Historia

17 marca

Ostatnia aktualizacja: 17.03.2011 00:00
Uchwalono pierwszą nowoczesną polską konstytucję.

180 - Zmarł Marek Aureliusz, rzymski cesarz, pisarz i filozof. Czas jego panowania był wypełniony wojnami z Germanami nad Dunajem i z Partami na Wschodzie. Był stoikiem, miał głębokie poczucie obowiązku służenia krajowi i obywatelom, jednak za czasów jego panowania dochodziło do licznych prześladowań chrześcijan, przez to zapisał się w pamięci potomnych jako prześladowca. Autor „Rozmyślań”.
461 - Zmarł święty Patryk - patron Irlandii, biskup i misjonarz, który dokonał chrystianizacji Irlandii i stworzył podstawy organizacji kościelnej - założył opactwo i biskupstwo w Armagh. (ur. około 385-389)
624 - Mahomet na czele pierwszych muzułmanów pokonał wojska swojego rodzinnego miasta Mekki w bitwie pod Badr - początek ekspansji islamu.
1363 - Król Kazimierz Wielki zwrócił się z prośbą do papieża Urbana V o zgodę na otwarcie w Krakowie uczelni "studium generale", która stała się zalążkiem Uniwersytetu Jagiellońskiego.
1620 - Zmarł Jan Sarkander, czeski duchowny katolicki, beatyfikowany przez papieża Piusa IX w 1860 roku, kanonizowany przez papieża Jana Pawła II w maju 1990 roku podczas wizyty w Czechach. (ur. 20.12.1576)
1680 - Zmarł Francois de La Rochefoucauld, francuski pisarz i moralista, swoje refleksje na temat natury ludzkiej zawarł w zbiorze „Maksymy i rozważania moralne”, wydanym po raz pierwszy w 1665 roku. (ur. 15.09.1613)  
1682 - Zmarł Stanisław Baryczka, ostatni z rodu Baryczków, kupiec warszawski, królewski sekretarz. Pełnił na dworze funkcję owiesnego, był ławnikiem i rajcą warszawskim. Ufundował bibliotekę klasztoru Dominikanów w Warszawie. Urodził się około 1615 roku.  
1733 - Urodził się Carsten Niebuhr, podróżnik niemiecki, który zainicjował nawożytne badania naukowe w Arabii. Zmarł w 1815 roku.
1787 - Urodził się Edmund Kean, angielski aktor, odtwórca ról, głównie w dramatach Szekspira, między innymi Jago w "Otellu" oraz tytułowych bohaterów w "Makbecie" oraz "Ryszardzie III". Zmarł 15 kwietnia 1833 roku.
1804 - Urodził się James Bridger, traper, handlarz futer, zwiadowca, jeden ze słynnych ludzi Dzikiego Zachodu. W 1843 roku w południowo-zachodniej części Wyoming wybudował faktorię handlową i fort, w którym osadnicy, jadący szlakiem oregońskim, mogli uzupełnić zapasy i odpocząć. Zmarł 17 lipca 1881 roku.
1805 - Urodził się Manuel Patricio R. Garcia, hiszpański śpiewak operowy - bas, jeden z najbardziej cenionych nauczycieli śpiewu w XIX wieku, wynalazca laryngoskopu. Zmarł 1 lipca 1906 roku.
1807 - Zmarł Kazimierz Narbutt, ksiądz, pedagog w kolegiach pijarskich, profesor filozofii Collegium Nobilium. Działał w Towarzystwie do Ksiąg Elementarnych. Napisał pierwszy polski podręcznik logiki. Urodził się w 1738 roku.
