Historia

25 września

Ostatnia aktualizacja: 25.09.2011 00:00
W czasie Powstania Warszawskiego przy ulicy Marszałkowskiej poległ Eugeniusz Lokajski "Brok", lekkoatleta, olimpijczyk.

1944 - Był żołnierzem Kampanii Wrześniowej 1939 roku, uczestnikiem walki podziemnej w czasie okupacji hitlerowskiej, żołnierzem i kronikarzem Powstania Warszawskiego. Utrwalił kamerą sceny walk na terenie Śródmieścia. Na warszawskim Natolinie znajduje się ulica jego imienia. (ur. 30.12.1909)

Pozostałe wydarzenia:

1396 - Wojska chrześcijańskie zostały pokonane przez armię turecką dowodzoną przez sułtana Bajazeta w bitwie pod Nikopolis. 615 rocznica.

1513 - Hiszpański konkwistador Vasco Nunez de Balboa przepłynął Przesmyk Panamski i odkrył Wybrzeża Oceanu Spokojnego.

1683 - Urodził się Jean-Philippe Rameau, francuski kompozytor i teoretyk muzyki, autor oper, baletów i utworów klawesynowych, organista i kapelmistrz w Awinionie, Clermont-Ferrand oraz Paryżu. (zm. 13.09.1764)

1725 - Urodził się Mikolaj Cugnot, francuski wynalazca, opracował konstrukcję pierwszego na świecie pojazdu samobieżnego o napędzie parowym. (zm. 02.10.1804)

1764 - Odbyła się koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego.

1777 - Zmarł Johann Heinrich Lambert, szwajcarski matematyk, filozof i astronom pochodzenia francuskiego. W swoich pracach jako pierwszy posługiwał się funkcjami hiperbolicznymi. W 1767 roku udowodnił, że liczba pi jest liczbą niewymierną. (ur. 26.08.1728) 1793 - Sejm grodzieński, ostatni sejm Rzeczypospolitej, ratyfikował traktat z Prusami, zatwierdzający aneksję zachodnich terenów Polski na rzecz Prus.

1849 - Zmarł Johann Strauss (ojciec), austriacki kompozytor, dyrygent, twórca walców, polek i marszów. (ur. 14.03.1804)

1865 - W Londynie odbyła się pierwsza konferencja I Międzynarodówki.

1866
- Zmarł Fryderyk Skarbek, ekonomista, pisarz, przedstawiciel polskiej myśli ekonomicznej w Królestwie Polskim, zwolennik liberalizmu gospodarczego. (ur. 15.02.1792) 145 rocznica.

1875 - Została zainaugurowana działalność Teatru Polskiego w Poznaniu.

1888 - Urodził się Stefan Mazurkiewicz, matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, jeden z twórców warszawskiej szkoły topologicznej oraz jej czasopisma "Fundamenta Mathematicae". (zm. 1945)

1893 - Urodził się Michał Kozal, biskup diecezji włocławskiej, męczennik Kościoła katolickiego, beatyfikowany w 1987 roku przez Jana Pawła II. Zmarł w Dachau 26 stycznia 1943 roku.

1895
- Urodził się Marian Porwit, pułkownik, legionista, pedagog, uczestnik walk o niepodległość Polski w I i II wojnie światowej oraz wojnie z bolszewikami, jeden z dowódców obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku, autor książki "Obrona Warszawy, wrzesień 1939", "Komentarze do historii polskich działań obronnych". (zm. 26.04.1988)

1895 - Urodził się Zdzisław Górzyński, dyrygent, dyrektor teatrów operowych we Lwowie, Katowicach, Poznaniu i Warszawie. Był promotorem muzycznych talentów: w 1949 roku odkrył talent Marii Fołtyn, którą uczynił solistką Opery Warszawskiej a w 1951 roku zarekomendował Tadeuszowi Sygietyńskiemu Irenę Santor. (zm. 22.11.1977)

