Uwielbiał pisać o Lwowie
Poznając historię Lwowa, nie pomylimy go z nikim innym - wszak był wielokrotnym burmistrzem tego pięknego polskiego miasta. Tam się urodził w 1597 roku, tam żył i pracował i tam też zmarł 14 października 1677 roku. Mimo licznych podróży i pobytów w pięknych Krakowie czy Warszawie to właśnie do Lwowa wracał najczęściej. Uwielbiał pisać o Lwowie w utworach historycznych, a właściwie kronikarskich z charakteru.
![Józef Bartłomiej Zimorowic. Drukarnia Akademii KrakowskiejJan Stanisław Mościcki, [1693]. Źr. Polona/domena publiczna](//static.prsa.pl/images/c34c63cd-4719-4f80-804b-14e29c325ee3.jpg)
Józef Bartłomiej Zimorowic. Drukarnia Akademii KrakowskiejJan Stanisław Mościcki, [1693]. Źr. Polona/domena publiczna
Allonim braterski
Urodził się w rodzinie mieszczańskiej, takiej prawdziwie lwowskiej, normalnego zajęcia, niezamożnej, ale pracowitej. Pierwotnie nazwisko jego brzmiało Ozimek, co nawiązywało do roślin ozimych, wysiewanych jesienią, których ziarna czekają w zmarzniętej ziemi na nadejście wiosny... odniesienie to było piękną alegorią jego życia, kiedy to po trudach i poświęceniu ukazać się miało całe jego piękno. Jako że brzmiący "nieco chłopsko" Ozimek nie pasował rodzinie w kręgach światłych mieszczan, urzędników państwowych czy nawet szlachty, rodzina zdecydowała się zastąpić pierwotne nazwisko określeniem bardzo zbliżonym językowo w tamtych czasach do "zimorosnących roślin?, a brzmiącym bardziej szlachecko właśnie - Zimorowic, bądź "polszczej" Zimorowicz.
Dlatego często spotkamy się z jego nazwiskiem w jednej i drugiej formie... jednak poeta i pisarz Józef Bartłomiej posługiwał się całą gamą nazwisk i pseudonimów. Czasami używał allonimu (podpisu nazwiskiem innej żyjącej i znamienitej osoby) Szymon Zimorowic. Uważał swego młodego brata za twórcę, poetę znacznie lepszego od siebie samego. cenił go niezwykle, a że pióra ich były literacko bardzo do siebie zbliżone, allonim braterski doprowadził do sytuacji, w której trudno było odróżnić prawdziwe autorstwo i czasem również obecnym historykom literatury potrafią ci dwaj lwowscy poeci "namieszać" w opracowaniach. Józef Bartłomiej używał również wielu kryptonimów autorskich, najczęściej będących skrótami nazwiska... jak choćby B. Zmrcz, Barth. Zmrwcz Leop.
Sielankowy bądź satyryczny
Wielu jednak z miejsca rozpoznawało ten sielankowy bądź satyryczny charakter jego utworów. Paweł Kozioł, na stronach Culture.pl trafnie opisuje te literackie i braterskie zależności. W artykule o Szymonie Zimorowicu czytamy: "Nazwiskiem Szymona Zimorowica podpisano również Sielanki nowe ruskie, wydane w roku 1663. Ponieważ jednak utwór ten wspomina o wydarzeniach, które miały miejsce po śmierci Szymona, to wypada przyjąć założenie, że Józef Bartłomiej, również poeta, podszył się wówczas pod zmarłego młodszego brata. W tej mistyfikacji, jak pisze Czesław Hernas, można się dopatrywać osobliwej formy poetyckiego hołdu, choć skutek opisanego zabiegu bywał niekiedy odwrotny - niektórzy historycy literatury odmawiali Szymonowi autorstwa Roksolanek".