1826 - Zmarł Józef Maksymilian Ossoliński, pisarz, historyk, bibliofil, działacz kultury okresu oświecenia, założyciel lwowskiego Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, którego zadaniem było gromadzenie zbiorów dotyczących Polski i wydawanie dzieł naukowych, a któremu przekazał swój księgozbiór. Był autorem dialogów, powiastek dydaktycznych jak "Wieczory badeńskie" oraz historyczno-literackich szkiców. (ur. 1748) 
1830 - Fryderyk Chopin dał pierwszy biletowany koncert, wykonując "Koncert  f-moll" i "Fantazję A-dur" w Teatrze Narodowym w Warszawie, orkiestrą dyrygował Karol Kurpiński.
1832 - W Paryżu powstało Towarzystwo Demokratyczne Polskie.
1834 - Urodził się Gottlieb Daimler, niemiecki inżynier, konstruktor i przemysłowiec, który w 1883 roku wraz z Wilhemem Maybachem otworzył zakład budowy silników spalinowych. Dalszym ich wynalazkiem był motocykl w 1885 roku, zbudował też pierwszy samochód z silnikiem spalinowym. Zmarł 6 marca 1900 roku.
1853 - Zmarł Christian Doppler, austriacki matematyk, fizyk i astronom, pierwszy profesor fizyki doświadczalnej Uniwersytetu Wiedeńskiego. W 1843 roku wydał pracę „O kolorowym świetle gwiazd podwójnych i niektórych innych ciałach niebieskich”, w której opisał zjawisko nazwane potem "efektem Dopplera". Urodził się 29 listopada 1803 roku.
1861 - Ogólnowłoski parlament proklamował Wiktora Emanuela II królem zjednoczonych Włoch.
1865 - Urodził się Gabriel Narutowicz, pierwszy prezydent niepodległej RP. Był inżynierem konstruktorem, profesorem Politechniki w Zurichu. Został zastrzelony w zamachu w warszawskiej "Zachęcie" 16 grudnia 1922 roku, przez Eligiusza Niewiadomskiego. Urząd prezydenta sprawował 5 dni.
1874 - Urodził się Bolesław Szarecki, generał, lekarz. Jako chirurg uczestniczył w wojnie japońsko-rosyjskiej, I wojnie światowej, wojnie polsko-bolszewickiej, II wojnie światowej, między innymi w bitwie o Monte Casino. Twórca polskiej szkoły chirurgii wojskowej, organizator wojskowej służby zdrowia w powojennym Wojsku Polskim. Zmarł 23 lutego 1960 roku.
1877 - Urodził się Karol Frycz, jeden z twórców polskiej scenografii, długoletni dyrektor Teatru imienia Słowackiego w Krakowie. Zmarł 30 sierpnia 1963 roku.
1881 - Urodził się Walter Rudolf Hess, szwajcarski fizjolog, głównym przedmiotem jego zainteresowań była fizjologia międzymózgowia, autonomicznego układu nerwowego, krwioobiegu, oddychania, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1949 roku za mapowanie obszarów mózgu odpowiedzialnych za kontrolowanie organów wewnętrznych. (zm. 12.08.1973)
1883 - Urodził się Bruno Winawer, pisarz, felietonista, autor komedii społeczno-obyczajowych: „Roztwór profesora Pytla”, „Inżynier”, „Ryk byłego lwa”, popularyzator nauki. Zmarł 11 kwietnia 1944 roku.