1897
- Urodził się William Faulkner, amerykański pisarz, autor powieści "Żołnierska zapłata", "Absalomie, Absalomie!" i "Dzikie palmy". W 1949 roku otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. (zm. 06.07.1962) 1897 - Zmarł Maciej Sieczka, góral podhalański, jeden z najlepszych i najsłynniejszych przewodników tatrzańskich XIX wieku. (ur. 03.04.1824)

1898 - Urodziła się Margaret Schlauch, językoznawca, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, specjalistka w zakresie filologii angielskiej. (zm. 1986)

1900
- Urodził się Wenczesław Poniż, inżynier dróg i mostów, konstruktor, profesor Politechniki Warszawskiej, współprojektant budynku Prudentialu w Warszawie. Po wojnie pracował między innymi przy odbudowie Hal Mirowskich, Teatru Wielkiego, Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu. (zm. 20.11.1967)

1902
- Urodziła się Zofia Jaroszewska, aktorka, odtwórczyni zarówno ról komediowych jak i dramatycznych, profesor krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Grała w Teatrze im. Juliusza Słowackiego i Teatrze „Starym” w Krakowie. Przed wojną zagrała w dwóch filmach: "Zazdrość" z 1922 roku oraz "Dwanaście krzeseł" z 1933. Po wojnie znana z ról filmowych, między innymi w "Domu moich synów", "Lalce", "Granicy", "Pannach z Wilka" i "Oknie". (zm. 1985)

1902 - Urodziła się Hanka Ordonówna, piosenkarka, tancerka i aktorka, jedna z najsłynniejszych gwiazd polskiego kabaretu. Jej piosenki, takie jak "Miłość ci wszystko wybaczy", "Szczęście raz się uśmiecha", czy "Na pierwszy znak", są nadal znane i popularne. Podczas II wojny światowej była opiekunką dzieci polskich zesłańców, z którymi udała się na Bliski Wschód wraz z Drugim Korpusem Polskim. Po wojnie opublikowała wspomnienia „Tułacze dzieci". Jest też autorką tomiku poezji "Piosenki, których nigdy nie śpiewałam". (zm. 02 .09.1950)

1906 - Urodził się Dmitrij Szostakowicz, kompozytor radziecki, autor symfonii, między innymi "Leningradzkiej", koncertów, oper - "Nos", "Katarzyna Izmajłowa", oratorium "Pieśń o lasach", baletów, utworów fortepianowych i kwartetów smyczkowych. (zm. 09.08.1975) 105 rocznica.

1908 - Urodziła się Irena Lorentowicz, malarka, scenograf, pedagog. W 1936 roku odniosła ogromny sukces na arenie międzynarodowej, zdobywając I nagrodę konkursu Grand l’Opera za scenografię do spektaklu „Harnasie” Szymanowskiego wystawionego w Operze Paryskiej. W latach 50. przebywała w Stanach Zjednoczonych, gdzie zdobyło uznanie jej malarstwo sakralne, freski, witraże, rzeźby, a przede wszystkim ilustracje książkowe dla dzieci. (zm. 11.02.1985)

1910
- Urodził się Jerzy Srokowski, grafik, autor ilustracji do książek dla dzieci, między innymi "Król Maciuś I" Korczaka, „W pustyni i w puszczy” Sienkiewicza, rysunków satyrycznych, plakatów, scenografii. Współpracował z prasą, między innymi „Szpilkami”, „Prosto z mostu”, „Kurierem porannym”. (zm. 03.03.1975)

1919 - Urodził się Stanisław Hadyna, badacz folkloru śląskiego, twórca Zespołu Pieśni i Tańca " Śląsk". (zm. 1999)

1920 - Urodził się Siergiej Bondarczuk, radziecki aktor i reżyser filmowy. Grał wybitne role w filmach "Otello" i "Los człowieka". Reżyser filmowej adaptacji dzieła Lwa Tołstoja "Wojna i pokój" oraz filmów "Oni walczyli za ojczyznę", „Step”, „Borys Godunow. (zm. 20.10.1994)

1926 - Urodził się Tadeusz Pluciński, aktor teatralny i filmowy, początkowo związany ze scenami Wrocławia i Poznania, od 1956 r. z teatrami warszawskimi: Ateneum, Współczesnym, Polskim i Syreną; występował również w filmie, głównie w rolach amantów: „Brunet wieczorową porą”, „Sekrety Enigmy”, „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Zielone lata”, „Hydrozagadka”, „Dzięcioł”, „Pamiętnik pani Hanki”. 85 rocznica.

