Polski Czerwony Krzyż. Najstarsza organizacja humanitarna

PCK powstał tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Zaczynał od opieki nad chorymi i rannymi w powstaniu wielkopolskim i powstaniach śląskich.

Obchody święta Polskiego Czerwonego Krzyża w Zaleszczykach, wrzesień 1934

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrpwe

18 stycznia 1919 roku założono Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża, przemianowane w 1927 roku na Polski Czerwony Krzyż.

Organizacja jest częścią Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Do licznych podejmowanych przez nią działań należą: udzielanie pomocy humanitarnej w czasie klęsk i wojen, pomoc socjalna, nauka pierwszej pomocy, zabezpieczenie medyczne imprez masowych, propagowanie idei honorowego krwiodawstwa oraz rozpowszechnianie znajomości międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych.

Umieszczony na białym tle czerwony równoramienny krzyż występujący w połączeniu z nazwą "Polski Czerwony Krzyż" jest symbolem organizacji.

Posłuchaj

28:43 80 lat polskiego czerwonego krzyża____1557_99_iv_tr_0-0_115229247f3810de[00].mp3 80 lat Polskiego Czerwonego Krzyża. (PR, 1999)

 

Ważne zadania

Pierwszym zadaniem PTCK było niesienie pomocy rannym w powstaniu wielkopolskim oraz ofiarom walk o granice niepodległej Polski. Zaraz po I wojnie światowej PTCK prowadził walkę z epidemiami, organizował pomoc sanitarną dla wojska oraz opiekował się repatriantami. W okresie międzywojennym podejmował wszelkie akcje opiekuńcze, szkolił kadry pielęgniarskie we własnym szpitalu przy ulicy Smolnej w Warszawie. We wrześniu 1939 roku PCK organizował pomoc dla obrońców Warszawy. Podczas Powstania Warszawskiego tworzył szpitale polowe, punkty opatrunkowe oraz patrole sanitarne.

- W czasie okupacji hitlerowskiej organizacja zmuszona była do ograniczenia działalności, prowadziła tajne szkolenia sanitarne, opiekowała się jeńcami i niosła pomoc więźniom obozów koncentracyjnych – mówiła dziennikarka Krystyna Melion.

Dwukrotnie zniszczeniu uległy archiwa PCK, pierwszy raz w 1939 roku, drugi w roku 1944. Siedziba organizacji była pierwszym budynkiem w stolicy podpalonym przez Niemców w dniu wybuchu powstania warszawskiego. Przez cały zaś okres wojny PCK prowadził Biuro Informacji i Poszukiwań.

Ustalanie losów ofiar wojny

- Najdziwniejsze może się wydać komuś, że w Warszawie w 1945 roku liczba odnalezionych, przy prawie żadnych możliwościach poszukiwań, była największa. Działo się tak, ponieważ miejscem spotkań był Polski Czerwony Krzyż. Tu były niesamowite kolejki, często ludzie spotykali się już w tych kolejkach, bo jedni czekali, żeby zgłosić poszukiwanie, a drudzy wracali do kraju i rejestrowali się w PCK – wspominała w 1981 roku Antonina Sztomberkowa, wieloletnia szefowa tej placówki.

O swojej pracy w PCK w pierwszych dniach po wojnie opowiadała Małgorzata Siwiec: - Do PCK wstąpiłam od razu w 1945 roku i zdecydowałam się pracować w grobownictwie. W krótkim czasie była zorganizowana ekipa na Palmiry. Tam w Palmirach było dwadzieścia kilka mogił, z około 2 tysiącami zamordowanych osób. Razem z przyjaciółką przeprowadziłyśmy całą ekshumację. […] Trzeba było wszystko rozkopać i wyciągać zwłoki, i stawiać na stanowiska przed nami. Myśmy dokładnie je opisywały, a w koperty wkładałyśmy to co przy nich znalazłyśmy. Pracowałyśmy cały dzień, a wieczorem do późna w nocy pisałam na maszynie protokoły, żeby na drugi dzień odesłać je do PCK.

- Pamiętam tylko pierwsze dni jak rozpoczęliśmy prace, odkopali pierwsze mogiły, ja byłam po prostu nieprzytomna i tak sobie powiedziałam: "weź się w garść bo przecież uciekniesz stąd, a musisz to zrobić". No i jakoś mi się udało – prace ekshumacyjne wspominała Małgorzata Siwiec.

Posłuchaj

28:24 radiowy bedeker warszawski - polski czerwony krzyż___c 16821_tr_0-0_995924574108e3c[00].mp3 Historia i działalność Polskiego Czerwonego Krzyża. (PR, 1981)

 

Ekipa Polskiego Czerwonego Krzyża była też w Katyniu. Na oficjalną prośbę Niemiec wysłano tam, powołaną w porozumieniu z dowództwem Armii Krajowej, Komisję Techniczną. Kierował nią sekretarz generalny PCK Kazimierz Skarżyński.

Głównym zadaniem polskiej komisji była ekshumacja i identyfikacja zwłok. W ten sposób realizowany był główny cel Biura Informacyjnego PCK - informowanie bliskich poległych żołnierzy o zaginionych członkach rodzin. Ważne było też, by nie dopuścić do wykorzystania przez Niemcy orzeczeń PCK do celów propagandowych.

Organizacja z autorytetem

Przez lata swojej działalności Polski Czerwony Krzyż zyskał niekwestionowany autorytet. Z tym, że ten autorytet nie był szczególnie szanowany przez władze komunistyczne. Po wojnie państwo przejęło majątek organizacji w postaci szpitali, sanatoriów, przychodni lekarskich, izb zdrowia, stacji pogotowia ratunkowego, wielkiej ilości budynków i gmachów. PCK był metodycznie pozbawiany możliwości prowadzenia działalności w zakresie opiekuńczym i leczniczym.

Obecnie organizacja nie otrzymuje żadnych środków od państwa, utrzymuje się z dotacji sponsorów i prowadzonej działalności gospodarczej. Każdy może przeznaczyć dla PCK jeden procent swojego podatku.

Do prac prowadzonych przez organizację można również włączyć się w sposób bezpośredni. Dzisiaj w działania PCK zaangażowanych jest, wliczając wolontariuszy i honorowych dawców krwi, kilkaset tysięcy osób.

Polski Czerwony Krzyż jest członkiem federacji stowarzyszeń krajowych Czerwonego Krzyża. Uczestniczy w akcjach pomocy ofiarom katastrof i wojen na świecie.

mk