Burzliwe życie młodzieńcze
Ojcem Ludwiki Marii był Karol, książę Mantui i Monferrat, a matką Katarzyna de Lorraine. Wraz z braćmi kształciła się w domu - szczególny nacisk kładziono na nauki ścisłe i języki obce.
- Jako młoda dziewczyna związała się z bratem Ludwika XIII Gastonem Orleańskim, podówczas uważanym jeszcze za przyszłego następcę tronu. Dwór francuski zareagował stanowczo, to znaczy aresztem Ludwiki Marii i wymuszeniem na niej zapewnienia, że związek został zakończony - opowiadał Marek Urbański w audycji "Maria Gonzaga".
03:18 maria gonzaga___73_07_iii_tr_2-2_11017338689f4a18[00].mp3 Sylwetkę Marii Ludwiki Gonzagi przybliża Marek Urbański w audycji "Maria Gonzaga" z cyklu "Nieznane o znanych" (PR, 14.03.2007)
Mogła zostać królową już w 1634 roku. Rozmowy pomiędzy dyplomacją francuską a Władysławem IV nie przyniosły spodziewanego efektu i monarcha ożenił się z Cecylią Renatą Habsburżanką.
Pod koniec lat 30. XVII wieku Maria zamieszkała w Paryżu. Dwór francuski traktował ją raczej niechętnie, choć z należnymi jej przywilejami. Kobieta prowadziła wówczas bujne życie towarzyskie - kierowała chociażby własnym salonem literackim. W tym samym czasie w mieście przebywał Jan Kazimierz, do niedawna francuski więzień. Podobno już wtedy młody książę spodobał się Gonzadze.
Jan Kazimierz musiał wrócić do Polski. Niedługo później Ludwika Maria zakochała się w Henryku d’Effiat, markizie de Cinq-Mars. Związek zakończył się tragicznie. Jej ukochany został w 1642 roku ścięty za próbę wywołania buntu przeciwko Ludwikowi XIII. Skompromitowana Gonzaga musiała schronić się w klasztorze w Port Royal.
Dwa wesela i pogrzeb
Dwa lata później zmarła Cecylia Renata, a Władysław IV postanowił złamać tradycję i poślubić kobietę spoza dynastii Habsburskiej. Maria ponownie trafiła na listę kandydatek - dwór francuski chętnie pozbył się kłopotliwej panny i przy okazji umocnił swoje wpływy w Polsce. 17 lipca 1645 roku w Warszawie podpisana została umowa małżeńska, a 26 września zawarto kontrakt ślubny w Paryżu. Panna młoda przybyła do Gdańska 11 lutego 1645 roku.
- Z tej okazji Ludwika Maria otrzymała prezent od króla - futra. Nie byłoby w tym nic skandalicznego, gdyby nie fakt, że w futrach została kartka wskazująca na ich poprzednią właścicielkę. Była nią Rozyna Małgorzata von Eckenberg, kochanka władcy - wspominał dr Przemysław Gawron w audycji Katarzyny Kobyleckiej "Polscy władcy i królowie".
15:09 Polscy władcy i królowie 20 listopad 2016 16_15_33.mp3 Postać króla Władysława IV przybliża dr Przemysław Gawron w rozmowie z Katarzyną Kobylecką. Audycja "Polscy władcy i królowie" z cyklu "Eureka" (PR, 20.11.2016)
Małżeństwo nie trwało długo. Władysław IV zmarł 20 maja 1648. Wkrótce potem Ludwika Maria związała się z Janem Kazimierzem – bratem przyrodnim zmarłego i kolejnym władcą Polski. Para uzyskała dyspensę papieską i 30 maja 1649 roku zawarła związek małżeński.
Działalność polityczna i społeczna
W czasie najazdu szwedzkiego była osobą, która mobilizowała króla do stawienia oporu najeźdźcy. Zajęła się dyplomacją i zaczęła zbierać środki potrzebne na rozbudowę armii. Dzięki jej działaniom (i pieniądzom) udało się oswobodzić takie miasta jak Częstochowa, Sieradz, Wieluń, Piotrków. Co ciekawe: podczas bitwy pod Warszawą (28-30 lipca 1656 roku) osobiście kierowała stanowiskiem baterii wojskowej.
Ludwika Maria sprowadziła do Polski trzy zakony - szarytki, księży misjonarzy i wizytki. Ufundowała wiele kościołów, wspierała biednych, organizowała akcje charytatywne.
- Wprowadziła do Polski modę francuską, co spotykało się niekiedy z nieprzychylnymi reakcjami szlachty. Drażniły Polaków nowe obyczaje wprowadzone przez królową i jej damy dworu. Przede wszystkim duże dekolty i odkryte głowy - wspomina dr Anna Kalinowska w audycji Katarzyny Jankowskiej "Eureka extra".
17:57 eureka extra (1).mp3 Historie życia Ludwiki Marii Gonzagi przybliża dr Anna Kalinowska podczas audycji Katarzyny Janowskiej "Eureka extra" (PR, 18.06.2017)
Dzięki niej nauka języka francuskiego weszła do kanonu ówczesnej edukacji. Królowa założyła w 1661 roku "Merkuriusza Polskiego", pierwszą polską gazetę.
Gonzaga miała znaczący wpływ na swojego drugiego męża. Para doczekała się dwójki dzieci, które jednak zmarły w niemowlęctwie. Dążyła więc do wzmocnienia władzy królewskiej - na wzór monarchii francuskiej. Była przeciwnikiem wolnej elekcji i pragnęła rozwiązać sprawę następstwa tronu jeszcze przed śmiercią władcy. Jej aktywne działania na arenie politycznej doprowadziły do buntu szlachty, czyli rokoszu Lubomirskiego.
Ludwika Maria Gonzaga de Nevers zmarła 10 maja 1667 roku w Warszawie. Jej śmierć zniechęciła ostatecznie Jana Kazimierza do polityki. Monarcha zrzekł się korony 16 września 1668 roku i wyjechał do Francji.
jb
Źródło:
Zofia Libiszowska, Ludwika Maria Gonzaga, PSB XVIII, Wrocław—Warszawa—Kraków 1973, s. 106-110.
