Bohdan Pniewski. Architekt warszawskich gmachów

Twórca wielu warszawskich gmachów użyteczności publicznej. Najciekawsze jego projekty powstały przed wojną. Niestety w wiele jego późniejszych projektów ingerowała władza oczekująca od niego estetyki socrealistycznej.

Bohdan Pniewski

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

26 sierpnia 1897 roku urodził się Bohdan Pniewski, jeden z najwybitniejszych twórców polskiej architektury XX wieku. Mawiał, że "każdy kamień w rękach ludzkich może stać się brylantem, gdy go praca i umiłowanie otoczą".

Jaki był Bohdan Pniewski? Posłuchaj audycji, w której wspomina go rodzina oraz architekci.

Posłuchaj

29:59 Bohdan Pniewski_biografia_1_04_2001.mp3 "Król architektury" – Bohdana Pniewskiego wspominają: jego bratanica, Jadwiga Dąbrowska oraz architekci, Leszek Kołacz i Tadeusz Barucki. W audycji Elżbiety Ratyńskiej zawarto archiwalną wypowiedź Bohdana Pniewskiego (1.04.2001) 

Patriotyczne korzenie

Urodził się 26 sierpnia 1897 w Warszawie i ze stolicą związał całe swoje życie. Choć wcześniej pobierał nauki w tym kierunku nie dostał się od razu na Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej. Szybko podjął pracę jako grafik, zdobywając nawet nagrody w konkursach. Gdy dostał się na studia, naukę przerwała mu wojna polsko-bolszewicka. Podczas walk został ranny. W szpitalu polowym pielęgnowała go Jadwiga Dąbrowska, która wkrótce potem została jego żoną.

– To była wspaniała żona, piękna kobieta – wspominała Jaga Pniewska, bratanica Bohdana Pniewskiego. – Była jego towarzyszką życia. Ciągle pracował, więc życie rodzinne było raczej na drugim planie.

Na zdjęciu: Willa prywatna Pniewskiego (dziś Muzeum Ziemi PAN), Warszawa (2007), Wikimedia Commons/ CC BY-SA 2.5

Od osiedli do monumentalnych gmachów

Działalność zawodową rozpoczął od realizacji drobnych projektów, osiedli na Mokotowie i Żoliborzu. Była to architektura bardzo prosta, z wyraźnymi wpływami zachodnich nurtów. W głównym nurcie funkcjonują bardziej doświadczeni i uznani projektanci. Dlatego wraz z innymi, młodymi architektami zakłada Stowarzyszenie Architektów Polskich.

Jego pierwszym, poważnym projektem był budynek Ambasady Polskiej w Sofii. Wkrótce wygrywał kolejne konkursy na gmachy użyteczności publicznej. Największy projekt Pniewskiego zrealizowany przed II wojną światową to monumentalny budynek Sądów Grodzkich przy ul. Leszno 53/55 (obecnie al. Solidarności 127). Wybuch wojny uniemożliwił jednak realizację wielu projektów, m.in.: Świątyni Opatrzności na Polu Mokotowskim czy kompleksu gmachów Polskiego Radia na Mokotowie.

Na zdjęciu: Budynek Polskiego Radia przy al. Niepodległości w Warszawie projektu Bohdana Pniewskiego (1960), NAC

Odbudowa stolicy

W jego projekty z lat 50. już silnie ingerowała władza, tak by lepiej wpisywały się nurt socrealistyczny. Jednym z nich jest budynek Polskiego Radia przy al. Niepodległości, dość mocno ogołocony ze znaczących detali. Ostatecznie jednak Pniewski przemycał swoje założenia głównie w wnętrzach. W latach 1957−1962 powstał sąsiadujący z NBP Dom Chłopa - jedno z wybitnych dzieł Pniewskiego. Studenci nazywali go "księciem architektury", a podczas konsultacji na uczelni ustawiały się do niego istne tłumy.

Chętnie projektował również prywatne domy zamożnych warstw. Jego wizytówką była zresztą prywatna willa Pniewskich przy al. Na Skarpie (dziś Muzeum Ziemi PAN). Ostatnim dziełem architekta był budynek Teatru Wielkiego, a właściwie jego odbudowa. Nadzorował prace jeszcze ze szpitalnego łóżka. Budynek otwarto jednak tuż po jego śmierci.

O budowie Teatru Wielkiego w audycji Elżbiety Ratyńskiej mówi sam Bohdan Pniewski. Posłuchaj!

mb