Bracia i siostry, dobry wieczór. Wiecie, że konklawe miało za zadanie dać Rzymowi biskupa. Zdaje się, że moi bracia kardynałowie poszli znaleźć go prawie na końcu świata.
(Początek przemówienia, jakie wygłosił papież Franciszek z balkonu Bazyliki św. Piotra po zakończeniu konklawe, 13 marca 2013 roku)
Z ziemi włoskiej
266. papież Kościoła katolickiego urodził się w ubogiej dzielnicy Buenos Aires w Argentynie jako najstarszy z pięciorga dzieci w rodzinie włoskich imigrantów. Jego ojciec przybył z Piemontu – z tym regionem Włoch związana była również matka Jorgego Marii (urodziła się już w Buenos Aires jako córka Piemontki i Argentyńczyka o genueńskich korzeniach).
Podróży z Włoch do Argentyny ojca przyszłego papieża towarzyszyły dramatyczne okoliczności. Państwo Bergoglio (dziadkowie papieża Franciszka) mieli wypłynąć wraz z 22-letnim synem Mario jesienią 1927 roku na pokładzie transatlantyku Principessa Mafalda. Kupili już bilety, jednak podróż została w ostatniej chwili odwołana (według jednej z wersji: niezałatwione sprawy ekonomiczne zatrzymały ich we Włoszech).
Okazało się, że był to ostatni rejs Principessy Mafaldy. Statek – zwany od tego momentu "włoskim Titanikiem" – zatonął, śmierć poniosło kilkuset pasażerów.
Państwo Bergoglio wraz z Mario zawitali do Buenos Aires dwa lata później, w 1929 roku. Pięć lat później Mario poznał w oratorium salezjańskim swoją przyszłą żonę. Dwa lata później narodził się ich pierworodny syn: Jorge Mario Bergoglio.
Technik chemik, tango i piłka
Ponoć jako dziecko Jorge chciał być rzeźnikiem. Co do młodzieńczych pasji Jorgego biografowie nie mają wątpliwości, jeśli chodzi o sport: chodził on z rodzicami na mecze piłki nożnej, kibicował klubowi San Lorenzo de Almagro. Lubił również czytać, a także słuchać tanga (początkowo również tańczyć do tej muzyki).
Jorge Maria uczęszczał do Szkoły Podstawowej nr 8 im. płk. inż. Pedra Antonia Cerviña, był również uczniem szkoły prowadzonej przez salezjanów. Następnie zaczął naukę w Technikum Chemicznym – edukację tę prowadził w trybie wieczorowym, względy ekonomiczne zmusiły go bowiem do podjęcia pracy (m.in. w laboratorium chemicznym, w którym analizowano żywność).
W wieku 21 lat Jorge Mario Bergoglio powziął decyzję, która – jak podkreślają biografowie – dojrzewała u niego już od dawna. Postanowił obrać drogę kapłańską.
W szeregach jezuitów
Jorge Mario Bergoglio w 1957 roku wstąpił do seminarium archidiecezjalnego w Buenos Aires. Rok później, decydując się jednak na życie zakonne, rozpoczął nowicjat u jezuitów.
"Wstąpiłem do Towarzystwa Jezusowego przyciągnięty ich charyzmatem", mówił po latach papież Franciszek w wywiadzie. "Byli wtedy jakby forpocztą Kościoła (…), ale korzystali z tej siły, zachowując jednocześnie posłuszeństwo i dyscyplinę. Zafascynowało mnie też ich ukierunkowanie na misje".
Wyjazd na misje – a Jorge Mario Bergoglio myślał choćby o Japonii – nie wchodził jednak w grę ze względu na nie najlepszy stan zdrowia kandydata do kapłaństwa (w młodości zmagał się z poważnym zapaleniem płuc; w związku z wykrytymi wówczas torbielami wycięto mu fragment prawego płuca).
