Wacław Kowalski. "To, co mam w sobie, wsadziłem w postać Pawlaka"

- Pawlak miał bardzo dużo przywar, tak samo jak ja. Jestem wybuchowy i od razu skaczę ludziom do oczu. Nie umiem być dyplomatą, od razu wywalam to, co myślę i często są z tego konflikty. Tak, jak miał właśnie Pawlak - mówił Wacław Kowalski w audycji Polskiego Radia z 1981 roku.

Wacław Kowalski jako Kazimierz Pawlak w filmie "Nie ma mocnych", 1974 r.

Foto: EAST NEWS/POLFILM

108 lat temu, 2 maja 1916 roku, przyszedł na świat Wacław Kowalski - aktor teatralny i filmowy, odtwórca wielu charakterystycznych postaci epizodycznych. Największą sławę przyniosła mu jednak główna rola Kazimierza Pawlaka w filmie "Sami swoi".

- Nakręciłem w swoim życiu ponad 100 filmów, a jeden się tylko udał - żartował Wacław Kowalski przed mikrofonem Polskiego Radia. - Ludzie stamtąd mnie zapamiętali i tą sympatią mnie obdarzają, jest to przyjemne.

Posłuchaj

22:09 wacław kowalski portret słowem malowany.mp3 Rozmowa z Wacławem Kowalskim z udziałem Andrzeja Mularczyka. Audycja z cyklu "Portret słowem malowany" prowadzona przez Annę Retmaniak (PR, 10.01.1981)

 

"Chciałem zostać jakimś znaczącym człowiekiem"

Wacław Kowalski urodził się w mieście Gżatsk (ob. Gagarin) w Rosji. Karierę aktorską zaczął późno, w wieku 30 lat. W młodości myślał jednak o innych ścieżkach zawodowych.

- Pochodzę z tych dawnych czasów, kiedy aktorstwo było czymś gorszym. Ja natomiast chciałem zostać jakimś znaczącym człowiekiem: kominiarzem, marynarzem, później organistą - mówił Wacław Kowalski w radiowej audycji.

Posłuchaj

14:37 głosy z przeszłości___1394_96_ii_tr_0-0_7625dde5[00].mp3 Rozmowa Jerzego Ofierskiego z Wacławem Kowalskim zaczerpnięta z audycji "Jak zostać żurnalistą radiowym" autorstwa Ireny Heppen i Teresy Kalińskiej z 21.11.1977 r. Audycja "Głosy z przeszłości" (PR, 3.05.1996)

 

Żadne z tych marzeń się nie ziściło. Pierwsze doświadczenia zawodowe przyszły aktor zdobywał w ostatnich latach II Rzeczypospolitej jako nauczyciel w wiejskiej szkole na Polesiu.

- Wśród tej biedoty, wśród tych dzieci w łapciach poczułem się bardzo mocny. Byłem wtedy szczęśliwy, bo one we mnie patrzyły jak w słońce - wspominał aktor.

"Widzę pana w dramacie"

W 1945 roku Wacław Kowalski rozpoczął naukę w Konserwatorium Muzycznym w Łodzi. Marzył o karierze śpiewaka operowego. Wówczas wypatrzył go wybitny reżyser Leon Schiller i zaproponował mu niewielką rolę w operze "Krakowiacy i górale".

Niedługo później wziął udział w przesłuchaniu do poznańskiej opery i otrzymał propozycję angażu.

- Szczęśliwy poszedłem z tym do dyrektora Schillera i on mnie od razu ustawił jednym słowem: "No ja raczej pana widzę w dramacie". I tak to zostało do dzisiaj - wspominał w audycji aktor.

Mistrz epizodycznych ról

Kowalski początkowo związał się z łódzkimi scenami. Występował w Teatrze Wojska Polskiego i Teatrze Nowym. W latach 50. przeniósł się do Warszawy, gdzie grał głównie w Teatrze Klasycznym, Teatrze Polskim i od 1977 roku w Teatrze na Woli. Występował również w Teatrze Telewizji i Teatrze Polskiego Radia.

Na ekranie zadebiutował epizodyczną rolą w pierwszym powojennym polskim filmie "Zakazane piosenki" (1946) w reżyserii Leonarda Buczkowskiego. Jego filmowa kariera długo opierała się właśnie na licznych, niewielkich rolach.

