Meteoryt Allende. Spektakl na niebie

52 lata temu, w nocy 8 lutego 1969 roku, spadł na obszar Meksyku największy z rozpoznanych i zbadanych do tej pory meteorytów o nazwie Allende. 

Prezentacja największego w Polsce meteorytu o wadze około 300 kg, znalezionego w 2012 roku na terenie Rezerwatu Meteoryt Morasko w Poznaniu.

Foto: PAP/Jakub Kaczmarczyk

Błyszcząca kula ognia

Nazwa pochodzi od miejsca upadku na ziemię, a było to w gminie Allende, w meksykańskim stanie Chihuahua, znajdującym się w północnym Meksyku. Najbliżej miejsca upadku znajduje się miejscowość Pueblito de Allende. Jak do tej pory meteoryt ten, w wielu kawałkach, jest największym znalezionym na ziemi meteorytem kamiennym i z racji dużej liczby kawałków, na które się rozpadł, jest też najczęściej i najlepiej zbadanym. Co ciekawe, jeden z jego okazów znajduje się w Obserwatorium Astronomicznym w Olsztynie.

Meteoryt spadł w nocy, o godzinie 01:05 czasu lokalnego. Dla nas, Europejczyków był to czas określony wartością 07:05 GMT - w Europie to czas poranka. Badacze meteorytów i naukowcy z dziedziny astronomii, a w szczególności meteorytyki (nauki o meteorytach), oceniają, że oryginalny kamień meteorytu zanim wszedł w atmosferę Ziemi był wielkości dużego samochodu i poruszał się z prędkością ponad 16 km na sekundę. Obserwatorzy jego lotu i upadku określają ten spektakl na niebie jako ogromną, błyszczącą kulę ognia poruszającą się z południowego zachodu w kierunku północnym. Wchodząc w naszą atmosferę meteoryt oświetlił niego i ziemię na obszarze setek mil.

Spektakularny wybuch

Dla śledzących jego lot widzów spektakl na niebie był niesamowitym wydarzeniem. Po świetlistym opadaniu, w niedużej odległości od powierzchni naszej planety, nastąpił spektakularny wybuch i meteoryt rozpadł się na tysiące kawałków. Zdarzenie takie jest typowe dla dużych kamieni (meteorytów) wpadających w naszą atmosferę, co jest spowodowane hamującymi efektami oporu powietrza. Cała masa meteorytu przed rozpadem określana była wielkością co najmniej 2000 kilogramów... a największy znaleziony fragment ważył 110 kilogramów. Obecnie twierdzi się, że jego masa mogła osiągnąć nawet do 5 ton. Deszcz powstały po rozpadzie tego meteorytu opadł na dużym pustynnym obszarze o długości 50 i szerokości 10 kilometrów.

Kwartalnik miłośników meteorytów "Meteoryt", nr 3 z września 2004 roku, tak opisuje historię "Allende" w artykule pt. "Odwiedziny Allende", piórem Williama D. Pancznera: "Prawie każdy kolekcjoner meteorytów ma okaz meteorytu Allende. Ten chondryt węglisty wywołał ożywienie w świecie nauki. Żadnego meteorytu nie badano tak dokładnie, ponieważ większość okazów z tego spadku zebrano szybko i doznały one tylko niewielkich zanieczyszczeń. Dziś, po 35 latach, badania wciąż trwają. 8 lutego 1969 roku, o 1:05 w nocy, bolid przeciął niebo z południowego zachodu na północny wschód i eksplodował nad pogrążoną we śnie małą wioską Pueblito de Allende na pustynnej wyżynie w południowo-zachodniej części prowincji Chihuahua w Meksyku. Meteoroid rozpadł się, a wiele fragmentów rozpadało się dalej przelatując przez atmosferę zanim spadły w postaci deszczu na wioskę i jej okolice".

W dalszej części artykułu autor opisuje pęd naukowców i entuzjastów do tej niewielkiej meksykańskiej mieściny. Autor opisuje także inne fakty dotyczące tego meteorytu. Czytamy w nich, że "Byłem zdumiony, gdy zobaczyłem na biurku redaktora dwa duże okazy meteorytu. Jeden z nich ważył ponad 30 funtów. Największą niespodzianką był typ — rzadko spotykany chondryt węglisty. Chondryty, to meteoryty kamienne zawierające chondry; małe kulki krzemianów, których pochodzenie jest wciąż dyskutowane. Chondryty węgliste zawierają węgiel i związki organiczne".

Najtarszy na Ziemi

Autor artykułu opisuje wiele faktów dotyczących tego kosmicznego znaleziska, a jednym z najważniejszych jest kwestia wieku meteorytu Allende. Czytamy tam, że "Meteoryty Allende należą do najstarszej materii, jaką znaleziono na Ziemi. Ich wiek określono na 4,56 miliarda lat. Są starsze od skał znajdowanych dotąd na Ziemi i Książycu. W istocie białe wrostki (CAI) w Allende są wyraźnie starsze niż chondry w Układzie Słonecznym. Wiek formowania się tych wrostków jest wciąż badany. Wiek formowania międzygwiezdnych diamentów i węglika krzemu trzeba dopiero wyznaczyć. Trwają badania gazów szlachetnych i ich przydatności do określania wieku".

Ciekawostką dotycząca badań nad tym meteorytem jest odkrycie panguitu - jednego z jego składowych minerałów. Odkrył go chiński geolog Chi Ma, stwierdzając że jest to jeden z najstarszych znanych minerałów które uformowały się w Układzie Słonecznym. Nazwa panguit została zaczerpnięta z chińskiej mitologii od Pangu, który w ludowych wierzeniach jest potężną istotą, która stworzyła wszechświat porządkując go w czasie powstawania naszej galaktyki.

Tak oto w zdarzenia z pogranicza kosmosu i historii Ziemi wkraczają nie tylko badania naukowe i zapisy historyczne, ale także wierzenia związane z mitologią powstawania naszego Układu sSłonecznego.

PP