1893 - Urodził się Józef Aleksander Gałuszka, poeta, autor lirycznych wierszy o tematyce patriotyczno-wojennej, redaktor krakowskiej "Gazety Literackiej". Zmarł śmiercią samobójczą, 6 września 1939 roku.
1895 - Urodził się Andrzej Włast, reżyser, autor tekstów dla warszawskich kabaretów: "Czarny Kot", "Stańczyk", 'Qui pro Quo", szlagierów rewiowych, recenzji, felietonów filmowych oraz 2 tysięcy  piosenek: „Całuję twoją dłoń, madame”, „Już nigdy”, „Czy pani mieszka sama?”, „Tango milonga”, „Jesienne róże”.  Był dyrektorem "Wielkiej Operetki". Zginął zamordowany przez gestapo. Dokładna data śmierci nie jest znana. Oficjalnie został uznany za zmarłego między 1943 a 1946 rokiem.
1901 - Urodził się Piotr Perkowski, kompozytor, pedagog, założyciel Stowarzyszenia Młodych Muzyków Polskich w Paryżu, od 1959 roku prezes Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Zmarł 12 sierpnia 1990 roku.
1901 - Urodził się Alfred Newman, amerykański kompozytor, twórca muzyki do około 300 filmów, w tym: „Znak Zorro”, „Fałszywy zdrajca”, „Port lotniczy”, „Pamiętnik Anny Frank”, „Wszystko co najlepsze”, „Śniegi Kilimandżaro”n zdobywca 9 Oscarów za muzykę filmową, autor muzyki towarzyszącej logo 20th Century. (zm. 17.02.1970)
1907 - Urodził się Wiktor Tomaszewski, lekarz, profesor Uniwersytetu w Edynburgu, autor polsko-angielskiego słownika medycznego. Zmarł w Edynburgu 22 czerwca 1995 roku.  
1908 - Urodził się Borys Polewoj, rosyjski pisarz i publicysta, autor powieści: „Opowieść o prawdziwym człowieku”, „Aniuta”, „My - ludzie radzieccy”. Zmarł 2 lipca 1981 roku.
1916 - Urodził się Czesław Wołłejko, aktor i reżyser, związany z warszawskimi teatrami - Polskim, Współczesnym i Ateneum, role teatralne w dramatach Juliusza Słowackiego - „Horsztyński”, „Mazepa”, w komediach Aksandra Fredry - „Pan Jowialski”, „Wielki człowiek”, Haendela w „Kolacji na cztery ręce” Paula Barza. Debiutował w filmie "Młodość Chopina", zagrał ponad 20 ról filmowych: „Młodość Chopina”, „Kopernik”, „Zaklęte rewiry”, oraz w serialach telewizyjnych: „Lalka” i „Stawka większa niż życie”. Występował często w spektaklach teatru telewizji. Zmarł 7 lutego 1987 roku.
1917 - Zmarł Franz Brentano, niemiecki filozof i psycholog. Jego dociekania psychologiczne zostały nazwane "psychologią aktów". W logice zbudował oryginalną teorię zadań, w etyce zajmował się przede wszystkim teorią dobra. Urodził się 16 stycznia 1838 roku.  
1919 - Urodził się Nat King Cole (właściwie Nathniel Adams Coles), amerykanski pianista jazzowy i piosenkarz. Przeszedł do historii przede wszystkim jako wokalista śpiewający muzykę "łatwą i przyjemną". Zmarł 15 lutego 1965 roku.

