnotę Gospodarczą, Organizację Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym i Organizację Współpracy Środkowoazjatyckiej, co negatywnie wpłynęło na spoistość Wspólnoty.