Pogranicze w ogniu
- Dla zrozumienia genezy osadnictwa tatarskiego w Polsce należy cofnąć się do XIII wieku, po bitwie nad Kałką w 1223 roku oraz nad Sitą, cała Ruś znalazła się pod panowaniem mongolskim. Tym samym Złota Orda stała się sąsiadem Litwy i Korony - mówił Stefan Bajraszewski, ówczesny Przewodniczący Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego, w audycji z cyklu "Wieczór muzyki i myśli" z 1985 roku.
Granica nie była spokojna. W 1241 roku doszło do bitwy pod Legnicą, w której poległ Henryk Pobożny.
- Mongołów osiadłych na wschodzie Europy zaczęto nazywać Tatarami od nazwy jednego ze szczepów mongolskich - wyjaśniał gość audycji.
Należy jednak podkreślić, że osiedlający się w granicach Polski i Litwy Mongołowie pochodzili z różnych plemion.
Początki osadnictwa
- Punktem przełomowym stosunków Litwy z Tatarami było zawarcie w 1318 roku układu, który według dzisiejszej nomenklatury można by uznać za układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy - wyjaśniał Stefan Bajraszewski. - Już w 1320 roku oddziały Tatarów wspomagały Litwinów w walce z zakonem krzyżackim (…). Dalsze oddziały tatarskie przysyłane były na pomoc Litwie w roku 1373, prawdopodobnie od tego czasu datuje się osadnictwo tatarskie na Litwie oraz powstanie pierwszych gmin muzułmańskich.
Napływowi Tatarów sprzyjała polska tolerancja religijna XVI wieku. Tatarzy uchodzili do Rzeczypospolitej ze Wschodu przed prawosławną chrystianizacją podobnie jak protestanci z Zachodu przed wojnami religijnymi. W XVI wieku w Rzeczypospolitej było około 400 meczetów.
- Ostatnim przejawem grupowego osadnictwa było osiedlenie się 235 osób zbiegłych w 1768 roku z Rosji na skutek prześladowań religijnych - mówił gość "Wieczoru muzyki i myśli".
30:03 polscy tatarzy.mp3 Audycja z cyklu "Wieczór muzyki i myśli" poświęcona historii polskich Tatarów z udziałem Stefana Bajraszewskiego, byłego Przewodniczącego Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego i prof. Jana Tyszkiewicza. (PR, 14.05.1985)
W szeregach polskich
Mimo, iż Rzeczypospolita prowadziła szereg wojen z muzułmańskimi Turkami, a Tatarzy kilkakrotnie stawali po stronie wroga, oddziały tatarskie na przestrzeni wieków wchodziły w skład wojsk polskich. - W szczytowym okresie, w końcu XVII wieku było 19 chorągwi tatarskich liczących przeszło dwa tysiące żołnierzy - wyjaśniał Stefan Bajraszewski. - Oprócz oddziałów regularnych, polscy wyznawcy islamu brali tłumny udział we wszystkich zrywach wolnościowych narodu polskiego.
W szeregach wojsk odrodzonej ojczyzny znalazł się Pułk Jazdy Tatarskiej, który walczył w bitwach wojny polsko-bolszewickiej. Po rozwiązaniu w 1920 roku wielu jego członków przeszło do 13 Pułku Ułanów, w którym tatarska tradycja pielęgnowana była aż do wojny obronnej września 1939.
Posłuchaj wspomnień Dżannet Dżabagi-Skibniewskiej, polskiej Tatarki, wnuczki ostatniego chana Inguszy, łączniczki ZWZ AK i żołnierza II Brygady Strzelców Karpackich.
25:28 polscy tatarzy_dzabat-skibniewska.mp3 Audycja z cyklu "Wieczór muzyki i myśli", zawiera rozmowę z Dżennet Dżabagi-Skibniewską o jej życiu i służbie Polsce, z Anną Grzegorzewską i Maciejem Konopackim o udziale Tatarów w życiu Rzeczypospolitej oraz z imamem gdańskiej gminy muzułmańskiej Bekirem Jakubowskim. (PR, 14.05.1985)
Przodków wśród polskich Tatarów mieli m.in. Henryk Sienkiewicz i aktor Charles Bronson. Według spisu powszechnego z 2011 roku, w Polsce narodowość polską deklarowało 1916 osób. - Wszyscy wyznawcy islamu w Polsce są zgrupowani w 6 gminach: w Białymstoku, Bohonikach, Kruszynianach, Gorzowie, Gdańsku i w Warszawie - mówił gość audycji.
Więcej na temat współczesnej społeczności islamskiej w Polsce posłuchaj w audycji.
bm
