Michał Czajkowski vel Sadyk Pasza. Tragiczny romantyk

Czajkowskiemu marzyło się odrodzenie Rzeczypospolitej, które dokonałoby się szablami Kozaków. Romantyczna idea zaprowadziła go aż do Turcji. Dziś 138. rocznica śmierci tego pisarza, poety i romantyka. 

Michał Czajkowski, vel Sadyk Pasza, źr. Wikimedia Commons/dp

Czajkowski przyszedł na świat w Hałczyńcu, w obecnym obwodzie żytomierskim, na terenie centralnej Ukrainy. Od najmłodszych lat jego wyobraźnię rozbudzał mit kozaczyzny.

- Fascynację kozaczyzną traktowano wówczas jako młodzieńczą pasję, z której się wyrasta - mówił prof. Andrzej Fabianowski w audycji Michała Montowskiego z cyklu "Sezon na Dwójkę".

Czajkowski z tej sympatii nigdy nie wyrósł. Wziął udział powstaniu listopadowym jako dowódca oddziału kozackiego.  

- Czajkowski wymyślił, że swobodną kozaczyznę, która była w wieku XVI i XVII, która już w XIX wieku prawie nie istniała, należy reaktywować - wyjaśniał historyk literatury.

Posłuchaj

17:29 sadyk pasza___1011_10_ii_tr_0-0_1127288156033387[00].mp3 Michał Czajkowski, czyli Sadyk Pasza - audycja Michała Montowskiego z cyklu "Sezon na Dwójkę". (PR, 5.01.2010)

 

Do Polski jest najbliżej z Turcji

Po upadku zrywu wyemigrował do Francji, gdzie związał się z Hotelem Lambert.

- Turcja była naturalnym wrogiem Rosji w XIX wieku, a każdy wróg Rosji był naturalnym sprzymierzeńcem Polaków – mówił gość audycji Michała Montowskiego.

Michał Czajkowski był jednym z wielu Polaków, którzy przeszli w Turcji na islam. Konwersja chroniła ich przed ekstradycją do Rosji, gdyż będąc muzułmanami, podlegali władzy sułtana. Ponadto, w Imperium Osmańskim tylko wyznawcy Allaha mogli piąć się po drabinie hierarchii wojskowej i cywilnej.

Czajkowski wykorzystał swoją konwersję w celu ograniczania wpływów rosyjskich w Turcji oraz pomocy emigrantom uciekającym do Imperium Osmańskiego po upadku powstania listopadowego. To on znalazł dla nich bezpieczne miejsce w kraju sułtana, w którym powstała osada Adampol.

Dowództwo nad kozakami podjął znów w trakcie wojny krymskiej.

Tragiczny koniec

W 1872 roku powrócił na Ukrainę, korzystając z carskiej amnestii. Pod koniec życia wyrzekł się idei, którym był wierny do tej pory, stał się zwolennikiem idei panslawizmu, zakładającego zjednoczenie wszystkich słowiańskich narodów pod carskim berłem. Skończył tragicznie, odbierając sobie życie strzałem z pistoletu 5 stycznia 1886. Za porzuceniem młodzieńczych ideałów stała osobista tragedia Czajkowskiego. Jaka? Posłuchaj audycji.

bm