1921 - Sejm uchwalił pierwszą konstytucję odrodzonej po 123 latach niewoli Rzeczypospolitej - Konstytucję zwaną "marcową". Legalizowała ona republikańską formę rządów i odpowiedzialność rządu przed parlamentem oraz zasadę powoływania rządu przez prezydenta. Konstytucja sankcjonowała powstanie samorządu terytorialnego oraz obowiązywanie swobód i praw obywatelskich. Konstytucja obowiązywała do kwietniu 1935 roku.

1925 - Urodził się Tadeusz Prejzner, kompozytor i aranżer, pianista jazzowy, także publicysta i pedagog, komponował dla kabaretu „Szpak”, „Dudek” oraz dla STS. W latach 60. prowadził własny zespół muzyczny, z którym dokonał licznych nagrań. Publikował artykuły i recenzje na łamach „Jazzu” i „Jazz Forum”. Jego najpopularniejsze piosenki to: „Betty Babilou”, „Chcę być sobą”, „Zginęła mi dziewczyna”. (zm. 17.03.2010)
1862 - Urodził się Jean Silvio Gesell, niemiecki ekonomista-teoretyk, twórca teorii Naturalnego Porządku Ekonomicznego. Jego fundamentalna praca „Naturalny porządek ekonomiczny przez wolną ziemię i wolny pieniądz” została przetłumaczona na wiele języków. (zm. 11.03.1930)
1935 - W hucie „Pokój” w Rudzie Śląskiej rozpoczęła pracę nowoczesna walcarka blach konstrukcji profesora Tadeusza Sendzimira.
1937 - Zmarł sir Joseph Austen Chamberlain, brytyjski polityk - konserwatysta. Od 1892 roku należał do Izby Gmin. Jako minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii negocjował Pakt Lokarneński z 1925 roku, w tym samym roku uhonorowano go, wraz z wiceprezydentem Charlesem Gatesem Dawesem, pokojową nagrodą Nobla. (ur. 16.10.1863)
1938 - Urodził się Rudolf Nurajew, rosyjski tancerz i choreograf. Tańczył  główne partie w: "Jeziorze łabędzim", "Giselle", "Don Kichocie", "Dziadku do orzechów". Od 1961 roku mieszkał za granicą. Zmarł 6 stycznia 1993 roku.
1938 - Rząd polski wystosował ultimatum do rządu litewskiego, żądając nawiązania stosunków dyplomatycznych (nie istniały od 1918 roku) w ciągu 48 godzin. Przeprowadzono koncentrację wojsk na granicy polsko-litewskiej. 19 marca Litwa przyjęła polskie warunki.
1941 - Zginął rozstrzelany przez NKWD Izaak Babel, pisarz, nowelista i dramaturg rosyjski pochodzenia żydowskiego, autor nowel "Opowiadania odeskie", "Armia konna" oraz dramatu "Zmierzch". Urodził się w 1894 roku.
1942 - W Bełżcu koło Tomaszowa Lubelskiego hitlerowcy utworzyli obóz zagłady ludności żydowskiej.
1945 - Radzieckie wojska wyzwoliły obóz jeniecki w Łambinowicach. Przez kilka stalagów przeszło 300 tysięcy jeńców, wśród nich były dzieci i powstańcy Warszawy. W Łambinowicach zginęło 100 tysięcy osób.
1946 - Urodziła się Ewa Pokas, aktorka i pisarka, grała w Teatrze Narodowym i Teatrze Studio w Warszawie, występowała również w filmach, między innymi: „Album polski”, „Amator”, „Molo”, „Rekolekcje”, „Nie ma róży bez ognia”. Od 1989 roku we Francji.
1948 - Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i Wielka Brytania podpisały w Brukseli pakt wojskowo-polityczny,  tak zwany Pakt Brukselski, który stanowił przygotowanie do późniejszego Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) i Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OECD).
1951 - Urodził się Kurt Russell, amerykański aktor, grał między innymi w filmach: „Ucieczka z Nowego Jorku”, „Ognisty podmuch”, „Gwiezdne wrota”, „Ale jazda!”, „Galaktyczny wojownik”, „Wielka draka”.
w chińskiej dzielnicy”, „Posejdon”.
1954 - Prezydent Stanów Zjednoczonych Dwight Eisenhower ogłosił w Waszyngtonie nowe zasady polityki obronnej USA, przewidujące między innymi natychmiastową odpowiedź na atak lub zagrożenie bezpieczeństwa kraju.
1954 - Urodziła się Lesley Anne Down, angielska aktorka telewizyjna i filmowa, zagrała w filmach "Życzenie śmierci", "Diamentowa pułapka", „Różowa pantera”, „Ostatnie dni Pompejów” oraz serialu telewizyjnym "Północ-Południe".