Po dwuletnim nowicjacie Jorge Mario Bergoglio wyjechał na dalsze kształcenie do Chile – tu zgłębiał, nauki humanistyczne: filozofię, psychologię czy literaturę. Kolejne etapy edukacji, a także formacji duchowej, miały miejsce na powrót w Argentynie.
W grudniu 1969 roku, tuż przed swoimi 33. urodzinami, Jorge Mario Bergoglio przyjął święcenia kapłańskie.
Kard. Jorge Mario Bergoglio, Buenos Aires 1998 r. Fot. La Nacion/Zuma Press/Forum
Od prowincjała po prymasa
Już cztery lata później ks. Bergoglio został prowincjałem argentyńskich jezuitów, wykładał również (m.in. w kolegiach jezuickich) teologię. Od lat 80. XX w. zaczął wydawać swoje książki, wśród których znalazły się takie tytuły, jak "Meditaciones para religiosos" ("Medytacje dla zakonników"), "Reflexiones sobre la vida apostólica" ("Refleksje o życiu apostolskim"), "Reflexiones espirituales" ("Refleksje duchowe"), "Reflexiones de esperanza" ("Refleksje o nadziei").
W 1992 roku Jorge Mario Bergoglio został mianowany biskupem pomocniczym Buenos Aires, w 1998 – został arcybiskupem tej stołecznej diecezji i prymasem Argentyny. Trzy lata później do godności kardynalskiej wyniósł go Jan Paweł II.
Co znaczące, kiedy miały odbyć się uroczystości mianowania go kardynałem, przekonał swoich rodaków, aby nie przylatywali do Watykanu. Zaoszczędzone pieniądze polecił im oddać potrzebującym.
Papież Franciszek, czyli "w kierunku prostoty"
Kardynał Jorge Mario Bergoglio był wymieniany jako faworyt do objęcia Stolicy Piotrowej, ale podczas konklawe w 2005 roku, po śmierci papieża Polaka. Na papieża, po abdykacji Benedykta XVI, został wybrany 13 marca 2013, drugiego dnia konklawe.
Nowo wybrany papież Franciszek na balkonie bazyliki św. Piotra w Rzymie, 13 marca 2013 r. Fot. MICHAEL KAPPELER/PAP/DPA
11:48 Z ostatniej chwili - biały dym z komina Kaplicy Sykstyńskiej.mp3 Biały dym z komina Kaplicy Sykstyńskiej. Fragm. relacji Wojciecha Cegielskiego z placu św. Piotra w Rzymie oraz rozmowy w radiowym studiu (PR, 13.03.2013)
Nowy następca św. Piotra pokazał się w oknie papieskim godzinę po pojawieniu się nad Kaplicą Sykstyńską białego dymu. I szybko, już po pierwszych słowach, zaskarbił sobie sympatię wiernych
– Papież wyraźnie skrócił dystans w stosunku do ludzi – relacjonował korespondent PR, Wojciech Cegielski ,z placu św. Piotra po pierwszym błogosławieństwie papieża Franciszka. – Nie był takim pomnikowym papieżem, tylko uśmiechał się i w pierwszych słowach to on prosił ludzi o modlitwę.
00:25 Tauran - mamy papieża.mp3 "Habemus papam"- "Mamy papieża!" (PR, 13.03.2013)
00:18 fran1.mp3 Pierwsze przemówienie papieża Franciszka (PR, 13.03.2013)
Jak komentował w radiowej audycji o. Krzysztof Ołdakowski, wybór dokonany na konklawe w marcu 2013 roku był dla kard. Bergoglia "ogromną niespodzianką". – Przyjechał do Rzymu z małą walizeczką, sutannę miał tu na miejscu. Została mu kiedyś podarowana, kiedy został kardynałem, i przechowywał ją w domu sióstr, aby jej nie wozić – mówił o. Krzysztof Ołdakowski.
