Uratował przed Zagładą 669 żydowskich dzieci. 115 lat temu urodził się Nicholas Winton

Brytyjski aktywista tuż przed II wojną światową zorganizował wywózkę żydowskich dzieci z Pragi. W ten sposób jemu i jego współpracownikom udało się uratować przed Holokaustem 669 dzieci. 31 maja 2024 na ekrany polskich kin wchodzi film "Jedno życie" opowiadający o wyczynie Nicholasa Wintona. W rolę główną wciela się Anthony Hopkins.

Nicholas Winton i Anthony Hopkins w filmie "Jedno życie"

Foto: PAP/Tomas Turek; Monolith films/mat.prasowe

Winton urodził się w Londynie 19 maja 1909 roku w rodzinie żydowskich imigrantów z Niemiec osiadłych w Wielkiej Brytanii. On sam, podobnie jak jego rodzice, był ochrzczony w wierze anglikańskiej. 

W 1938 roku Winton (w młodego Wintona wciela się Johnny Flynn) wraz z przyjacielem udał się do Czechosłowacji. Spotkał tam wielu uchodźców z regionu Sudetów, anektowanego przez III Rzeszę, co wzbudziło jego obawy, że Czechosłowacja wkrótce zostanie zaatakowana przez Niemcy i jej żydowscy mieszkańcy zostaną umieszczeni w obozach koncentracyjnych.

Podczas gdy aktywiści z Wielkiej Brytanii pracowali nad wydostaniem żydowskich intelektualistów oraz komunistów z Czechosłowacji, nikt nie zajmował się ocaleniem dzieci. Zadania tego podjął się Winton. Nieoceniona okazała się pomoc jego matki - Babette Winton (w tej roli Helena Bonham Carter).

Jego działania były zainspirowane szerzej zakrojoną akcją nazywaneą Kindertransport - po "Nocy Kryształowej" w Niemczech, w listopadzie 1938 roku, liderzy społeczności żydowskiej w III Rzeszy porozumieli się z rządem w Londynie w sprawie przyjęcia przez Wielką Brytanię dzieci z terenów Niemiec, Austrii, Czechosłowacji i Wolnego Miasta Gdańska. Niepełnoletni Żydzi mieli mieć później możliwość emigracji do Palestyny. W ten sposób udało się uratować 10 000 żydowskich dzieci.

Transporty żydowskich dzieci do Wielkiej Brytanii

Po powrocie do Wielkiej Brytanii Winton przekonał przedstawicieli brytyjskich władz, aby wspomogli go w tym przedsięwzięciu. Żydowskie dzieci miały zostać sprowadzone na Wyspy Brytyjskie tylko tymczasowo; planowano, że kiedyś powrócą do Czechosłowacji. Winton jako przewodniczący sekcji dziecięcej Brytyjskiego Komitetu ds. uchodźców z Czechosłowacji osobiście zajął się znalezieniem dla nich domów na Wyspach i zbiórką niezbędnych funduszy.

Pierwsze 20 dzieci przybyło samolotem, jednak gdy wojska niemieckie zajęły Pragę w marcu 1939 roku, jedynym dostępnym środkiem transportu były pociągi. Przed wybuchem II wojny światowej zorganizowanych zostało osiem transportów kolejowych. 

Ostatni, dziewiąty transport, w którym znajdowało się 250 dzieci, miał ruszyć 1 września 1939 roku. Niemcy wstrzymali pociąg. W sumie do Wielkiej Brytanii przedostało się dzięki pracy Nicolasa Wintona 669 dzieci. 

Aktywista z ponad półwiecznym stażem 

W czasie wojny Winton służył w Siłach Powietrznych Wielkiej Brytanii i kontynuował wspieranie organizacji ds. uchodźców. Po wojnie angażował się w wiele innych inicjatyw charytatywnych, szczególnie na terenie swojego rodzinnego miasteczka Maidenhead koło Londynu.

Przez niemal 50 lat nie ujawniał swojej działalności sprzed wojny. Dopiero po namowach żony zdecydował się udokumentować swą historię. Stał się znany dzięki programowi BBC "That's Life", w którym spotkał się przed kamerami z ocalonymi niegdyś dziećmi.

W 2003 roku Winton otrzymał tytuł szlachecki od królowej Elżbiety II. Został również uhonorowany najwyższym odznaczeniem państwowym w Czechach - Orderem Białego Lwa. Na dworcu w centrum Pragi postawiono mu pomnik. W Londynie na stacji Liverpool Street, jest z kolei pomnik upamiętniający uratowane przez niego dzieci.

Pozostał skromny, nie szczycił się swymi dokonaniami i nigdy nie zgodził się, by nazywano go bohaterem.  Ze względu na swoje żydowskie pochodzenie, nie otrzymał tytułu Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Zmarł 1 lipca 2015 roku.

"Jedno życie" - na ekrany polskich kin wchodzi film o "brytyjskim Schindlerze"

Film na temat jego historii "Nicholas Winton - The Power of Good" zdobył międzynarodową nagrodę Emmy w 2002 roku. Winton został wówczas nazwany przez ówczesnego premiera Tony'ego Blaira "brytyjskim Schindlerem". Ponieważ jego życie nigdy nie znajdowało się w niebezpieczeństwie, nie chciał być również porównywany do Oskara Schindlera.

31 maja na ekranach polskich kin zagości fabularny film "Jedno życie" opowiadający o historii Nicolasa Wintona. Film oparty jest na motywach książki, którą napisała córka Nicolasa Wintona - Barbara. 

PAP/bm