Historia

Jan Łaski. Pierwszy polski kodyfikator prawa

Ostatnia aktualizacja: 08.01.2024 05:40
- W czasach działalności Jana Łaskiego istniał ruch kodyfikacji praw, zebrania w jedną księgę podstawowych zasad funkcjonowania ustroju i państwa, do których można było się odwoływać - mówił o "Statucie Łaskiego" prof. Janusz Tazbir na antenie Polskiego Radia.
Jan Łaski
Jan ŁaskiFoto: Biblioteka Narodowa/domena publiczna

8 stycznia 1560 roku, zmarł Jan Łaski, prymas, kanclerz wielki koronny, twórca pierwszego polskiego kodeksu praw – "Statutu Łaskiego".

Pochodził z średnio zamożnej rodziny szlacheckiej. Dopiero jego działalność wydźwignęła ród Łaskich do pozycji magnackiej.

- Badacze zarzucają mu ustępliwość wobec własnej rodziny i to, że torował im drogę do majątków i godności. Uważano też, że prowadził zbyt miękką politykę wobec Turcji – wyjaśniał prof. Janusz Tazbir w audycji Elizy Bojarskiej z cyklu "Z dziejów parlamentaryzmu".


Posłuchaj
10:10 Jan Łaski_Bojarska.mp3 "Jan Łaski i jego statuty" - audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Z dziejów parlamentaryzmu". (PR, 7.11.1993)

 

Pierwszy po królu

Jako sekretarz królewski brał udział w misjach dyplomatycznych. W 1503 roku otrzymał godność kanclerza, co równało się z przyznaniem mu szerokich uprawnień w dziedzinie polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa: uczestniczył między innymi pracach nad konstytucją Nihil Novi i traktatem krakowskim, który określał podległość lenną Prus względem Polski.

Największe zasługi położył jednak w kwestii prawodawstwa. Przyczynił się do pierwszej w historii kraju kodyfikacji prawa. W 1506 roku ukazał się tzw. Statut Łaskiego. Należy jednak podkreślić, że opracowanie kodeksu było zasługą kancelistów podległych kanclerzowi.

- Był człowiekiem bardzo zajętym, dygnitarzem, który opatrzył własnym nazwiskiem zbiór praw – wyjaśniał historyk.

Wielka miłość, wielki zawód

Łaski był gorliwym zwolennikiem kontrreformacji. Przeciwdziałał rozszerzaniu się wpływów luterańskich i kalwińskich w Polsce. Liczył, że schedę po nim przejmie jego bratanek, również Jan, którego przygotowywał do przejęcia po sobie godności prymasowskiej i najwyższych urzędów w państwie. Bratanek wybrał jednak inną drogę: został protestantem. Jego działalność w Polsce i na zachodzie Europy uczyniły z młodszego Jana Łaskiego najsłynniejszego polskiego przedstawiciela reformacji.

- Bratanek był wielką miłością i wielkim zawodem starego prymasa - mówił prof. Janusz Tazbir.

bm

Zobacz więcej na temat: prawo renesans średniowiecze
Czytaj także

Biskup Werner. Śmierć średniowiecznego dyplomaty

Ostatnia aktualizacja: 05.02.2024 05:30
Jeden z najważniejszych hierarchów kościelnych z czasów początku rozbicia dzielnicowego Polski, został zamordowany przez możnowładcę Bolestę. Możliwe, że śmierć ta była elementem większej politycznej gry.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Franciszek Krasiński – tolerancyjny biskup

Ostatnia aktualizacja: 10.04.2018 06:00
Złoty wiek w dziejach Polski to zasługa nie tylko Jagiellonów, ale i światłych urzędników. Jednym z nich był biskup krakowski, który w imię interesu państwa nie obawiał się działać wbrew Stolicy Apostolskiej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Johan Huizinga. Poważne zabawy i "Jesień średniowiecza"

Ostatnia aktualizacja: 07.12.2023 05:50
Należał do uczonych, który potrafili łączyć wielką wiedzę z umiejętnością jej porywającego przekazania. Przedstawił swoją słynną wizję schyłku średniowiecza, w zabawie widział źródło kultury. Johan Huizinga, holenderski historyk i eseista, był również człowiekiem prawym i odważnym, co udowodnił w czasach II wojny.  
rozwiń zwiń