Politycy po II wojnie światowej, która okazała się być najstraszliwszą z dotychczasowych, zaczęli zastanawiać się, co należy zrobić, by nie dochodziło więcej do krwawych konfliktów zbrojnych, a współpraca pomiędzy państwami Europy rozwijała się pokojowo. Podział powojennego świata na dwa bloki: demokratyczny i komunistyczny, spowodował, że kraje Europy Zachodniej musiały działać razem.
08:58 wiek xx - rok 1957___3049_00_iv_tr_0-0_10730426dbc74518[00].mp3 Prof. Jerzy Eisler mówił o podpisaniu traktatów rzymskich w audycji Andrzeja Sowy pt. "Kronika dwóch tysiącleci. Wiek XX - rok 1957". (PR, 18.11.2000)
Kraje Beneluksu
Impulsem do tworzenia ponadpaństwowych struktur był sukces państw tzw. Beneluksu, czyli Holandii, Belgii i Luksemburga. Z inicjatywy belgijskiego premiera Paula Henri Spaaka w Brukseli podpisano traktat o współpracy gospodarczej, społecznej, kulturalnej i obronie zbiorowej. Do porozumienia przystąpiły kraje Beneluksu, Francja i Wielka Brytania.
- To były przymiarki do tworzenia organizacji, która miałaby połączyć szereg państw Europy Zachodniej. Tym procesom sprzyjały Stany Zjednoczone. Europejska Wspólnota Gospodarcza, a dziś Unia Europejska jest dzieckiem zimnej wojny – wyjaśniał prof. Jerzy Eisler w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Belgia".
09:19 Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Belgia.mp3 Prof. Jerzy Eisler przybliżył znaczenie Belgii w procesie integracji europejskiej w audycji Agnieszki Steckiej pt. "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Belgia". (PR, 18.06.2001)
Poszukiwanie dróg porozumienia
Kraje, które podpisały traktat w Brukseli zaczęły szybko odnosić wymierne korzyści. Kluczowe dla dalszej integracji Europy Zachodniej było dążenie do pojednania dwóch odwiecznych wrogów - Francji i Niemiec. Główną rolę w tym procesie odegrali politycy związani z chrześcijańską demokracją (chadecją) - Włoch Alcide de Gasperi, Niemiec Konrad Adenauer, Francuz Robert Shuman. Uważali oni, że długotrwały pokój w Europie może zostać utrwalony na polu współpracy gospodarczej.
- Pojednanie francusko-niemieckie było historycznym przełomem. Nie wyobrażamy sobie nawet jak daleko była posunięta wrogość, podejrzliwość i rywalizacja między tymi państwami. Jednak w tych krajach istniały pewne prądy intelektualne opowiadające się za pojednaniem – mówił prof. Janusz Stefanowicz w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Niemcy".
09:58 Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Niemcy.mp3 Proces pojednania francusko-niemieckiego po II wojnie światowej opisał prof. Janusz Stefanowicz w audycji Katarzyny Kobyleckiej pt. "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Niemcy". (PR, 8.04.1998)
Dużą rolę w procesie zjednoczenia odegrał Alcide de Gasperi. Swoje pomysły integracyjne konsultował z papieżem Piusem XII, który spoglądał na nie przychylnym okiem. W 1947 roku, de Gasperi, podczas wizyty w USA wygłosił w Izbie Handlowej przemówienie o potrzebie utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. Zainspirował go były brytyjski premier Winston Churchill, który uważał, że tylko tak zorganizowana Europa może być gwarantem pokoju. W 1948 roku rząd włoski skierował memorandum do Francji, proponując jej stworzenie federacji z uprawnieniami gospodarczymi, politycznymi i społecznymi. Jednak Francuzi mieli już wtedy własny projekt integracji europejskiej.
- Jednym z twórców porozumienia był również francuski ekonomista i polityk Jean Monnet, który uważał, że Francja i Niemcy muszą się pogodzić, gdyż te dwa kraje są na siebie skazane. Uznał, że jeśli nie chcemy, by Niemcy rozpętały kolejną wojnę, trzeba ten kraj zeuropeizować i niejako wchłonąć. Podobnie uważał Robert Shuman – wyjaśniał prof. Jerzy Eisler w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Francja".
Znaczki z wizerunkami założycieli Unii Europejskiej edycja RFN z 1968 roku
Krok ku integracji
W maju 1950 roku Robert Schuman zaproponował podporządkowanie francuskiej i niemieckiej produkcji węgla i stali, wspólnemu organowi o nazwie Wysoka Władza. Te dwa kraje miały powołać unię gospodarczą stopniowo wiodącą ku politycznej.