Pawlak z "Samych swoich"

Dopiero po pięćdziesiątce po raz pierwszy wcielił się w postać pierwszoplanową. Mowa oczywiście o roli Kazimierza Pawlaka w filmie "Sami swoi" (1967) w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego i dwóch kolejnych częściach trylogii: "Nie ma mocnych" (1974) oraz "Kochaj albo rzuć" (1977).

- To jest tak bogata postać. Trzeba było mieć jednak ten balast jakichś doświadczeń, przeżyć, żeby to można było zagrać. A nawet nie zagrać, tylko być tą postacią. To jest najważniejsze - mówił aktor.

Kreacja Wacława Kowalskiego jest tak barwna i charakterystyczna, że dziś trudno sobie wyobrazić w roli Pawlaka jakiegokolwiek innego aktora. Co ciekawe, problemu tego nie mieli twórcy filmu. 

- Dowiedziałem się nieoficjalnie, że ja byłem piątym kandydatem na tę rolę - wspominał aktor w audycji z 1981 roku.

"Jeden na tysiąc przypadków"

Andrzej Mularczyk, scenarzysta "Samych swoich", przyznał w radiowej audycji, że ze sceptycyzmem przyjął wiadomość o obsadzeniu w głównej roli Wacława Kowalskiego znanego jedynie z epizodycznych rólek. Szczególnie, że historia opowiedziana w filmie inspirowana jest wątkami z biografii scenarzysty.

- Kiedy usłyszałem jego głos, zobaczyłem jego twarz, autentyczne wzruszenie, zrozumiałem, że chyba to jest właśnie to - mówił Andrzej Mularczyk.

Twórca przyznał, że "nieczęsto zdarza się scenarzyście takie sympatyczne przeżycie".

- Każdy z nas pisząc coś, widzi wyimaginowanego albo prawdziwego bohatera tej historii, którą chce przedstawić. Potem otrzymuje od reżysera propozycję rzeczywistości. Jest to już twarz konkretnego aktora i ona na ogół nigdy nie zgadza się z naszym wyobrażeniem. To jest ten jeden na tysiąc przypadków, kiedy postać przerasta oczekiwania autora - słyszymy w audycji.

Podobieństwo do postaci Pawlaka

Wschodni zaśpiew, wybuchowość, łatwość w wywoływaniu awantur. Wacław Kowalski w radiowej rozmowie przyznał, że nie są mu obce charakterystyczne cechy filmowego Pawlaka.

- Pawlak miał bardzo dużo przywar, tak samo jak ja. Jestem wybuchowy i od razu skaczę ludziom do oczu. Nie umiem być dyplomatą, od razu wywalam ludziom to, co myślę i często są z tego konflikty. Tak, jak miał właśnie Pawlak - mówił w audycji Polskiego Radia z 1981 roku Wacław Kowalski. - Jestem uparty, zacięty, ale to u mnie mija, ja zapominam i idę do przodu, bo rzeczywiście życie jest tak krótkie, że to nie ma co - mówił aktor.

Aktor podkreślił też, że jest wielkim fanem języka używanego przez bohaterów filmu.

- Mnie się wydaje, że tę postać i cały film najbardziej okrasza ten język. Ja sam słyszę gdzieś, jak rozmawiają właśnie tą mową, to mnie gęba się rozjeżdża jak sanki na szosie - żartował Wacław Kowalski w rozmowie z Anną Retmaniak.

***

Po trylogii Sylwestra Chęcińskiego, która była największym zawodowym sukcesem Kowalskiego, aktor wcielił się m.in. w postać Ryszarda Popiołka w serialu "Dom".

Wacław Kowalski mieszkał na wsi pod Warszawą, nie posiadał samochodu, z lubością zajmował się pszczelarstwem i pracą w ogrodzie. Miał kochającą żonę i dwóch synów. W radiowej audycji z 1981 roku podkreślał, ile radości daje mu życie rodzinne.

Niestety, kilkanaście miesięcy po tym wywiadzie tragicznie zginął jego młodszy syn. Wacław Kowalski wycofał się wówczas z życia zawodowego. Zmarł 27 października 1990 roku.

th