Halina Pilawska. Wybitna lekarka i harcerka z Powstania Warszawskiego

99 lat temu, 9 maja 1924 roku, urodziła się w Kaliszu Halina Pilawska, z domu Wyszkowska – lekarka, profesor pediatrii, w Powstaniu Warszawskim łączniczka z kompanii "Lewara" (zgrupowanie "Harnaś") w Śródmieściu.  

Warszawa, 2012 r. Jedno z pomieszczeń dawnego szpitala powstańczego w piwnicach kamienicy przy ulicy Konopczyńskiego 5/7. W odtworzonej sali odbyło się spotkanie poświęcone planom stworzenia ekspozycji szpitala polowego, który istniał w czasie Powstania Warszawskiego w domach przy Konopczyńskiego 3 i 5/7

Foto: PAP/Leszek Szymański

Po II wojnie światowej Halina Pilawska studiowała na Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie i tam później pracowała naukowo, dochodząc do stopnia profesora pediatrii. Przez wiele lat pełniła funkcję konsultanta prac naukowych w swojej dziedzinie. Napisała także wiele książek, przede wszystkim dotyczących medycznych aspektów rozwoju dzieci.

Mały szpital polowy

Po śmierci ojca w 1937 roku 13-letnia Halina Pilawska przeniosła się wraz z matką do Sieradza. W chwili wybuchu II wojny światowej, jako uczennica drugiej klasy gimnazjum i czynna harcerka, organizowała mały szpital polowy (wraz ze swoim zastępem) w jednym z sieradzkich mieszkań.

Po wielu perturbacjach udało jej się przedostać wraz z matką do rodziny w Warszawie. Tam też skończyła na tajnych kompletach gimnazjum, a później liceum, zdając maturę na początku lipca 1944 roku. Powstanie zastało ją w areszcie patrolu powstańczego, który nie do końca rozumiał, dlaczego próbowała przedostać się pod ciężkim ostrzałem z Leszna do domu na Krakowskim Przedmieściu.

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Łączniczka "Hala"

Tak poznała mitycznego "Lewara" (Jana Piotrowskiego), który ją uwiarygodnił i zdjął z niej podejrzenia. Została łączniczką w stopniu strzelca, przyjęła pseudonim "Hala", opiekowała się magazynem żywności, skąd roznosiła powstańcom pyszne konfitury pochodzące z piwnic zburzonej cukierni Gajewskiego. Po latach wspominała zimny pęczak (tylko takie mieli zaopatrzenie) okraszony właśnie tymi konfiturami.

Opisując w późniejszej publikacji (z 1994 roku) swój udział w Powstaniu Warszawskim, mówiła: "Fakt, że stajemy do walki twarzą w twarz ze znienawidzonym wrogiem, że wszędzie wiszą polskie flagi, że puszczamy na pełen regulator zdobyte, ale przez całą okupację zabronione, radia, łapiąc na nich Londyn, że udało nam się wyprzeć Niemców z całych kwartałów dzielnic miejskich, że w chwilach ciszy wieczorami odbywamy zbiórki wojskowe i śpiewamy pieśni – był dla nas źródłem wspaniałych, niepowtarzalnych, jedynych w swoim rodzaju przeżyć".

Słowa te mówią o przeżyciach młodych ludzi, którzy z ogromnym zapałem stawali do walki z niemieckim okupantem. Mówią też o radości z polskich flag wiszących na mieście i z namiastki wolności.

"Trepanacja czaszki metodą naturalną"

Halina Pilawska została ranna po wybuchu "goliata" w budynku Banku Handlowego, gdzie zginęła cała załoga stanowiska ogniowego. Uratowano tylko ją, a operowano w szpitalu powstańczym.

Przywoływała ten moment w swoich wspomnieniach. "Była to genialnie przeprowadzona trepanacja czaszki przy znieczuleniu metodą naturalną, tj. młotkiem w głowę, przez późniejszego jednego z najlepszych neurochirurgów prof. Stępnia[h], wówczas młodego lekarza w szpitalu powstańczym".

Późniejszy czas nie do końca został przez nią zapamiętany. Dość powiedzieć, że trafiła pod opiekę neurochirurga dr Adama Kunickiego w Skierniewicach, gdzie znalazła ją pełna obaw matka. Razem wróciły do Sieradza, skąd przeniosły się do Wrocławia. Tam Halina Pilawska zdecydowała się na studia medyczne, bo był to pierwszy kierunek, który otworzono na Uniwersytecie.

Dla dobra dzieci

Z Wrocławia jednak wyruszyła do Szczecina, by tam kontynuować medycynę na Akademii Medycznej, zachęcona licznymi hasłami pomocy i ułatwień w życiu. Od tego czasu związała się z tą uczelnią na stałe, tam też zdobywała kolejne stopnie naukowe, pracując także w Państwowym Zakładzie Higieny.

Halina Pilawska swoje prace naukowe poświęcała właśnie tematom pediatrii i higieny, zajmowała się również medycyną społeczną. Zawsze miała na uwadze dobro innych, a w szczególności dzieci. Dlatego też to głównie im poświęciła wiele publikacji.

Wpływy zanieczyszczonego środowiska był według Haliny Pilawskiej jednym z najważniejszych czynników szkodzących zdrowiu szczecińskich dzieci. Jej zabiegi doprowadziły do zainstalowania urządzeń zmniejszających emisję zanieczyszczeń Zakładów Chemicznych w Policach.

Równolegle z pracami medycznymi Halina Pilawska zajmowała się także działalnością społeczną. Była choćby aktywna w nowo utworzonej "Solidarności" na Pomorzu w 1980 roku.(Spotkały ją za to szykany – w 1982 roku zwolniono ją z pracy).

***

Czytaj także:

• Ludwika Nitschowa – podarowała stolicy Syrenkę
• Andrzej "Morro" Romocki – dowódca kompanii "Rudy"

***

Halina Pilawska była wielokrotnie odznaczana i honorowana, choćby medycznymi nobilitacjami, jak Medalem Gloria Medicinae czy tytułem "Medicus Nobilis", a także Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zmarła 11 kwietnia 2017 roku. Została pochowana na cmentarzu Centralnym w Szczecinie.

PP

Źródło: Halina Pilawska, "Mój udział w Powstaniu Warszawskim", w: Encyklopedia Medyków Powstania Warszawskiego, lekarzepowstania.pl.