Dzień wcześniej odbyła się także inauguracja uroczystości jubileuszowych Tysiąclecia Państwa Polskiego, zainicjowana przez I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę. W ten sposób rozpoczęła się rywalizacja władz świeckich i kościelnych o przywództwo nad Polakami.
(Prawie) dziesięcioletnie przygotowania
Pomysłodawcą kościelnych uroczystości był prymas Stefan Wyszyński. W obchodach Tysiąclecia Chrztu Polski widział okazję do odbudowy ducha religijnego narodu, który został znacząco nadwątlony przez działania polskich komunistów.
I tak już w 1956 roku duchowny ogłosił Wielką Nowennę, czyli program duszpasterski, mający być formą przygotowania do święta. Zapowiedział również peregrynację kopii Obrazu Jasnogórskiego do wszystkich polskich parafii.
Zaangażowanie Kościoła spotkało się z wrogim nastawieniem przywódców politycznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, którzy w uroczystościach Millenialnych widzieli formę podważenia swojego autorytetu w państwie. Rozpoczęli ofensywę antykościelną - usunęli krzyże i lekcje religii ze szkół, a także ograniczyli możliwość budowania obiektów sakralnych. Służba Bezpieczeństwa zlikwidowała katolicką Krucjatę Wstrzemięźliwości, czyli organizację promującą abstynencję. Niedługo później władze państwowe powołały do życia IV Departament Służby Bezpieczeństwa, który miał być odpowiedzialny za zwalczanie Kościoła.
W końcu sejm w 1958 roku uchwalił obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego. Świecka uroczystość miała uczcić jubileusz powstania polskiej państwowości. Z założenia była konkurencyjna do obchodów kościelnych. Ponadto cztery lata później ogłoszono powstanie programu "1000 szkół na Tysiąclecie Państwa Polskiego".
Z Gniezna do Poznania
Inauguracja obchodów Millenium Chrztu Polski odbyła się 9 kwietnia 1966 roku – w Wielką Sobotę – w katedrze gnieźnieńskiej. Początek centralnych uroczystości został jednak ogłoszony 14 kwietnia, czyli tysiąc lat po symbolicznej dacie przyjęcia chrztu przez Mieszka I.
Dwa dni później wraz z kopią obrazu matki Boskiej Częstochowskiej ruszył do Poznania uroczysty orszak. Po dotarciu do miasta rozpoczęła się całonocna adoracja obrazu - mszę o północy celebrował ksiądz Karol Wojtyła.
15 kwietnia w Gnieźnie zostały inaugurowane obchody świeckiego Tysiąclecia Państwa Polskiego i 21. rocznicy forsowania Odry i Nysy przez Ludowe Wojsko Polskie. Przybyli na nie między innymi: minister obrony narodowej i marszałek Polski Marian Spychalski, I sekretarz KW w Poznaniu Jan Szydlak i przewodniczący Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu Franciszek Szczerbal. Dwa dni później uroczystości przeniosły się do Poznania, na plac Mickiewicza. Tam Władysław Gomułka wygłosił przemówienie, w którym jawnie zaatakował prymasa Stefana Wyszyńskiego.
03:18 7 dni w kraju i na świecie___1_ drzewiej i dziś - jubileuszowy rok milenijny, inauguracja___11292_tr_2-2_9855345222eae23[00].mp3 Jubileuszowy rok millenijny. Relacje z inauguracyjnych obchodów tysiąclecia w Gnieźnie. Audycja Aleksandra Lubańskiego i Mariana Adamskiego "7 dni w kraju i na świecie". (PR, 17.04.1966)
02:34 7 dni w kraju i na świecie___2_ inauguracja obchodów tysiąclecia w poznaniu (relacja pr z___11292_tr_2-2_9855345222ece9b[00].mp3 Jubileuszowy rok millenijny. Relacje z inauguracyjnych obchodów tysiąclecia w Poznaniu. Audycja Aleksandra Lubańskiego i Mariana Adamskiego "7 dni w kraju i na świecie". (PR, 17.04.1966)
O tym, jak Gomułka kazał aresztować Matkę Boską
Historyk prof. Wiesław Władyka na antenie Polskiego Radia opowiadał, że Władysław Gomułka wraz z ekipą rządzącą próbował przeciwstawić tradycji chrześcijańskiej tę państwową. Kościół uważał się za spoiwo narodu i dlatego próbował podkreślić, że najważniejsze jest nie państwo – które stale się zmienia i tysiąc lat wcześniej wyglądało zupełnie inaczej – ale to, co jest w ludziach, ten aspekt narodowy, duchowy. Takie podejście było niebezpieczne dla ówczesnej władzy - stąd wziął się pomysł obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego. Uroczystości były formą rywalizacji pomiędzy komunistami a Kościołem, walką o "rząd dusz".
29:37 był rok 1966___fl 17403_tr_0-0_1210399320d582e9[00].mp3 Audycja "Był rok 1966" Sławomira Szofera, która zawiera archiwalne nagrania z przemówienia Władysława Gomułki i fragmenty mszy millenijnej. (PR, 15.03.1991)
Władze państwowe od początku sabotowały Milenium Chrztu Polski. Nie zgodziły się na przewiezienie kopii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej z Poznania do Ostrowa Tumskiego, uniemożliwiły przybycie papieża Pawła VI na centralne uroczystości kościelne, które odbyły się na Jasnej Górze 3 maja 1966 roku. Ponadto komuniści nagle kazali remontować drogi prowadzące do miast, w których odbywały się obchody, a także nie udzielali zgód na przemarsze pielgrzymek. Uciekali się również do brutalnych metod: we wrześniu 1966 roku milicja aresztowała kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, który peregrynował po kraju, a milicja i ZOMO niejednokrotnie brutalnie rozpędzało wiernych zgromadzonych na uroczystościach. Do takich zdarzeń doszło między innymi w Warszawie, Krakowie, Gdańsku i Brzegu. Funkcjonariusze służb porządkowych przy pomocy pałek, armatek wodnych i gazów łzawiących próbowały rozproszyć tłum.
Mimo wszystkich wysiłków władz państwowych większość zaplanowanych uroczystości Milenium Chrztu Polskiego się odbyła.
jb
Źródła:
Wojna o rząd dusz – 50. rocznica obchodów Milenium chrztu Polski, portal dzieje,pl, https://dzieje.pl/aktualnosci/wojna-o-rzad-dusz-50-rocznica-obchodow-milenium-chrztu-polski, data dostępu: 14.04.2021.
Maciej Brzeziński, Rok 66, czyli obchody Millenium Chrztu Polski w Poznaniu, portal miastopoznaj.pl, https://www.miastopoznaj.pl/blogi/pozostale/3603-rok-66-czyli-obchody-millenium-chrztu-polski-w-poznaniu, data dostępu: 14.04.2021.
Filip Musiał, Milenium chrztu Polski. Krok na drodze do wolności, portal przystanekhistoria.pl, https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/milenium/80471,MileniumchrztuPolskiKroknadrodzedowolności.HTML, data dostępu: 14.04.2021.