- Serce Kościoła bije w Ameryce Łacińskiej, Afryce, Azji. To jest bardzo wyraźne przypomnienie. Skończył się czas europocentryzmu. Trzeba zacząć patrzeć na Kościół globalnie – dodawał w wywiadzie dla Informacyjnej Agencji Radiowej, zaraz po wyborze nowego papieża, publicysta Tomasz Terlikowski.
00:14 terli.mp3 Komentarz Tomasza Terlikowskiego na temat wyboru nowego papieża. (PR, 13.03.2013)
Bardzo znaczącego było również to, że nowo wybrany papież przyjął imię nie któregoś z jego poprzedników, ale – świętego z Asyżu.
O. Wiesław Dawidowski podkreślał w 2013 roku w Polskim Radiu, że wybór imienia Franciszek to klarowny sygnał dla świata, że Kościół idzie w kierunku prostoty. – Sądzę, że będzie to kierunek odnowy życia kleru, zakonnego, położenie dużego akcentu na tradycyjne wartości rodzinne – mówił ówczesny przełożony prowincjalny augustianów w Polsce.
– Święty Franciszek z Asyżu bardzo wyraźnie krytykował to, co się działo na dworze papieskim. Wybór tego imienia to jest wskazanie: "niedobrze się prowadzicie" – dodawał duchowny.
31:28 Pierwsze błogosławieństwo papieża Franciszka.mp3 Pierwsze błogosławieństwo papieża Franciszka. Fragm. relacji Wojciecha Cegielskiego z placu św. Piotra w Rzymie oraz rozmowy w radiowym studiu (PR, 13.03.2013)
48:00 papież klub specjalny_OK_[A]PR3(PCM) 13 marzec 2013 21_06_31.mp3 Specjalne wydanie "Klubu Trójki" po konklawe, które dokonało wyboru papieża Franciszka. Audycja Jerzego Sosnowskiego (PR, 13.03.2013)
W franciszkańskim duchu
- Papież Franciszek jest niewątpliwie wielkim prorokiem naszych czasów. Jest wiele znamion tego proroctwa, zaczynając od samego wyboru imienia i nawiązania do osoby św. Franciszka – podkreślał w rozmowie z Portalem PolskieRadio24.pl jezuita o. Krzysztof Ołdakowski.
Jak dodał, dwa kluczowe papieskie dokumenty: "Laudato Si" (encyklika papieża Franciszka z 2015 r. poruszająca m.in. sprawy ochrony środowiska naturalnego) oraz "Fratelli tutti" (encyklika papieża Franciszka z 2020 r. poświęcona tematowi międzyludzkiego braterstwa) są bezpośrednimi odniesieniami do świętego z Asyżu. W duchu franciszkańskim, mówił o. Ołdakowski, utrzymany jest również pierwszy programowy dokument papieża z Buenos Aires: "Evangelii gaudium" ("Radość Ewangelii").
- Profetyczny charakter tego pontyfikatu polega na tym, że papież nie tylko przemawia z pozycji autorytetu, a niewątpliwie jest największym powszechnym autorytetem na świecie dzisiaj, natomiast pociąga za sobą ludzi. Tworzy wokół swoich pomysłów i propozycji wspólnotę konkretnego działania -podkreślał o. Krzysztof Ołdakowski.
05:47 Franciszek - P Golawski.mp3 O. Krzysztof Ołdakowski o papieżu Franciszku w rozmowie z Przemysławem Goławskim (PR24, 2021)
Kościół ubogi, Kościół słuchający
Papież Franciszek od początku swojego pontyfikatu zajął się m.in. pracami nad reformą Kurii Rzymskiej. Krokiem ku temu było powołanie Rady Kardynałów, pierwszego tego typu organu w Watykanie (jest to grupa ośmiu kardynałów, z którą papież ma się konsultować w sprawach dotyczących kierowania Kościołem).
