Krypta Katedry Wawelskiej
Co ciekawe, kościół ten oraz przyległy doń klasztor OO. Paulinów ufundowane były przez Długosza, zaraz po sprowadzeniu w 1472 roku Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika do Krakowa. Kościół ten, określany mianem Bazyliki św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika, posiada słynną Kryptę Zasłużonych Polaków, zwaną też Panteonem Zasłużonych.
Pomysł jej utworzenia wypłynął od historyka profesora Józefa Łepkowskiego i realizowany był w latach 1876-1880. Datą uroczystego otwarcia Krypty, niejako jej inauguracji miała być 400. rocznica śmierci Jana Długosza. Wolą wielkiego kronikarza był spoczynek wieczny w miejscu jego ukochanego Kościoła, tam, gdzie według legendy, z rozkazu króla Bolesława Szczodrego, został w 1079 roku zabity biskup krakowski Stanisław. Papież Innocenty IV uznał biskupa świętym i kanonizował go w 1253 roku. Jak głosi legenda, biskup został zabity podczas odprawiania mszy w stojącym na Skałce kościele. Szczątki świętego, pochowane w kościelnej krypcie, spoczęły jednak w 1089 roku w Katedrze Wawelskiej.
Jan Długosz był fundatorem kilku innych kościołów, ale to w tym miejscu zapragnął swojego pochówku. Jak opisują to strony Panteonu Narodowego (skalka.paulini.pl): "Zgodnie z życzeniem Jana Długosza, fundatora i dobrodzieja skałecznego klasztoru, pochowano go na Skałce (1480r.), w pobliżu pierwotnego grobu św. Stanisława. W uroczystościach żałobnych tego wybitnego kronikarza i historyka, wreszcie arcybiskupa – nominata lwowskiego, wzięli udział królewscy synowie, przedstawiciele społeczności akademickiej, duchowieństwa. (...) Otwarto tym samym na Skałce – jak pisano na łamach popularnego "Czasu" – "palladium dla uczczenia popiołów zasłużonych w Narodzie mężów". Obok wawelskiego panteonu – z grobami królów, biskupów i bohaterów narodowych, przybyła narodowi nowa krypta – sepulchrum Patriae, mająca mieścić szczątki osób najwybitniejszych w najnowszej historii polskiej kultury".
400. rocznica śmierci
Opis ten jednak nie jest pełny, a jego treść wydaje się nieco "przerysowuje" ówczesne wydarzenia. Jak podaje "Dziennik Polski" idea powstania krypty pojawiła się już w 1858 roku i wypłynęła od badaczy i wydawców dzieł Długosza. Paweł Stachnik pisze: "Okazją miała być przypadająca w 1880 r. czterechsetna rocznica śmierci Długosza, a bodźcem fakt, że doczesne szczątki kronikarza przechowywane były na Skałce w niezbyt odpowiedni sposób. Zmarłego w 1480 r. historyka pochowano bowiem we wnętrzu kościoła św. Stanisława na Skałce, lecz później, w XVII w., podczas przebudowy świątyni grób ten usunięto, a kości Długosza włożono do glinianego naczynia i zamurowano w niszy znajdującej się w krypcie pod kościołem".
Szczątki Długosza, rzeczywiście znajdujące się w glinianym naczyniu, odnaleziono 19 maja 1880 roku, kiedy rano otworzono dotychczasowe miejsce pochówku w podziemiach kościoła. Wśród uczestników byli prezydent Krakowa Mikołaj Zyblikiewicz, przeor klasztoru o. Ambroży Federowicz oraz profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego z prof. Józef Łepkowski na czele.
Badając odkryte szczątki stwierdzono wśród nich brak głowy, a jej miejsce pochówku pozostało nieznane. Stachnik dodaje jeszcze: "W naczyniu znaleziono za to flaszkę z listem, w którym napisano: "W tym tu garnku znajdują się kości Długosza, kanonika i historyka Królestwa Polskiego". Po odczytaniu kartki o. Ambroży odmówił oracje, a prof. Łepkowski przełożył kości do metalowej trumienki ozdobionej na wierzchu herbem Wieniawa i inicjałami kronikarza, zalutowanej następnie przez majstra blacharskiego Pinkalskiego".
Panteon Narodowy
Kolejnym etapem drugiego pochówku była uroczysta msza, podczas której trumienka spoczywała na marmurowym katafalku. Po mszy przeniesiono ją do przygotowanego w Krypcie Sarkofagu. Tak oto Jan Długosz dał początek wspaniałej idei Panteonu Narodowego stając się pierwszym w niej złożonym. Wśród pochowanych tam wybitnych Polaków znajdują się: Wincenty Pol (złożony w 1881 r.), Lucjan Siemieński (1881), Józef Ignacy Kraszewski (1887), Teofil Lenartowicz (1893), Adam Asnyk (1897), Henryk Siemiradzki (1902), Stanisław Wyspiański (1907), Jacek Malczewski (1929), Karol Szymanowski (1937), Ludwik Solski (1954), Tadeusz Banachiewicz (1955) i Czesław Miłosz (2004).
Andrzej Kałwa, na stronach Dzieje.pl zwraca szczególną uwagę na swoiste posłannictwo Jana Długosza w zapisywaniu dziejów Polski w kronikach i pamięci potomnych. W biograficznym artykule przytacza słowa Długosza: "Podjąłem się przekazać na piśmie rocznik dziejów Polski, a także innych ludów sąsiadujących z Polską, ponieważ boleję, że wiele przesławnych, godnych poznania dzieł, tak czasów przeszłych, jak i nowszych idzie w wieczną niepamięć" i dodaje - "Długosz, który po raz pierwszy z problemem pamięci o historii zetknął się przy pisaniu "Banderia prutenorum", gdy okazało się, że niespełna 30 lat po bitwie pod Grunwaldem pamięć o tamtych wydarzeniach zaczyna odchodzić wraz z ich świadkami".
Tak oto ponowny pochówek wielkiego kronikarza był niejako "in memoriam" jego idei, której właściwą i dobitną egzemplifikacją stała się nowopowstała Krypta Zasłużonych. Warto odwiedzić to miejsce osobiście.
PP