- Zjednoczenie rozpoczęto na polu przemysłu ciężkiego, by utrudnić Niemcom remilitaryzację. Poza tym wtedy uważano, że przyszłość ludzkości należy do przemysłu ciężkiego – dodał prof. Jerzy Eisler w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Francja".
09:27 Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Francja.mp3 O szczegółach powstania EWWiS i EWG mówił prof. Jerzy Eisler w audycji Agnieszki Steckiej pt. "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Francja". (PR, 6.11. 2000).
Kanclerz RFN Konrad Adenauer dążenie do porozumienia z Francją uczynił podstawą swojej polityki zagranicznej. Uważał, że dzięki temu Niemcy będą mogły szybciej odbudować gospodarkę i zostaną pozytwnie odebrane na arenie międzynarodowej. Dzięki zręcznej polityce w 1963 roku doprowadził do podpisania z prezydentem Francji Charlesem de Gaullem traktatu o przyjaźni. Układ stał się jednym z kamieni węgielnych integracji europejskiej.
Powstanie Wspólnot Europejskich
W 1953 roku, głównie z inicjatywy Schumana i Adenauera, powołano do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS). Do organizacji przystąpiła Francja, Republika Federalna Niemiec, Włochy oraz kraje Beneluksu. Siedzibą EWWiS został Luksemburg. Wielka Brytania odmówiła udziału w tej współpracy. Układ zobowiązał rządy państw członkowskich do przekazania części swoich prerogatyw na rzecz Wysokiej Władzy będącej odrębnym i niezależnym organem.
09:53 Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Włochy.mp3 Doktor Jan Czaja przybliżył udział Włoch w tworzeniu struktur zachodnioeuropejskich w audycji Agnieszki Steckiej pt."Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Włochy". (PR, 2.02.2001)
08:51 holandia współtwórcą ewg.mp3 Dr Piotr Szlanta przybliżył rolę Holandii w kształtowaniu się Wspólnot Europejskich w audycji Agnieszki Steckiej pt. "Holandia współtwórcą EWG". (PR, 19.04.2002)
EWWiS spełniła pokładane w niej nadzieje. W państwach, które do niej przystąpiły, odnotowano wysoki wzrost gospodarczy. Na fali jej sukcesu, w 1957 roku w Rzymie te same sześć państw założyło dwie kolejne organizacje: Euratom, zajmującą się pokojowym wykorzystaniem energii atomowej oraz Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Tzw. traktaty rzymskie otworzyły drogę do budowania Wspólnot Europejskich.
- To był duży sukces. Europa była wtedy zaledwie 12 lat po wojnie i stworzenie solidnych podstaw wspólnego rynku i początek drogi do zjednoczenia politycznego dwóch historycznych antagonistów – Niemiec i Francji, można uznać za pewnego rodzaju cud – komentował prof. Wojciech Roszkowski w audycji "Sygnały dnia".
13:31 wojciech roszkowski o 50-leciu wspólnoty europejskiej___849_07_i_tr_2-2_9864062dbe9e903[00].mp3 Prof. Wojciech Roszkowski mówił o 50 latach istnienia Wspólnoty Europejskiej w rozmowie z Tomaszem Sakiewiczem w audycji "Sygnały dnia". (PR, 23.03.2007)
Współpraca wewnątrz EWG
Głównymi celami EWG stało się znoszenie ceł i opłat we wzajemnym handlu, wprowadzenie jednolitej taryfy celnej w stosunku do państw nie będących członkami organizacji oraz wspólnej polityki rolnej. Państwa należące do EWG miały otworzyć granice dla przepływu produktów. Przewidywano także ułatwienia emigracyjne, co miało szczególne znaczenia dla poszukujących pracy robotników. Z powstaniem wolnego rynku wiązano nadzieję na rozładowanie niepokojów społecznych oraz na to, że zjednoczona Europa Zachodnia będzie bardziej liczyć się w światowej polityce.
Co dokładnie zawierały traktaty rzymskie? Posłuchaj audycji "Kronika dwóch tysiącleci. Wiek XX - rok 1957".
Starcie dwóch koncepcji zjednoczenia
Założenie EWG dało wymierne korzyści Francji. Prezydent Charles de Gaulle, początkowo niechętny integracji, dbał o rozwój organizacji. Sam forsował koncepcję Europy Ojczyzn, zakładającą zjednoczenie niepodległych państw europejskich na płaszczyźnie gospodarczej. Był przeciwnikiem budowy organów politycznych i podejmowaniu działań, które ograniczyłyby suwerenność krajów członkowskich.
