Artur Oppman. Przez pomyłkę zecera słynny Or-Ot

90 lat temu, 4 listopada 1931 roku, zmarł w Warszawie piewca Starego Miasta, pisarz legend warszawskich, młodopolski poeta Artur Oppman.

Artur Oppamn z wnuczką

Foto: NAC

Zakochany w Warszawie

Wielu z nas zna go bardziej jako słynnego "Or-Ota" stojącego na Straży Piśmiennictwa Polskiego, piszącego piękne, zakochane w Warszawie wiersze, niezwykle melodyjnie opowiadającego dzieciom bajki i traktującego publicystykę jako posłannictwo informacyjno-kulturalne... tak wiele powstało kalendarzy i almanachów jego pomysłu i redakcji.

W swojej poezji zwracał się nie tylko ku Warszawie, ale też zachwycał oddaniem Ojczyźnie. Dość powiedzieć, że Jan Lenartowicz, prezes polskiego Pen Clubu, wypowiedział nad jego grobem podczas uroczystości na warszawskich Powązkach: "Odszedł w zaświaty poeta, który w ciągu czterdziestu kilku lat swego życia twórczego miał jedną tylko namiętność: bezgraniczne ukochanie Ojczyzny". Każdy, kto chce oddać hołd Or-Otowi może odwiedzić jego grób w alei zasłużonych, mogiła 7.

Artur Oppman zupełnie przez pomyłkę został przemianowany literacko, czy nawet bardziej wydawniczo, na Or-Ota, a historia ta niezwykle ciekawie została opisana przez Rafała Marka na stronach portalu Poezja.org. W nocie biograficznej czytamy: "Działalność literacką roz­począł w bardzo młodym wieku. Już jako szesnastoletni uczeń piątej klasy gimnazjum, zatem w roku 1883, zaczął publikować pierwsze wiersze w Dzienniku dla Wszystkich. W kolejnym roku jego utwory ukazywały się w wydawanym przez Marię Konopnicką Świcie. Z publikacją pierwszego wiersza wiąże się geneza pseudonimu Or-Ot: zecer odczytał niezbyt wyraźny podpis Ar-Op jako Or-Ot właśnie. W wieku 18 lat Oppman awansował do roli stałego współpracownika Kuriera Porannego, na łamach którego publikował sprawozdania literackie. Ogłaszał swe utwory również w Kurierze Warszawskim, Kłosach oraz w Tygodniku Ilustrowanym. Brał ponadto udział w życiu narodowym warszawskiej młodzieży, angażując się w organizacje samokształceniowe i samowychowawcze".

Warszawskie legendy

Mimo niemieckiego pochodzenia Artur Oppman miał bardzo silne korzenie polskie - jego matka i babka były Polkami, natomiast rodzina ojca w pierwszej dekadzie XVIII wieku przybyła do Polski z niemieckiej Turyngii. Co ciekawe, rodzina tak się zasymilowała z Polską, że dziadek Artura brał udział w powstaniu listopadowym, a ojciec w późniejszym powstaniu styczniowym. Dość powiedzieć, że Or-Ot całkowicie zdawał sobie sprawę z niemieckich korzeni, czemu dał wyraz w romantycznym i refleksyjnym wierszu "Za kroplę mojej niemieckiej krwi".

Artur Franciszek Michał Oppman urodził się w Warszawie, w połowie sierpnia 1867 roku. Trzeba przyznać, że miasto to, obok ojczyzny, było największą jego miłością. Wystarczy przeczytać kilka z jego warszawskich wierszy, by zrozumieć te słowa. Nikt przed nim, a chyba także po nim, nie pisał tak pięknie o naszej stolicy.

Rafał Marek tak opisuje tę pełną Warszawy twórczość: "Obecnie jest znany zwłaszcza dzięki Legendom warszawskim, spośród których najpopularniejszymi są Bazyliszek, Syrena i Złota kaczka. Stworzył też wiele innych utworów dotyczących ukochanej przez niego dawnej Warszawy i jej mieszczańskiej kultury (m.in. Wiersze o Starym Mieście, Berek Jawor, Stary Kapral, Kanonia, Pieśń o Rynku i Zaułkach). Kultywował tradycje mieszczańskie i wojskowe, będąc dzięki temu twórcą bardzo popularnym, podobnie jak Władysław Bełza. Widać to doskonale w zbiorze Pieśni o sławie z roku 1917, zatem czasu rozsypywania się zaborczego status quo, zawierającym takie utwory jak Kazanie Skargi, Głos Małachowskiego, cykl o księciu Poniatowskim, Sztandary polskie, Warszawianka, Pięciu Poległych oraz 1863".

Przyjaciel pisarzy i poetów

Dość powiedzieć, że o Starym Mieście, czyli popularnej warszawskiej Starówce pisał często, a dodatkowo mieszkał tam właśnie przy ulicy Kanonii 8, nieopodal obecnego Pałacu Ślubów, na tyłach Bazyliki Archikatedralnej, tuż przy placu gdzie znajduje się Dzwon na Kanonii... stąd też wiersz Kanonia. W domu tym bywali najbardziej znani twórcy tamtego okresu, a każdy z nich niezwykle sobie cenili tę znajomość. Można było tam spotkać między innymi Bolesława Prusa, Stefana Żeromskiego, Felicjana Faleńskiego, Władysława Reymonta, Kazimierza Przerwę-Tetmajera, Bolesława Leśmiana, Antoniego Lange, Wojciecha Kossaka czy Jana Lechonia.

Oprócz znanych i lubianych bajek dla dzieci, jego twórczość miała szczególny patriotyczny wyraz. Marek tak ją opisuje: "W największym skrócie można powiedzieć, że dorobek pisarski Artura Oppmana obraca się wokół dwóch dziedzin: historii walki o niepodległą Polskę oraz dziejów dawnej Warszawy. Miłość do Stolicy z jej mieszkańcami, pamiątkami, uliczkami i zaułkami rozwinęła się u Pisarza pod wpływem Wiktora Gomulickiego. Pierwszym utworem o Warszawie był zbiór wierszy Ze Starego Miasta. Seria 1.; Typy z zaułków, wydana w Krakowie w roku 1893. Kolejnymi zbiorami o podobnej tematyce były Pieśni (Warszawa 1894) i Epopeja napoleońska (Warszawa 1912). Liryka niepodległościowa Pisarza obejmowała poematy i pieśni patriotyczne sławiące bohaterstwo walki zbrojnej o niepodległość Polski, zwłaszcza w związku z żywym, chociaż nie bezkrytycznym, kultem Cesarza Francuzów (Somosierra, Saragossa) oraz epoki napoleońskiej w szerszym sensie".

My zachęcamy do przeczytania warszawskich legend, choćby o Bazyliszku, Syrenie czy Złotej Kaczce... są na stronach portalu „Poezja.org”. A tak na koniec, namawiając do odwiedzenia wierszy poety Or-Ota, zacytujemy początek "Ogrodu saskiego":

"Króla Augusta nie wsławił miecz,

Ni wielkich czynów blaski,

Ale Warszawie dał piękną rzecz:

Uroczy ogród Saski.

Tam śnił się młodym miłości sen,

Tam rój dziecięcy hasa,

Więc, gdy wspomnimy na ogród ten,

Nie przeklinajmy Sasa".

PP