Historia

Powstanie Warszawskie. Posłuchaj wspomnień gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego o okolicznościach wybuchu zrywu

Ostatnia aktualizacja: 31.07.2024 05:55
– Pamiętam, było to w sobotę albo niedzielę 30 lipca. Przebywałem wraz z całym sztabem w lokalu konspiracyjnym przy ulicy Pańskiej 6. To tam właśnie zapadła decyzja o wybuchu powstania – wspominał gen. Tadeusz Bór-Komorowski w rozmowie z Janem Nowakiem-Jeziorańskim, ówczesnym dyrektorem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
Gen. Tadeusz Bór-Komorowski, zdjęcie z czasów II wojny światowej
Gen. Tadeusz Bór-Komorowski, zdjęcie z czasów II wojny światowejFoto: NAC

Wybuch Powstania Warszawskiego ważył się niemal do ostatnich dni lipca 1944 roku. O atmosferze tych napiętych chwil opowiadał ówczesny Komendant Główny Armii Krajowej, gen. Tadeusz Bór-Komorowski, w audycji Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w 1954 roku, w 10. rocznicę rozpoczęcia zrywu. Rozmawiał z nim Jan Nowak-Jeziorański, w czasie II wojny światowej emisariusz Rządu RP na Uchodźstwie.

Posłuchaj
14:49 Gen. Bór Komorowski, Nowak-Jeziorański 1954.mp3 Rozmowa Jana Nowaka-Jeziorańskiego z gen. Tadeuszem Borem-Komorowskim na temat sytuacji w przededniu wybuchu Powstania Warszawskiego i decyzji o jego rozpoczęciu, cześć I. (RWE, 29.07.1954) 

Polskie Państwo Podziemne od początku wojny planowało wybuch powszechnego powstania, które miało objąć również Warszawę. Kiedy w 1943 roku zmieniła się sytuacja polityczna, zrezygnowano z tej koncepcji i opracowano plan "Burza". Opierał się na działaniach dywersyjnych przeciwko wycofującym się wojskom niemieckim. Realizacja "Burzy" rozpoczęła się na początku 1944 roku.


Posłuchaj
12:40 rozmowa z Borem-Komorowskim część druga.mp3 Rozmowa Jana Nowaka-Jeziorańskiego z gen. Tadeuszem Borem-Komorowskim na temat sytuacji w przededniu wybuchu Powstania Warszawskiego i decyzji o jego rozpoczęciu, cześć II (RWE, 30.07.1954) 

Powstanie w Warszawie nie było zaplanowane w ramach akcji "Burza". Warszawskie oddziały Armii Krajowej miały zostać przeznaczone do działań poza stolicą.

Podjęcie decyzji o Powstaniu

Klęski Niemców latem 1944 roku i zamach na Adolfa Hitlera skłoniły dowództwo AK do wniosku, że zbliża się koniec wojny, a III Rzesza jest bliska załamania. Decyzja o wywołaniu Powstania Warszawskiego została podjęta 21 lipca 1944 roku na zebraniu z udziałem gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, gen. Tadeusza Pełczyńskiego i gen. Leopolda Okulickiego.

Okulicki, który dopiero w marcu 1944 przybył z Londynu, parł do powstania. Naradę wspominał gen. Komorowski na antenie Radia Wolna Europa w audycji "Świadkowie historii".

– Zmiana, którą zaproponował gen. Okulicki, polegała na opanowaniu stolicy uderzeniem wykonanym od wewnątrz. Jego zdaniem Niemcy przygotowywali się do obrony Warszawy, co naraża miasto na poważne zniszczenia. Podjęcie walki o Warszawę, było według Okulickiego ostatnią okazją stoczenia walki z Niemcami. Wyzwolenie stolicy własnym wysiłkiem miałoby doniosłe znaczenie.

Dowódcy Armii Krajowej zdawali sobie sprawę z tego, że ewentualne zwycięstwo Powstania pozwoliłoby na to, że Polskie Państwo Podziemne byłoby gospodarzem w Warszawie, w chwili wkroczenia Armii Czerwonej. To również dałoby nadzieję na wzmocnienie pozycji negocjacyjnej Polski po II wojnie światowej.

Współpraca Armii Krajowej i Sowietów w uderzeniu na wojska niemieckie stacjonujące w Warszawie, w opinii gen. Okulickiego miała uchronić miasto od zniszczeń. Ponadto uważał, że niemożliwe jest wyprowadzenie żołnierzy AK do walki poza Warszawą, w myśl założeń planu "Burza".


Posłuchaj
02:13 Tadeusz Komorowski o wybuchu Powstania.mp3 Gen. Tadeusz Bór-Komorowski wspomina podjęcie decyzji o wybuchu Powstania Warszawskiego. (RWE, 16.08.1964)

Wybuch Powstania wciąż był niepewny, a gen. Komorowski nieustannie się wahał. Ostatecznie podjął decyzję 31 lipca, kiedy został poinformowany przez dowódcę okręgu Warszawa, płk. Antoniego Chruściela "Montera" o obecności sowieckich czołgów na rogatkach stolicy. Jak się okazało, były to niesprawdzone informacje.

Wódz Naczelny, gen. Kazimierz Sosnkowski, zdecydowanie odradzał gen. Komorowskiemu pomysł walki w mieście. W rozkazie z 25 lipca zasugerował mu oszczędzanie ludzi przed zbliżającą się groźbą okupacji sowieckiej. Nie zdecydował się jednak na wydanie rozkazu o zakazie podejmowania działań zbrojnych w Warszawie.

Kliknij w obrazek i dowiedz się więcej o Powstaniu Warszawskim:

Powstanie Warszawskie

sa

Czytaj także

Gen. Tadeusz Bór-Komorowski. To on wydał rozkaz o rozpoczęciu powstania warszawskiego

Ostatnia aktualizacja: 24.08.2024 05:50
58 lat temu, 24 sierpnia 1966 roku, zmarł gen. dywizji Tadeusz Bór-Komorowski, Komendant Główny Armii Krajowej, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier RP na uchodźstwie w latach 1947-1949.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Warszawskie. Wykonać ostatni rozkaz

Ostatnia aktualizacja: 23.08.2016 10:00
Wanda Traczyk-Stawska, ps. Pączek, żołnierz AK musi wykonać rozkaz. Żołnierz nigdy nie jest z niego zwolniony.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimierz Klimczak: Powstanie Warszawskie to jedno z najważniejszych wydarzeń w polskiej historii

Ostatnia aktualizacja: 30.08.2018 18:00
- Przesłuchiwani przez gestapo na al. Szucha krzyczeli w niebogłosy, a krew lała się po ścianach - wspominał w Polskim Radiu 24 Kazimierz Klimczak ps. "Szron".
rozwiń zwiń