Madame de Staël - pisarka, która stała się osobistym wrogiem Napoleona

22 kwietnia 1766 roku w Paryżu przyszła na świat Anne-Louise-Germaine Necker, znana jako Madame de Staël. Była nie tylko córką słynnego Jacquesa Neckera, ale także pisarką i osobą żywo angażującą się w ówczesną francuską politykę. Jej działania sprawiły, że została wygnana z Paryża przez samego Napoleona Bonaparte.

Portret Madame de Staël

Foto: François Gérard/Coppet Castle/Wikimedia commons/dp

Córka genialnych rodziców

Jacques Necker, ojciec Madame de Staël, był genewskim bankierem i ministrem finansów w rządzie króla Ludwika XVI. Jako polityk odegrał znaczącą rolę w przedrewolucyjnej Francji – próbował odbudować znajdujące się w katastrofalnym stanie finanse państwowe. Jego dymisja w 1789 roku spowodowała ogromne niezadowolenie ówczesnej opinii publicznej i wzrost – i tak już utrzymującej się na bardzo wysokim poziomie – nieufności do monarchii.

Matką Anne-Louise-Germaine była Suzanne Curchod - świetnie wykształcona córka skromnego francusko-szwajcarskiego pastora. Kobieta prowadziła w Paryżu znany salon literacko-polityczny, który był jednym z najpopularniejszych miejsc spotkań ówczesnej francuskiej elity intelektualnej. Ponadto zajęła się odbudową i modernizacją szpitala Hospice de Charité (placówka istnieje do dziś pod nazwą Hôpital Necker Enfants Malades).

Kobieta kochliwa

Przyszła pisarka zdobyła gruntowne wykształcenie, o co zadbała jej rodzicielka. Już od najmłodszych lat Anne-Louise-Germaine brała udział w spotkaniach salonu pani Necker, co wykształciło w niej ciekawość świata.

Zgodnie z panującym wówczas zwyczajem, gdy Madame de Staël skończyła szesnaście lat, rodzice zaczęli myśleć o jej zamążpójściu. Co ciekawe, jednym z potencjalnych pretendentów do jej ręki był William Pitt Młodszy, premier Królestwa Wielkiej Brytanii. Przyszła pisarka odrzuciła jednak jego kandydaturę, ponieważ nie chciała wyjeżdżać z kraju.

Ostatecznie w 1786 roku Anne-Louise-Germaine poślubiła barona Erika de Staël-Holsteina, ambasadora Szwecji w Paryżu. Para doczekała się trójki dzieci – synów Alberta i Augusta, a także córki Albertyny. Małżeństwo nie było szczęśliwe i w 1797 roku zakończyło się formalną separacją.

Sama pisarka miała bujne życie uczuciowe. Od 1789 roku była kochanką hrabiego Louisa de Narbonne, jednego z ministrów w rządzie Ludwika XVI, a w 1794 roku związała się z literatem Benjaminem Constantem. Ich relacja trwała blisko czternaście lat. W 1811 roku (lub w 1816 roku) Madame de Staël ponownie stanęła na ślubnym kobiercu - jej wybrankiem okazał się młody szwajcarski oficer Albert de Rocca. 

Traktaty i powieści

Anne-Louise-Germaine zostawiła po sobie bardzo obszerny dorobek literacki. Pierwsze kroki jako pisarka stawiała już pod koniec lat 80. XVIII wieku - napisała wówczas między innymi dramat romantyczny "Sophie, ou les sentiments secrets", a także tragedię "Jane Gray". Przelała na papier nie tylko historie miłosne, ale również swoje przemyślenia dotyczące spraw społecznych - na przykład samobójstwa. 

Do jej najbardziej znanych utworów należy "Delphine" z 1802 roku, który opowiada o tragicznej miłości tytułowej bohaterki do Léonce’a de Mondoville. Książka zawiera również refleksje autorki na temat rozwodu, małżeństwa, a także pozycji kobiety w ówczesnym świecie. "Delphine" przypomina "Cierpienia młodego Wertera" Johanna Wolfganga von Goethego: jest to powieść epistolarna, która kończy się samobójstwem Delphine. 

W 1807 roku ukazało się następne dzieło Anne-Louide-Germaine – "Korynna, czyli Włochy". Jest to kolejny przykład powieści romantycznej w dorobku pisarki: poetka Korynna zakochuje się w powściągliwym Angliku, lordzie Oswaldzie Neville'u. Tym razem akcja nie dzieje się we Francji, a nad Morzem Śródziemnym.

Wydaje się, że najważniejszą pozycją w dorobku pisarki są "Niemcy" wydane w 1810 roku. To obszerne studium niemieckiej moralności, obyczajów, literatury, sztuki, filozofii oraz religii zostało uznane przez Napoleona za "antyfrancuskie".

Działalność polityczna i ostatnie lata życia

Idąc śladami rodziców, Madame de Staël była bardzo aktywna politycznie. Od roku 1793 prowadziła salonik dla ówczesnych europejskich intelektualistów. Jej działalność zaczęła w pewnym momencie niepokoić samego Napoleona Bonaparte, który w 1803 roku kazał ją wygnać z Paryża. Nie da się ukryć, że kobieta utrzymywała kontakty z wieloma zagranicznymi dyplomatami, ale również z politycznymi przeciwnikami Napoleona. Stąd istniało ryzyko, że w jej kręgu zawiąże się spisek przeciwko przywódcy. Wydaje się, że czarę goryczy przelał konflikt cesarza i Benjamina Constanta, kochanka pisarki. 

Posłuchaj

01:45 ciekawostka madame.mp3 Ciekawostkę związaną z salonikiem Madame de Stael przybliża Andrzej Wiktor Piotrowski. Audycja "Ciekawostki z I połowy XIX wieku" z cyklu "Nowości z lamusa". (PR, 24.01.1993)

Od wyjazdu z Paryża Madame de Staël większość czasu spędzała w swojej rodzinnej posiadłości w szwajcarskim Coppet. Tam zresztą powstawało jej dzieło "Dziesięcioletnie wygnanie". Do francuskiej stolicy pisarka wróciła dopiero w 1814 roku już po upadku Napoleona. Nie była jednak zadowolona z sytuacji panującej w kraju, więc szybko wróciła do Szwajcarii. W tym czasie schronienie w jej posiadłości znalazł znany angielski dramaturg lord Byron. Między literatami zawiązała się przyjaźń.

Madame de Staël zmarła w lipcu 1817 roku po długiej chorobie.

jb

Źródła:

Robert Escarpit, Germaine de Staël, Encyklopedia Britannica, https://www.britannica.com/biography/Germaine-de-Stael/Banishment-from-Paris, data dostępu: 20.04.2021.