Władysław Ludwig - harcmistrz i powstaniec warszawski

120 lat temu urodził się w Warszawie harcmistrz i instruktor harcerski Władysław Ludwig. Przyszedł na świat 12 września 1902 roku, by już w wieku 11 lat wstąpić w szeregi harcerskiej organizacji.

Powstanie Warszawskie: Grupa żołnierzy z kompanii harcerskiej batalionu "Gustaw", z harcerskiego plotonu łączności (siedzący po prawej) i plutonu sanitatnego (siedzący po lewej) po przejściu kanałami ze Starówki do Śródmieścia.

Foto: Wikipedia/domena publiczna

Życie wokół harcerstwa

Dość szybko i sprawnie radził sobie z poszczególnymi szczeblami harcerskiej kariery, choć pragnienie czystości związku i uniezależnienia od wpływów politycznych władzy, uczyniły z niego "banitę". Zawieszonego za ponoć sprzeniewierzenie 2 złotych z kosztów organizowanej imprezy. Głośna przed II wojną światową sprawa spowodowała, że wielu harcmistrzów, szczególnie regionu warszawskiego, opowiedziało się za nim i wystąpiło z organizacji.

Założyli wtedy organizację "Wigry" jak najbardziej harcerską w charakterze. Nazwa "Wigry" związana była z wymyślonymi przez Ludwiga kursami wigierskimi już w 1924 roku, gdzie w dolinie Czarnej Hańczy, w sosnowym borze, na odludziu i w dość spartańskich warunkach rokrocznie odbywały się kursy instruktorskie warszawskiego hufca harcerskiego. To właśnie Warszawska i Mazowiecka Chorągiew Harcerzy ZHP w puszczańskim stylu przygotowywała instruktorów do pracy z harcerstwie, a jako narzędzia przygotowań stosowała się do wszystkich zasad "woodcraftu".

Władysław Ludwig, absolwent znanej warszawskiego V LO im. Księcia Józefa Poniatowskiego, powstałego 1918 roku jako Królewsko-polska Szkoła dla byłych Wojskowych, ukończył studia prawnicze, które rozpoczął na Uniwersytecie Warszawskim, choć dyplom uzyskał na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Egzamin sędziowski zdał w 1934 roku, choć przez cały czas pracował jako harcmistrz wraz ze swoją żoną Ireną Marcinkowską.

Po konflikcie ze sprzyjającymi sanacyjnej władzy władzami ZHP, został zawieszony w działaniu i zdegradowany. Po przymusowym urlopie przywrócony do Zarządu Okręgu Warszawskiego, co spotkało się ze sprzeciwem kierownictwa ZHP. W świetle wydarzeń Ludwig ustępił z zarządu, a popierający go stronnicy wraz z nim w maju 1939 roku zostali pozbawieni stopni instruktorskich i usunięci z harcerstwa.

Wybuch II wojny światowej

Ludwig, jeszcze w 1918 roku i późniejszej wojnie polsko-bolszewickiej jako ochotnik odniósł rany i kontuzję. Te fakty nie pozwaliły mu w późniejszym czasie wstąpić w szeregi regularnego wojska, gdy wybucha II wojna światowa. Najpierw szukał szczęścia na Wołyniu, a później po powrocie do Warszawy, już w październiku, zebrał własną organizację harcersko-wojskową w formie batalionu, która przyjmuje nazwę "Wigry". W skład tej jednostki weszło wielu harcmistrzów i instruktorów wcześniej relegowanych z harcerstwa po głośnej sprawie Ludwiga. Co ciekawe, sam Ludwig objął w niej funkcję I zastępcy dowódcy batalionu.

W czasie przemian i więzi wojennych organizacja ta związała się z Tajną Organizacją Woskową, a później poprzez Związkiem Walki Zbrojnej z Armią Krajową. Swoimi działaniami obejmuje pomoc rodzinom harcerskim i wchodzi w bardzo bliską współpracę z Szarymi Szeregami. To rozkazem tej organizacji z marca 1944 roku został wraz z wszystkimi instruktorami przywrócony w szeregi harcerstwa. Trzeba dodać, że był już wtedy od listopada 1943 roku w stopniu porucznika, a honor ten przyznano mu za zasługi w organizowaniu podziemnego wojska. Co ważne, w swoim prywatnym mieszkaniu uruchomił tzw. tajną czytelnię podziemnej prasy i organizował stale zebrania komendy "Wigier".

Udział w Powstaniu Warszawskim

Batalion "Wigry" w dniu wybuchu Powstania Warszawskiego miał swoją koncentrację na Starym Mieście. Ludwig wraz ze swoimi żołnierzami brał udział w obronie cmentarza ewangelickiego na Woli, a później w obronie Pałacu Mostowskich, gdzie Ludwig został ranny 17 sierpnia, cudem unikając śmierci.

20 sierpnia batalion przedostał się kanałami na Żoliborz w celu zorganizowania dostaw broni i amunicji. Niestety nie mógł już wrócić do Śródmieścia. Przedostał się do Puszczy Kampinoskiej i dołączył do pułku Palmiry-Młociny. To w ramach tego pułku, wycofując się na południe w Góry Świętokrzyskie, Władysław Ludwig zginął w bitwie pod Jaktorowem - 29 września 1944 roku.

Pochowany na cmentarzu AK Grupy Kampinos w Budach Zosinych k. Jaktorowa, ekshumowany w listopadzie 1945 roku, a ciało przeniesione do rodzinnego grobu na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Warto pamiętać tak oddanego idei harcerstwa instruktora, a także walecznego żołnierza AK i powstańca warszawskiego. Co ważne, jeszcze po wojnie, aż do 1959 roku, były praktykowane wigierskie kursy instruktorów harcerstwa. Później odbywały się one jako takie wewnętrzne i nieformalne zloty wenątrz harcerskie.

PP