Opisując najważniejsze dzieło Szymona Zimorowica, Kozioł zwraca uwagę na właściwe pochodzenie jego dzieła: "W historii literatury zapisał się cyklem Roksolanki, to jest ruskie panny, napisanym na wesele brata, Józefa Bartłomieja Zimorowica, z Katarzyną Duchnicówną, córką lwowskiego złotnika. Miało ono miejsce 28 lutego 1629, zaś Szymon zmarł 4 miesiące później. Ostatecznie Roksolanki zostały wydane w roku 1654".
Józef Bartłomiej w znacznie późniejszych swoich "Sielankach nowych ruskich" dość wyraźnie zwraca uwagę na osobisty charakter jego dzieła pisząc w pierwszych wersach "Obmowy":
"Sobiem śpiewał, nie komu, swe, nie cudze rzeczy,
Aby kto tego słuchał, nie mając na pieczy";
i kończąc całość słowami:
"Jakiekolwiek nąstąpi o tem zdaniem twoje,
Chociaz to małe brednie, przecie własne moje".
Wielu znawców jego twórczości zwraca uwagę nie tylko na słynne sielanki, ale też na utwory z gruntu historyczne, kronikarskie, które szczęśliwie zachowały się. Te "słowa miłosne" czy literatura sowizdrzalska, tak popularna wtedy, w sumie prawie całkowicie nie zachowały się.
Wiadomo o nich tyle, co sam autor w różnych pismach bądź listach o nich wspomina. Szczęśliwie wydano w Warszawie, w 2016 roku, jego "Utwory młodzieńcze", o których autor opracowania, Roman Krzywy, tak pisał: "Niniejsza edycja zawiera trzy unikatowe juwenilia Zimorowica: Żywot Kozaków lisowskich (1620), Testament Luterski żartownie napisany (1623) oraz Pamiątkę wojny tureckiej w roku 1621 (1623). Pierwsze dwa to nieduże zbiory łączące elementy satyry z poetyką parodii sowiźrzalskich. Żywot w żartobliwy sposób ukazuje dalekie od żołnierskiej karności obyczaje tyleż słynnych, ile osławionych lisowczyków, honorując jednak ich brawurowe męstwo i dokonania. Testament to niewybredna, acz sprawnie napisana satyra wymierzona przeciwko protestantom, skupiona przede wszystkim na osobie Marcina Lutra. Z kolei Pamiątka jest poematem opiewającym sukces militarny armii Jana Karola Chodkiewicza w bitwie z siłami osmańskimi pod Chocimiem. Młodzieńcze utwory lwowskiego poety stanowią przykład typowej dla początków XVII w. wierszowanej publicystyki, na której tle wyróżniają się jednak poziomem i pomysłowością".
Tematyka religijna
Nie możemy również zapomnieć o tym, że poeta był także głęboko wierzącym katolikiem i tematyka religijna także często pojawiała się w jego utworach. Nie sposób pominąć choćby wzniosłych "Hymnów na uroczyste święta Bogarodzice Maryjej", z których pięknem zachwyca pieśń 6 - "Na dzień poczęcia Panny Maryjej - Una est columba mea". Jego utwory religijne są dostępne w sieci i warto poświęcić im choćby chwilę uwagi i zadumy, jako że barok nie tylko "sielanką był znaczony". W opracowaniu Krzywego można przeczytać stosowne informacje zbierające w całość charakterystykę jego twórczości: "Dziś pamiętany jest głównie jako autor Sielanek nowych ruskich (1663) oraz spisanej po łacinie kroniki miasta Leopolis triplex (wydanej dopiero w XIX w.). Pisywał także łacińskie i polskie utwory religijne, dzieła historyczne, wygłaszał mowy okolicznościowe podczas uroczystości miejskich".
Józef Bartłomiej Zimorowic "Hymny Na Wroczyste Święta Panny nad Matkami, Matki Nad Pannami Naswietszey Bogarodzice Mariey" 1640. Żr. Polona
Wspomnijmy zatem dawnego poetę lwowskiego, prawdziwie polskiego w twórczości i pracowitości swojej, "nie tylko sobie ale i ziomkom wżdy i wszem służącą".
PP