- Podejście de Gaulle'a wynikało z tego, iż obawiał się tego, że prężnie rozwijające się gospodarczo Niemcy, zdominują politycznie Europę - wyjaśnił prof. Jerzy Eisler "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Francja".
Odmienną postawę reprezentowały kraje Beneluksu, a przede wszystkim Holandia, która aktywnie zwalczała koncepcję de Gaulla. Bała się, że przy takiej polityce, hegemonem w Europie będzie najpierw Francja, a potem RFN. Holandia dążyła do zwiększenia liczby członków EWG, a szczególnie do przyjęcia Wielkiej Brytanii, upatrując w tym przeciwwagi dla Francji i RFN. Ponadto w krajach Beneluksu istniał bardzo silny ruch federalistyczny dążący do przekształcenia Wspólnot w jedno państwo europejskie.
Rozszerzanie współpracy
Lata 60. były bardzo dobrym okresem dla gospodarki państw EWG. Dynamicznie rozwijała się produkcja przemysłowa, a także sektor usług i handel. Dzięki efektywnej i przemyślanej polityce rolnej pojawiły się nawet nadwyżki żywności. Jednocześnie EWG zostało przyznanych więcej kompetencji politycznych. Zgromadzenie Europejskie zostało przekształcone w Parlament Europejski. Początkowo deputowanych powoływały parlamenty krajów członkowskich. W 1979 rozpisano pierwsze powszechne demokratyczne wybory do parlamentu, w których swoich reprezentantów wybierali obywatele państw EWG.
- Duch chrześcijańsko-demokratycznej Europy gdzieś wyparował po latach 60. Z czasem został zastąpiony wartościami liberalnymi. Od tego czasu sporo zmieniło się w Unii Europejskiej pod kątem ideowo – tożsamościowym – dodał prof. Wojciech Roszkowski w audycji "Sygnały dnia".
W 1973 roku EWG powiększyła się o Danię, Irlandię i Wielką Brytanię. W 1981 roku do organizacji przystąpiła Grecja, a pięć lat później Hiszpania i Portugalia. Państwa członkowskie przekazały na rzecz Wspólnot poszczególne uprawnienia do negocjowania umów handlowych z krajami, które nie były członkami EWG. W miarę upływu czasu zakres odpowiedzialności EWG ulegał rozszerzeniu. Został stworzony wspólny rynek dla siły roboczej, kapitałowy oraz polityka socjalna i monetarna.
Powstanie Unii Europejskiej
W 1992 roku w holenderskim mieście Maastricht przywódcy dwunastu państw EWG uzgodnili projekt traktatu, który miał zjednoczyć Europę. Nadarzyła się ku temu niepowtarzalna okazja, jaką był upadek komunizmu w Europie Wschodniej. Na mocy tego postanowienia EWG została przekształcona w Unię Europejską. Zapisy traktatu dotyczyły przede wszystkim spraw gospodarczych. Zatwierdzono wprowadzenie obywatelstwa Unii Europejskiej oraz w przyszłości wspólnej waluty euro zastępującą dotychczasową jednostkę przeliczeniową ecu. Podjęto także uzgodnienia w zakresie prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej, obronnej i wewnętrznej. Postanowienia z Maastricht nie wszędzie jednak spotkały się z pozytywnym przyjęciem. Najbardziej sceptyczna pozostała Dania i Wielka Brytania.
W 1995 roku do organizacji wstąpiły trzy nowe państwa: Austria, Finlandia i Szwecja. W latach 90. starania o przyjęcie do Unii Europejskiej rozpoczęła Polska oraz inne państwa dawnego bloku wschodniego.
W 2002 roku w wielu państwach członkowskich m.in. w Francji, Grecji, Irlandii, krajach Beneluksu, Niemczech i Włoszech zaczęło obowiązywać euro. Dwa lata później miało miejsce największe w dotychczasowej historii rozszerzenie Unii. Do organizacji przystąpiło dziesięć państw, w tym Polska. W 2007 roku Unia poszerzyła się Bułgarię i Rumunię.
W 2007 roku wszedł również w życie także traktat lizboński, który nadał jednolitość struktury i osobowość prawną UE. Ponadto stworzono stanowisko wysokiego przedstawiciela Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz Przewodniczącego Rady Europejskiej. Do traktatu dołączono Kartę Praw Podstawowych chroniącą prawa obywateli UE.
seb