1955 - Urodził się Gary Sinise, amerykański aktor, reżyser i producent filmowy. Grał w filmach: „Apollo 13”, „Forrest Gump”, „Okup”, ”Misja na Marsa”, „Wielki skok”, „Upadły anioł”.
1956 - Zmarła Irena Joliot-Curie, francuska fizyk i chemik, profesor Sorbony. Prowadziła badania z zakresu promieniotwórczości i reakcji jądrowej. Wspólnie z mężem odkryli zjawisko sztucznej promieniotwórczości, za co zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w 1935 roku w dziedzinie chemii. Członkini Światowej Rady Pokoju. (ur. 12.09.1897)
1960 - Urodził się Zbigniew Kozub, kompozytor, kierownik Katedry Kompozycji i Teorii Muzyki Akademii Muzycznej w Poznaniu. Autor muzyki do filmu „Mały Książę” w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza.
1963 - W Świerku pod Warszawą nastąpił rozruch techniczny reaktora atomowego "Anna", wykonanego całkowicie przez polskich konstruktorów.
1963 - W wyniku wybuchu wulkanu na Bali zginęło około 11 tysięcy ludzi.
1976 - Zmarł Luchino Visconti, włoski reżyser filmowy, twórca filmów: "Opętanie", "Lampart", "Śmierć w Wenecji" i "Zmierzch bogów". (ur. 02.11.1906)
1983 - Zmarł Haldan Keffer Hartline, amerykański lekarz fizjolog i biochemik. W 1967 roku otrzymał nagrodę Nobla za odkrycie podstawowych procesów chemicznych i fizjologicznych zachodzących w oku i mózgu podczas widzenia. Urodził się w 1903 roku.
1984 - Zmarł Witold Marian Rychter, inżynier, jeden z pierwszych polskich uczestników międzynarodowych rajdów samochodowych i motocyklowych, działacz polskiego Automobilklubu. W 1960 roku brał udział w opracowywaniu polskiego kodeksu drogowego. Autor książek "Dzieje samochodu", "Skrzydlate wspomnienia", „Moje dwa i cztery kółka”.
(ur. 02.02.1902)
1988 - Wojsko irackie dokonało przy pomocy broni chemicznej masakry 5. tysięcy mieszkańców kurdyjskiego miasta Halabdża.
1989 - Zmarł Marek Bliziński, gitarzysta i kompozytor. Grał w zespołach Michała Urbaniaka, Wojciecha Karolaka i Zbigniewa Namysłowskiego. Autor podręcznika gry na gitarze „Gitara jazzowa”. Pierwszy w Polsce gitarzysta jazzowy klasy światowej. (ur. 22.03.1947)
1992 - Z kosmodromu Bajkonur został wystrzelony statek kosmiczny "TM-14" z rosyjsko-niemiecką załogą na pokładzie.
1994 - Icchak Rabin, jako pierwszy premier Izraela złożył oficjalną wizytę w Watykanie, gdzie spotkał się z papieżem Janem Pawłem II.
1996 - Zmarł Rene Clement, francuski reżyser, autor filmów: "Bitwa o szyny", "Zakazane zabawy", "Czy Paryż płonie?". Za film „Mury Malapagi” uhonorowany w 1950 roku Oscarem. (ur. 18.03.1013)
1996 - Adam Małysz, skoczek narciarski, po raz pierwszy wygrał zawody Pucharu Świata, rozgrywane w Oslo.
1998 - Zmarła Linda McCartney, żona Paula, jednego z członków zespołu The Beatles. (ur. 24.09.1941)
2002 - Zmarła Luise Rinser, niemiecka pisarka, autorka powieści: "Daniela", "Przygoda życia", "Ja Tobiasz", "Brat Ogień". (ur. 30.04.1911)
2010 - Zmarł Tadeusz Prejzner, kompozytor i aranżer, pianista jazzowy, także publicysta i pedagog. Komponował dla kabaretów „Szpak”, „Dudek” oraz dla STS. W latach 60. prowadził własny zespół muzyczny, z którym dokonał licznych nagrań. Publikował artykuły i recenzje na łamach „Jazzu” i „Jazz Forum”. Jego najpopularniejsze piosenki to: „Betty Babilou”, „Chcę być sobą”, „Zginęła mi dziewczyna”. (zm. 17.03.1925)
2010 - Zmarł Jan Oderfeld, matematyk, konstruktor silników lotniczych, profesor Politechniki Warszawskiej. (ur. 19.02.1908)



       








Czytaj także

16 marca

Ostatnia aktualizacja: 16.03.2011 00:00
Premiera „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

18 marca

Ostatnia aktualizacja: 18.03.2011 00:00
Rozpoczęła się przeprowadzka stolicy Polski z Krakowa do Warszawy.
rozwiń zwiń