Pokój westfalski – odmienił oblicze Europy

Wielostronny układ, który zakończył wojnę trzydziestoletnią, był jednym z najważniejszych traktatów międzynarodowych w historii nowożytnej Europy.

"Traktat pokojowy w Münster", aut. Gerard Terborch (15.05.1648), źr. Rijksmuseum Amsterdam, Wikipedia/dp

Pokój westfalski między Świętym Cesarstwem Rzymskim i Francją i jej sojusznikami w Münsterze oraz między Habsburgami a Szwecją w Osnabrück zawarto 24 października 1648 roku.

– Przyjęte postanowienia okazały się czymś niezwykłym – podkreślał prof. Henryk Wisner w audycji "Kronika dwóch tysiącleci". – Był on odbiciem tworzącej się nowej świadomości politycznej granic Europy, która obejmowała państwa uczestniczące w rokowaniach. Przede wszystkim zaś decyduje o niej umieszczenie w tekście układu postanowień o charakterze ponadpaństwowym.

Jakie było znaczenie wojny trzydziestoletniej i pokoju westfalskiego? Posłuchaj audycji z udziałem prof. Henryka Wisnera.

Z Czech na całą Europę

– Wojna trzydziestoletnia rozpoczęła się w 1618 roku jako powstanie Czechów broniących swych praw, zwłaszcza wolności wyzwania, przed królem Ferdynandem II Habsburgiem – mówił historyk prof. Henryk Wisner. – Po ich klęsce do walki z Habsburgiem stanęła Dania, potem Szwecja, Dania i sprzymierzeńcy.

Mimo że konflikt miał podłoże natury religijnej to przez lata ewoluował. Kolejne mocarstwa europejskie przyłączające się do wojny, dążyły przeze wszystkim do osłabienia potęgi Habsburgów.

Podzielona Europa

Europa podzieliła się na dwa obozy: w jednym znalazły się państwa pod wpływami Ferdynanda II Habsburga, papiestwa, Hiszpania i część Rzeszy, w drugim: Dania, Francja, Szwecja, Niderlandy i także część księstw niemieckich.

– Powodem umiędzynarodowienia się konfliktu były antagonizmy religijne, tendencje centralistyczne Habsburgów w Niemczech, a także rywalizacja habsbursko-francuska  – podkreślał historyk prof. Rafał Habielski w audycji Agnieszki Steckiej z 2001 roku. – Nie bez znaczenia były też ambicje Szwecji, pragnącej umocnić się na południu od Morza Bałtyckiego i poddać je swojej wyłącznej kontroli.

Wojna trzydziestoletnia dzieli się na cztery okresy, podczas których zmieniały się konfiguracje walczących o wpływy w Europie. Jak potoczył się trwający trzydzieści lat konflikt? Posłuchaj audycji z udziałem prof. Rafała Habielskiego.

Koniec wojny

Wojna trzydziestoletnia spowodowała wiele zmian w ówczesnej Europie. Habsburgowie wyszli z wojny osłabieni.

– Musieli pogodzić się ze stratami terytorialnymi Niemiec na rzecz Francji i Szwecji – tłumaczył prof. Habielski. – Szwecja na mocy pokoju zyskiwała prawo do opieki nad protestantami w dolnej Austrii i Śląsku.

Znacznie spustoszenie dotknęło Czechy, których liczba ludności zmniejszyła się o połowę. Na większości ziem habsburskich zapanował zastój gospodarczy. Francja stała się potęgą europejską.

mb