Dążenie papieża Franciszka do większej kolegialności w Kościele wynika z ogólniej wizji papieża dotyczącej katolickiej wspólnoty, którą przyszło mu kierować. Papież jest bowiem orędownikiem Kościoła ubogiego, który wychodzi do ludzi (jest jak "szpital polowy", "leczący rany"), "Kościoła słuchania", "Kościoła, który nie odgradza się od życia, ale bierze na siebie kruchość i ubóstwo naszych czasów".
Te ostatnie określenia wypowiedział papież Franciszek w 2021 roku podczas rozpoczęcia Synodu Biskupów, który odbywa się pod hasłem: "Ku Kościołowi synodalnemu: komunia, uczestnictwo i misja".
- Nie trzeba zmieniać Kościoła, natomiast trzeba zmienić coś w Kościele – podkreślał papież w czasie inauguracji synodalnych spotkań.
Papież Franciszek pozdrawia wiernych z Okna Papieskiego w Domu Arcybiskupów Krakowskich, Kraków, 27.07.2016 r. Fot. PAP/Darek Delmanowicz
Pontyfikat: liczby, miejsca, wydarzenia
Papież Franciszek ogłosił dotychczas trzy encykliki (pierwszą była "Lumen fidei", "Światło wiary", z 2013 r.)., ustanowił oficjalną posługę świecką katechety, jako pierwszy w historii zwierzchnik Kościoła katolickiego spotkał się ze zwierzchnikiem Kościoła prawosławnego Rosji (patriarchą Cyrylem I).
***
Czytaj także:
***
Oprócz synodu (trwającego do 2024 r.) na temat Kościoła synodalnego papież Franciszek zwołał również inne synody: dwa o rodzinie, o młodzieży oraz o Amazonii.
Obywając czterdzieści cztery zagraniczne podróże apostolskie, papież Franciszek odwiedził m.in. Brazylię, Kolumbię, Boliwię i Chile, Stany Zjednoczone i Kubę, Palestynę i Izrael, Birmę i Bangladesz, Francję, Grecję, Irlandię i Turcję.
W lipcu 2016 roku papież Franciszek przybył do Polski, by z młodymi z całego świata uczestniczyć w Światowych Dniach Młodzieży. Były to jedne z trzech Światowych Dni Młodzieży z papieżem z Buenos Aires (w wydarzeniu w Rio de Janeiro w Brazylii w 2013 r. wzięło udział ponad 3,5 mln osób; w mszy końcowej ŚDM w Krakowie w 2016 r. uczestniczyło ponad 3 miliony osób, a w Panamie w 2019 r. ponad 700 tys.).
Natomiast w lipcu 2022 roku papież odwiedził Kanadę. "To pierwsza w historii pielgrzymka pokutna. Nie było wcześniej papieża, który organizowałby pielgrzymkę pokutną do jakiegoś miejsca", komentował wówczas w Polskim Radiu Tomasz Terlikowski.
Na 10-lecie pontyfikatu papieża Franciszka (w marcu 2023) Watykan przedstawił statystykę kanonizacji i beatyfikacji dokonanych z udziałem Ojca Świętego. Papież Franciszek ogłosił świętymi 899 osób, w tym trzech papieży: Jana XXIII i Jana Pawła II w 2014 r. oraz Pawła VI w 2018 r. Na liście beatyfikowanych od 2013 roku znalazły się 1443 osoby.
***
Czytaj także:
***
W grudniu 2022 roku papież Franciszek poinformował, że po wyborze w 2013 roku podpisał list rezygnacyjny. W wywiadzie dla hiszpańskiego dziennika "ABC" wskazał, że dokument miał być wykorzystany, gdyby problemy zdrowotne uniemożliwiły mu wykonywanie obowiązków.
jp/PAP
Źródła: Sergio Rubin, Francesca Ambrogetti, "Jezuita. Papież Franciszek. Wywiad rzeka z Jorge Bergoglio", 2013; "Papież Franciszek, Chciałbym Kościoła ubogiego dla ubogich", Kraków 2013; Leszek Śliwa, "Franciszek. Papież z końca świata. Biografia", Kraków 2013.
