Historia

Kazimierz Świtoń. To on w 1978 roku założył pierwsze Wolne Związki Zawodowe

Ostatnia aktualizacja: 04.12.2023 05:40
Działacz opozycyjny, współzałożyciel pierwszych Wolnych Związków Zawodowych na Śląsku, później w "Solidarności", zmarł 4 grudnia 2014 roku w Katowicach. 
Kazimierz Świtoń
Kazimierz ŚwitońFoto: IPN Oddział w Katowicach

Z wykształcenia był elektromechanikiem. Pracował m.in. w Szpitalu Klinicznym, Hucie "Ferrum", Fabryce Superfosfatu i Zakładzie Usług Radiowo-Telewizyjnych. W 1967 roku otworzył w swoim mieszkaniu w Katowicach zakład naprawy telewizorów. Z żoną Danutą wychowywali sześcioro dzieci.

W grudniu 1976 roku wysłał listy protestacyjne do marszałka Sejmu PRL i przewodniczącego Rady Państwa w sprawie represji wobec robotników, którzy brali udział w strajkach w Ursusie i Radomiu w czerwcu 1976 roku.

Na wieść o głodówce w kościele św. Marcina w Warszawie zorganizowanej przez działaczy Komitetu Obrony Robotników, Świtoń przyjechał z Katowic i dołączył do protestujących.

Od 20 maja 1977 roku Służba Bezpieczeństwa rozpoczęła "sprawę operacyjną" o kryptonimie "Emisariusz". Był to początek wieloletniej inwigilacji i nękania Kazimierza Świtonia i jego rodziny.

Wolne Związki Zawodowe - zobacz serwis specjalny

W lutym 1978 roku w Katowicach powstaje pierwszy w Polsce Komitet Wolnych Związków Zawodowych. Jego pomysłodawcą jest Kazimierz Świtoń, a pierwszymi sygnatariuszami – Roman Kściuczek, Ignacy Pines, Tadeusz Kicki, Władysław Sulecki, Bolesław Cygan oraz Jan Świtoń, syn Kazimierza.


Posłuchaj
01:47 Kazimierz Świtoń_najlepszy dźwięk.mp3 - Kto by przypuszczał, że po 2,5 latach istnienia Wolnych Związków Zawodowych będę mógł do was przemawiać bez cenzury - mówił Kazimierz Świtoń na wiecu Solidarności w Hucie Katowice. (PR, 21.10.1980)

 

14 marca, po ogłoszeniu powstania WZZ w wydawanej w drugim obiegu gazecie KSS KOR "Robotnik", Świtoń zostaje aresztowany. Władze odbierają mu koncesje na prowadzenie zakładu naprawczego, pozbawiając go środków do życia. Do sierpnia 1980 roku on i jego dwaj synowie – Jan i Ryszard – byli 40 razy zatrzymywani przez milicję i SB. Dodatkowo w mieszkaniu rodziny Świtoniów wielokrotnie przeprowadzano rewizje.

W październiku 1978 roku został aresztowany pod zarzutem pobicia milicjantów i zdemolowania milicyjnego samochodu. W marcu 1979 roku skazano go na rok więzienia. Na drugi dzień Świtoń został wypuszczony, najprawdopodobniej dzięki naciskom środowisk opozycyjnych z KOR i ROPCiO. W tym czasie również Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa informowała o represjach wobec Świtoniów.

W maju 1979 roku uczestniczył w głodówce prowadzonej w Bazylice Matki Boskiej Piekarskiej w Piekarach Śląskich, a w maju 1980 roku – w głodówce w kościele św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej, solidaryzując się z działaczami opozycji, głodującymi w więzieniach.

niepodległa.jpg
Powstania Śląskie. Serwis specjalny

Był jednym z sygnatariuszy "Karty Praw Robotniczych", która zawierała program niezależnego ruchu związkowego. Opublikowana została w 1979 roku w "Robotniku".

W sierpniu 1980 roku dołączył do strajku w Hucie Katowice, został również sekretarzem Zarządu Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność" Katowice. Usunięto go z Zarządu "S" po konflikcie z Andrzejem Rozpłochowskim, przewodniczącym MKZ.

Aresztowany 13 grudnia 1981, zwolniony w lutym 1982 z powodu złego stanu zdrowia. Ponownie aresztowany w grudniu 1983 roku, razem z Anną Walentynowicz, w czasie próby przybicia tablicy upamiętniającej 9 zabitych górników z kopalni "Wujek". Wyszedł z więzienia w lipcu 1984 roku. Założył Komitet Budowy Pomnika Górników Poległych 16 grudnia 1981 w kopalni "Wujek". W grudniu 1986 roku ponownie trafił do aresztu. W 1987 roku wszedł w skład podziemnej Regionalnej Komisji Wykonawczej NSZZ "Solidarność" Regionu Śląsko-Dąbrowskiego. W maju 1988 roku wspierał strajk w Hucie im. Lenina w Krakowie.

W czerwcu 1989 roku nieskutecznie ubiegał się o mandat poselski. Należał do Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy. W 1998 roku inicjator akcji w obronie Krzyża na oświęcimskim żwirowisku.

im

Biogram na podstawie publikacji "Opozycja w PRL. Słownik biograficzny 1956 -89", t. 1, pod redakcją Jana Skórzyńskiego. Ośrodek KARTA, Warszawa 2000

 

Czytaj także

40. rocznica powstania Wolnych Związków Zawodowych

Ostatnia aktualizacja: 21.02.2018 22:15
40 lat temu, 21 lutego 1978 roku, z inicjatywy Kazimierza Świtonia, powstał w Katowicach pierwszy w Polsce, niezależny od władz komunistycznych Komitet Wolnych Związków Zawodowych. Wydarzenia te w ciągu dwóch lat doprowadziły do powstania 10-milionowego ruchu społecznego, który odmienił Polskę – Solidarności. O historii WZZ mówił w audycji Północ Południe Arkadiusz Kazański (IPN w Gdańsku).
rozwiń zwiń
Czytaj także

„Założyciel Wolnych Związków Zawodowych Kazimierz Świtoń był bohaterem”

Ostatnia aktualizacja: 23.02.2018 22:13
23 lutego przypada 40. rocznica powstania Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach. Była to pierwsza tego typu organizacja, niezależna od władz komunistycznych. Jej głównym twórcą był opozycjonista Kazimierz Świtoń. O powstaniu WZZ mówił w audycji Pamiętaj, To „Solidarność” Krzysztof Wyszkowski, współzałożyciel WZZ Wybrzeża.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Anna Walentynowicz. Aresztowanie za "działalność związkową"

Ostatnia aktualizacja: 09.03.2023 06:00
9 marca 1983 roku podczas procesu w Grudziądzu sąd skazał Annę Walentynowicz na rok i trzy miesiące więzienia w zawieszeniu na 3 lata za m.in. "kontynuowanie działalności związkowej i organizowanie akcji protestacyjnej" w grudniu 1981 roku.
rozwiń zwiń