Historia

John Updike - pisarz amerykańskiej przeciętności

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2024 05:35
18 marca 1932 roku urodził się wybitny amerykański pisarz John Updike. Ten laureat wielu nagród wielokrotnie znajdował się na liście do literackiej Nagrody Nobla. Był doceniany nie tylko przez krytyków, lecz także przez czytelników.
John Updike, lata 60.
John Updike, lata 60.Foto: W. Earl Snyder/Forum

John Updike ukończył prestiżowy uniwersytet Harvarda, a ponieważ chciał zostać rysownikiem, to także szkołę plastyczną na uniwersytecie w Oxfordzie w Anglii. Po zakończeniu nauki rozpoczął pracę w "New Yorkerze", gdzie publikował felietony i opowiadania, i pisanie go pochłonęło.

Narodziny Królika

Pisać zaczął jeszcze w szkole, zachęcany przez matkę, która sama próbowała bezskutecznie wydawać swoje utwory. Updike zaczynał od poezji i opowiadań pod koniec lat 50. i inspirował się m.in. Jarome'm Salingerem i Władimirem Nabokovem. Mówił, że chciał pisać, by zapewnić sobie lepsze warunki materialne niż panowały w jego domu rodzinnym utrzymywanym z pensji ojca - nauczyciela matematyki w liceum.

W latach 50. John Updike przeszedł głęboki kryzys religijny. Utrata wiary w Boga była dla niego poważnym problemem, z którym zmierzył się, studiując filozofię i teologię, w tym Sørena Kierkegaarda. Powrócił dzięki tym wysiłkom do chrześcijaństwa, które od tej pory zajmowało istotne miejsce w jego życiu i twórczości.

W roku 1960 wydał pierwszą powieść swojego najbardziej znanego i docenionego cyklu o dorosłym życiu amerykańskiej klasy średniej, "Uciekaj, Króliku". Główny bohater, Harry, nazywany przez wszystkich Królikiem, był wzorowym uczniem i gwiazdą koszykówki w liceum, a teraz prowadzi nudne życiu sprzedawcy w małym miasteczku u boku niekochanej żony. Para przechodzi kryzys małżeński, z którego próbują ją wyratować najbliżsi, w tym miejscowy ksiądz.

Kolejne wydarzenia z życia Królika opisane zostały w powieściach wydawanych średnio co dekadę: "Przypomnij się, Króliku" (1971), "Jesteś bogaty, Króliku" (1981), "Królik odpoczywa" (1990) oraz ostatnia część w tomie opowiadań "Miłosne kawałki" (2001). Dwa z wymienionych tomów otrzymały nagrodę Pulitzera.

Bohater błądzący

Bohaterowie Updike'a to ludzie żyjący w małym miasteczku, na przedmieściach, będący często na życiowym rozdrożu, w momencie kryzysu, popełniający błędy i miotający się. Zdradzają, rozwodzą się, zakochują się, odchodzą od kościoła lub do niego wracają, a wszystko to na tle (lub pod wpływem) zmieniających się czasów, obyczajowości, ważnych wydarzeń historycznych. Wywołują one w nich zagubienie, rozedrganie, które pozostaje nie do końca uświadomione, ale które niewątpliwie ma duży wpływ na ich działania.

- On się zajmował wyłącznie swoim krajem i zmianami, jakie w tym kraju zachodziły - mówił Grzegorz Sowula, publicysta "Rzeczpospolitej" w audycji Magdaleny Mikołajczuk w Polskim Radiu. - Cała ta tetralogia poświęcona Królikowi to jest portret społeczeństwa amerykańskiego. Wszystkie sny i wszystkie ideały, jakie cechowały amerykańskich mężczyzn, wszystkie zmiany, to się odbijało w powieściach Updike'a - dodawał Sowula.

Posłuchaj
02:32 z kraju i ze świata [12_05]___185_09_i_tr_0-0_9940252b9fb69e9[00].mp3 "John Updike". Audycja Magdaleny Mikołajczuk. (PR, 6.03.2009)

 

Czarownice i terrorysta

John Updike lubił powracać do swoich bohaterów, stąd pośród niemal 30 powieści pracowitego autora znajdziemy cztery cykle. Poza Królikiem jest jeszcze niewydany po Polsku cykl o żydowskim pisarzu, Harrym Bechu, cykl o Buchananie oraz o Eastwick. Wydane w 1984 roku "Czarownice z Eastwick" zyskały dużą sławę dzięki adaptacji filmowej George'a Millera (1987) z Jackiem Nicholsonem i Michelle Pfeiffer.

W swojej ostatniej powieści John Updike zmierzył się z atakiem na World Trade Center 11 września 2001 roku. "Terrorysta" to analiza i próba zrozumienia wychowanego w Stanach islamskiego ekstremisty.

- Chłopak owszem nazywał się Ahmad, matka była Amerykanką, ale ojciec był Egipcjaninem, czyli są już mniejszości narodowe - mówił Grzegorz Sowula w Polskim Radiu. - Chłopak został porzucony przez ojca i wychowany przez matkę, która sama nie mogła sobie znaleźć miejsca w życiu i on również miał problemy adaptacyjne. Książka jest nierówna, bo jest bardzo dobrym opisem, ale konkluzja jest nieco niezadowalająca.

Updike zwracał uwagę, że taki przypadek, choć nie do pomyślenia, był możliwy właśnie w Ameryce i znowu w klasie średniej. Zmienia się ona na oczach wszystkich i trzeba za tymi zmianami nadążać.

az

Czytaj także

James Ellroy. Wszystkie brudy Ameryki

Ostatnia aktualizacja: 16.09.2015 15:28
W "Dwukropku" porozmawiamy o amerykańskim pisarzu Jamesie Ellroyu przy okazji polskiej premiery jego nowej powieści "Perfidia".
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Perfidia" boga amerykańskiego kryminału

Ostatnia aktualizacja: 18.09.2015 08:51
Jeden z najoryginalniejszych twórców literatury kryminalnej - James Ellroy - wciąż pozostaje w Polsce pisarzem niszowym. Czy zmieni to jego "Perfidia"?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Francis Scott Fitzgerald – Wielki Gatsby jak Wokulski

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2023 05:40
21 grudnia 1940 roku zmarł Francis Scott Fitzgerald, amerykański pisarz, nowelista, autor m.in. "Wielkiego Gatsby’ego".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Henry James. Pisarz, który wchodził do ludzkiej głowy

Ostatnia aktualizacja: 28.02.2024 05:45
108 lat temu zmarł jeden z najwybitniejszych anglojęzycznych prozaików przełomu XIX i XX wieku. Henry James był mistrzem portretów psychologicznych. Tworzył na pograniczu kultur amerykańskiej i europejskiej oraz na styku literackiego realizmu i modernizmu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Truman Capote. "Śniadanie u Tiffany'ego" zmieniło wszystko

Ostatnia aktualizacja: 30.09.2024 05:45
Truman Capote powiedział kiedyś, że jego kariera dzieli się na dwa okresy - przed i po "Śniadaniu u Tiffany'ego". Za tym sukcesem stał nie tylko talent pisarza, lecz także kultowa adaptacja z Audrey Hepburn. Co druga znajoma Capote'a uważała, że jest pierwowzorem głównej bohaterki. A pewna kobieta z Manhattanu wytoczyła mu w związku z tym proces.
rozwiń zwiń