Powstanie Warszawskie. 20 września 1944. "Przelana krew to czyn narodu, który chce żyć w wolności"

Pięćdziesiąty pierwszy dzień powstania, środa. Na Przyczółku Czerniakowskim w domu przy ulicy Wilanowskiej 1 ginie 12-letni kapral Witold Modelski, najmłodszy uczestnik walk powstańczych. Część walczących wobec beznadziejnej sytuacji postanawia przeprawić się na prawy brzeg Wisły.

Kompania "Maciek" batalionu "Zośka" po przejściu kanałami do Śródmieścia, na ulicę Warecką, dnia 2 września1944. Zofia Dąbrowska ps. Zośka zginęła 3 dni później na Czerniakowie.

Foto: Jerzy Tomaszewski/Wikipedia/domena publiczna

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Zapada decyzja o stopniowyym wycofywaniu oddziałów powstańczych z Czerniakowa z powodu przytłaczającej przewagi nieprzyjaciela. W nocy z Czerniakowa na Mokotów przechodzi kanałami ppłk Jan Mazurkiewicz ps. Radosław z grupą 200 rannych powstańców.

Posłuchaj

01:48 03 20 wrzesnia.mp3 Bolesław Górecki ps. Śnica opowiada o ewakuacji rannych na prawy brzeg Wisły. (Archiwum PR)

 

Na Czerniakowie zostają żołnierze z 1. Armii Wojska Polskiego pod dowództwem mjr Stanisława Łatyszonka, żołnierze z "Zośki", "Czaty 49" i "Kryski" pod dowództwem kpt. Ryszarda Białousa ps. Jerzy. Powstańcy odcięci od dróg do włazów kanałowych  walczą w domach przy ul. Wilanowskiej 4, 5, 6, 8 i w kilku miejscach przy ul. Idzikowskiego. Walki przenoszą się do wnętrz domów, dodatkowo nieustannie trwają bombardowania.

Niemcy masowo rozstrzeliwują młodych mężczyzn i kobiety.

Posłuchaj

02:30 A47470 20. 09 Powstancze kalendarium_1323983.mp3 - Witold Modelski był niezwykle odważnym i dzielnym dzieckiem. Uciekł z domu, żeby przyłączyć się do powstańców. (PR, 2014)

 

Powstańcze oddziały z Żoliborza atakują niemieckie stanowiska na pograniczu dzielnicy z Marymontem. W Śródmieściu ostrzał artylerii, miotaczy min i granatników dotkilwie męczy powstańców w okolicy ulic Kruczej, Mokotowskiej i Koszykowej.

Posłuchaj

14:27 Dni Walczącej Stolicy, 20.09.mp3 Relacja m.in. Adama Bienia, działacza Ruchu Ludowego, członka Krajowej Rady Ministrów i pierwszego zastępcy pełnomocnika rządu na Kraj (czyta lektor); relacja por. Leopolda Kummanta, ps. Ryski o warunkach życia w szpitalu powstańczym w Śródmieściu. Cykl "Dni Walczącej Stolicy" Władysława Bartoszewskiego. (RWE, 1984)

 

Tego dnia gen. Antoni Chruściel ps. Monter ogłasza rozkaz do żołnierzy: "Moi drodzy żołnierze! Mija 50 dzień naszej otwartej walki. Dnia 1 sierpnia wyszliśmy z podziemi, aby uderzyć na odwiecznego wroga, który przez pięć lat pastwił się nad naszym narodem. [...] Zdobyte przez Was w tym boju wartości są bezcenne, tak jak bez ceny jest Wasza krew przelana, jak bez ceny są ofiary złożone przez całą Warszawę i jej lud. Powstanie nasze przeszło już do historii, jako nieporównany czyn Narodu, który chce żyć tylko w wolności. [...] Zespoleni świętą tradycją wspólnej walki w karnych szeregach Armii Krajowej gotujcie się do dalszego wysiłku w boju o wolność Warszawy i Kraju. [...]"