83. rocznica zdobycia Nanda Devi. To wtedy Polacy weszli po raz pierwszy na szczyt w Himalajach

2 lipca 1939 roku na szczycie Nanda Devi East stanęli dwaj uczestnicy pierwszej polskiej wyprawy w Himalaje - Jakub Bujak oraz Janusz Klarner. Był to wówczas szósty pod względem wysokości zdobyty szczyt oraz najwyższy osiągnięty przez polskich wspinaczy.

Reprodukcja zdjęcia uczestników wyprawy na Nanda Devi z 1939 roku, od lewej: Stefan Bernadzikiewicz, Jakub Bujak, Stefan Karpiński, Brytyjczyk dr Foyle, brytyjski oficer łącznikowy oraz Janusz Klarner

Foto: PAP/reprodukcja

Wyprawa na szczyt Nanda Devi East, będący wierzchołkiem wschodnim szczytu Nanda Devi w Himalajach Garhwalu w Indiach, w 1939 roku była początkiem polskiego himalaizmu. Uczestnicy traktowali ją jako przygotowanie do wyprawy na Mount Everest, jednak II wojna światowa pokrzyżowała te plany.

Plan Karpińskiego

Ekspedycja na Nanda Devi East, górę o wysokości 7434 m n.p.m., wyruszyła 10 kwietnia 1939 roku. Oprócz zdobywców Nanda Devi East - Jakuba Bujaka, inżyniera mechanika, narciarza i taternika, który wspinał się w Alpach i na Kaukazie, oraz Janusza Klarnera, początkującego taternika i żeglarza, również inżyniera mechanika, w wyprawie uczestniczyli Adam Karpiński i Stefan Bernadzikiewicz.

- Adam Karpiński jest nazywany ojcem polskiego himalaizmu. Już w 1924 roku głośno mówił o planach zorganizowania wyprawy himalajskiej. Dla niego szczytem marzeń był Mount Everest. To były plany tym śmielsze, że w tamtych czasach ze względów geopolitycznych pierwszeństwo miały wyprawy brytyjskie - wyjaśniał Dariusz Jaroń, dziennikarz, autor książki "Polscy himalaiści". 

Posłuchaj

28:23 pierwsze polskie himalaje_.mp3 Rozmowa Aldony Łaniewskiej-Wołłk z Dariuszem Jaroniem, autorem książki "Polscy himalaiści" na temat wyprawy na Nanga Devi 80 lat temu. (PR, 31.01.2019)

 

Karpiński, lotnik i konstruktor, jeden z czołowych wspinaczy Polski międzywojennej, konstruktor sprzętu alpinistycznego, był kierownikiem wyprawy. Miał największe doświadczenie wysokogórskie - wspinał się między innymi w Andach.

Ostatni uczestnik wyprawy, Stefan Bernadzikiewicz, był dobrze zapowiadającym się inżynierem, jednak zew przygody spowodował, że rzucił posadę w biznesie i zatrudnił się na uczelni, by mieć dużo dni urlopu na udział w coraz bardziej ekstremalnych wyprawach. Uczestniczył między innymi w ekspedycji na Spitsbergen, Grenlandię i Kaukaz.

Klątwa Nanda

Wyprawa okazała się tragiczna dla najbardziej doświadczonych polskich wspinaczy. Podczas próby zdobycia szczytu Tirsuli (7074 m n.p.m) na założony przez Bernadzikiewicza i Karpińskiego obóz zeszła lawina. Ich ciał nigdy nie odnaleziono.

Również Bujak po wybuchu II wojny przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie zajmował się problematyką sprężania w silnikach lotniczych. W lipcu 1945 roku zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach w Kornwalii. Janusz Klarner był żołnierzem Armii Krajowej. Walczył w Powstaniu Warszawskim. W 1949 roku wyszedł z mieszkania na Saskiej Kępie i ślad po nim zaginął.

Ze względu na tragiczne losy uczestników wyprawy z 1939 oraz nazwę wierzchołka (Nanda jest jednym z przydomków hinduistycznej bogini śmierci Kali, żony Siwy) w środowisku alpinistycznym mówi się o klątwie Nanda Devi.

Himalaizm w powojennej Polsce 

Polski himalaizm, zatrzymany przez II wojnę światową, odżył w okresie powojennym. Z 14 ośmiotysięczników dziewięć zdobyli zimą jako pierwsi wyłącznie Polacy. Jako ostatni, w 2013 roku, przez naszych himalaistów został osiągnięty Broad Peak w Karakorum. Wyprawa, w której wzięli udział Maciej Berbeka, Tomasz Kowalski, Adam Bielecki i Artur Małek, okazała się jednak tragiczna. 6 marca, podczas zejścia, zaginęli Berbeka i Kowalski. Dwa dni później zostali uznani za zmarłych.

Na dziesiątym ośmiotysięczniku - Shishapangma - stanęli razem Piotr Morawski i Włoch Simone Moro. Na jedenasty - Makalu - wspiął się Rosjanin Denis Urubko i również Simone Moro, na dwunasty - Gaszerbrum II - Urubko, Moro i Amerykanin Cory Richards. Szczyt przedostatniego ośmiotysięcznika Nanga Parbat został osiągnięty zimą 2016. Dokonali tego Moro, Pakistańczyk Muhammad Ali oraz Hiszpan Alex Txikon. Niezdobyty zimą pozostaje jeszcze tylko K2 w Karakorum. W grudniu tego roku miała rozpocząć się kolejna polska, narodowa wyprawa na szczyt. Została jednak przełożona na przyszły rok. Będzie to czwarta polska próba zdobycia ośmiotysięcznika zimą.

Polacy na Nanda Devi East 80 lat po pionierskiej szarży

W maju, w związku z 80. rocznicą pierwszej polskiej wyprawy w Himalaje, wyruszyła ekspedycja, której celem było uczczenie wyczynu z 1939 roku i jego powtórzenie. 27 czerwca na szczycie Nanda Devi East stanęli kierownik wyprawy Jarosław Gawrysiak i Wojciech Flaczyński.

iar/bm