Historia

To miasto ma całkowicie zniknąć z powierzchni ziemi!

Ostatnia aktualizacja: 09.10.2018 08:30
"Warszawa ma służyć jedynie jako punkt przeładunkowy dla transportu Wehrmachtu. Kamień na kamieniu nie powinien pozostać" - tak w rozkazie z 9 października 1944 pisał najwierniejszy człowiek Hitlera - Heinrich Himmler.
Audio
  • Budujemy nowy dom - audycja Aleksandry Łapkiewicz z udziałem varsavianisty Jerzego Majewskiego i Tomasza Markiewicza. Wykorzystano także archiwalne nagrania z wypowiedziami architekta profesora Jerzego Hryniewieckiego (Dwójka, 3.07.2012)
  • Sytuacja w Warszawie od sierpnia 1944 do stycznia 1945 roku (polityka Stalina a wyzwolenie Warszawy)
Płonące domy przy ul. Marszałkowskiej w czasie Powstania Warszawskiego 1944
Płonące domy przy ul. Marszałkowskiej w czasie Powstania Warszawskiego 1944Foto: Chruściel, domena publiczna, Wikimedia Commons

Niemcy byli blisko osiągnięcia tego celu. Zniszczyli prawie całą Warszawę. Zbombardowano setki bezcennych zabytków, zniknął Zamek Królewski, katedra warszawska i Pałac Saski.

Pożoga

Stolica była niszczona w wieloletnim procesie. Już we wrześniu 1939 roku w gruzach legło 10 proc. miasta. Kolejne zniszczenia nastąpiły po likwidacji getta oraz po upadku powstania warszawskiego, kiedy zburzono resztę tego co pozostało. Pod koniec wojny, w styczniu 1945 roku w Warszawie zniszczonych było 85 proc. budynków, 90 proc. zakładów przemysłowych, wszystkie mosty i proc. urządzeń podziemnych. W mieście znajdowało się 20 milionów metrów sześciennych gruzu, olbrzymie ilości min i niewybuchów.

Już na początku 1945 roku pierwsi warszawiacy zaczęli wracać na lewy brzeg Wisły. Widzieli zdewastowane, martwe miasto. Jednak przywiązanie do miejsca i chęć pozostania w nim były silne. I choć decyzja o odbudowie stolicy miała charakter polityczny, bez zaangażowania mieszkańców nie zostałaby zrealizowana.

Odbudowa za wszelką cenę

3 lipca 1947 podjęto decyzję o odbudowie Warszawy.

- Zgoda na odbudowę miasta była powszechna i podjąłby ją każdy suwerenny rząd, ale niesuwerenny i tymczasowy rząd ówczesny, wbrew prawdzie, chciał się zaprezentować społeczeństwu jako jedyny orędownik tej oczywistej idei – mówił prof. Janusz Osica.

Bolesław Bierut oznajmił, iż "odbudowa stolicy jest koniecznością, choć będzie to zadanie wymagające wielkiego wysiłku”.

Według historyka lubelski PKWN i zastępujący go od nowego roku Rząd Tymczasowy miał niewiele atutów propagandowych, więc decyzja ówczesnych władz o odbudowie Warszawy była celną inicjatywą. Zgadzała się ona z opinią większości Polaków, którzy uważali, że stolicę trzeba odbudować jak najszybciej i to bez względu na cenę.
Komuniści zawłaszczyli pewną ideę, ponieważ koncepcja, że trzeba będzie w jakiś zorganizowany sposób odbudować miasto, to był dorobek związanego z Armią Krajową i Polskim Państwem Podziemnym środowiska m.in. profesorów Politechniki Warszawskiej, w tym prof. Jana Zachwatowicza.

Przenosiny stolicy?

Pojawiały się również głosy tych, którzy zszokowani bezmiarem zniszczeń Warszawy uważali, że – ten ocean ruin należy pozostawić jako symbol hitlerowskiego barbarzyństwa – dodawał prof. Janusz Osica – przestrogę dla przyszłych pokoleń, a stolicę przenieść do innego miasta np. niezniszczonej i usytuowanej w centrum kraju Łodzi.

Decyzja o rekonstrukcji zabytków, odtworzeniu Starego Miasta, Nowego Miasta, zabudowy Krakowskiego Przedmieścia i Nowego Światu, była niezwykle odważna i zupełnie pionierska w skali świata. Była ona złamaniem obowiązujących doktryn konserwatorskich.

W 1980 roku zrekonstruowane warszawskie Stare Miasto wpisano na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO jako unikatowe dzieło konserwatorskie i architektoniczne.


mk

Czytaj także

19 lat temu otwarto pierwszą linię warszawskiego metra Kabaty-Politechnika

Ostatnia aktualizacja: 07.04.2014 06:00
- Obecna kolej podziemna i plany jej rozbudowy są bardzo bliskie temu, co zostało stworzone jeszcze przez prezydenta Stefana Starzyńskiego przed II wojną światową - mówi pracownik Warszawskiego Metra, Krzysztof Malawko.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Mordechaj Anielewicz. Jego imię jedni wymawiali ze czcią, inni ze strachem

Ostatnia aktualizacja: 08.05.2024 05:50
- Mordechaj Anielewicz jako postać przeszedł do legendy i ta legenda powstawała od razu, wtedy, kiedy jeszcze żył, kiedy był przywódcą powstania w getcie - mówiła Joanna Szwedowska.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Łazienki bez Chopina? Niemcy nie mieli problemu z wysadzeniem pomnika

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2021 05:55
W kwietniu 1940 roku gubernator Warszawy Hans Frank opublikował odezwę wzywającą do zbiórki metali na potrzeby zbrojeniowe armii niemieckiej. Jako pierwszy na złom trafił pomnik Chopina w Łazienkach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Supersam. Pierwszy sklep samoobsługowy w PRL

Ostatnia aktualizacja: 06.06.2024 05:35
- Była to wzorcowa i nowoczesna placówka. Jej załoga była dumna, że pracuje w Supersamie, w którym jednak w tamtych czasach było mięso i bywały kurczaki z rożna – wspomina dziennikarka Małgorzata Szejnert, autorka książki "My właściciele Teksasu”.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Las w Palmirach. Niemy świadek zbrodni Niemców na Polakach

Ostatnia aktualizacja: 20.06.2024 05:50
- Znalazłem się tam w momencie, gdy nadjechały samochody. Z szosy słychać było straszny krzyk. Niemcy odprowadzali ludzi pod dół, tam ustawiali do egzekucji. Widziałem to z odległości niecałych 200 metrów - wspominał jeden z uczestników reportażu o zbrodni w Palmirach.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Koniec kłamstwa o "polskich obozach śmierci”

Ostatnia aktualizacja: 17.01.2015 06:30
- Byliśmy wielokrotnie krzywdzeni, kiedy pojawiał się w obiegu publicznym fałszywy termin "polskie obozy śmierci”. Polacy byli ofiarami Auschwitz obok wielu innych narodów – mówił 27 czerwca 2007 roku ówczesny minister kultury i dziedzictwa narodowego, Kazimierz Michał Ujazdowski.
rozwiń zwiń