1930 - Urodził się Bogusz Bilewski, aktor, związany z teatrami warszawskimi: Dramatycznym, Powszechnym, Ateneum, Narodowym, odtwórca ról teatralnych między innymi w: "Braciach Karamazow" w reżyserii Jerzego Krassowskiego, w filmach: "Godziny nadziei" Jana Rybkowskiego, "Rękopis znaleziony w Saragossie" Wojciecha Hasa, telewizyjnym serialu "Janosik" Jerzego Passendorfera. (zm. 14.09.1995)

1932
- Urodził sie Glenn Gould, kanadyjski kompozytor i pianista, znany zwłaszcza ze swoich interpretacji utworów Jana Sebastiana Bacha, mistrz muzyki barokowej. (zm. 04.10.1982)

1935 - Urodził się Andrzej Głoskowski, aktor teatralny i filmowy. Grał między innymi w filmach: „Biały mazur”, „Do krwi ostatniej”, „Placówka”, „Znachor”, Dziewczyna z Mazur”, „Skarga”.

1939 - Zginął Stanisław Cywiński, inżynier, konstruktor pierwszego polskiego samolotu sportowego PWS-3 oraz pierwszego polskiego samolotu pasażerskiego PWS-24, współorganizator pierwszej w niepodległej Polsce Lubelskiej Wytwórni Samolotów.

1939 - Przeprowadzono pierwszy tak zwany dywanowy nalot na Warszawę podczas drugiej wojny światowej, uczestniczyło w nim 400 bombowców Luftwaffe.

1943 - Wojska radzieckie wyzwoliły Smoleńsk.

1950 - Urodził się Stanisław Szozda, jeden z najlepszych polskich kolarzy szosowych, 2-krotny srebrny medalista olimpijski.

1956 - Początek eksploatacji pierwszego międzynarodowego kabla telefonicznego łączącego Kanadę, USA i Wielką Brytanię. 55 rocznica.

1952 - Rada Europy obradująca w Strasburgu przyjęła plan rozwoju europejskich kolonii jako formę przeciwdziałania wpływom Związku Radzieckiego w Trzecim Świecie.

1953
- Prymas Stefan Wyszyński został aresztowany. Bezpośrednią przyczyną była jego wypowiedź, będąca reakcją na aresztowanie biskupa Czesława Kaczmarka. Prymas powiedział wówczas, że "Kościół będzie wiecznie żądał prawdy i wolności. Może dlatego Kościół ma tylu wrogów, bo chrześcijaństwo zawsze wzywało do oporu..." Prymas Wyszyński został zwolniony z miejsca odosobnienia 26 października 1956 roku.

1956
- Początek eksploatacji pierwszego międzynarodowego kabla telefonicznego łączącego Kanadę, USA i Wielką Brytanię. 55 rocznica.

1960 - Płyta „The Twist”, nagrana przez Chubby’ego Checkera, weszła na pierwsze miejsce amerykańskiej listy bestsellerów. Tak zaczęła się wielka kariera twista.

1965 - W Warszawie odbyła się premiera filmu Andrzeja Wajdy "Popioły".

1967 - Zmarł Stanisław Sosabowski, generał, uczestnik kampanii wrześniowej, współorganizator w Szkocji I Samodzielnej Brygady Spadochronowej, którą dowodził w bitwie pod Arnhem i Driel. Po demobilizacji osiedlił się w Londynie, autor wspomnień "Najkrótszą drogą". (ur. 08.05.1892)

1968 - Urodził się Will Smith, amerykański aktor i piosenkarz. Wystąpił między innymi w filmach: „Bardzo Dziki Zachód”, „Faceci w czerni”, „Dzień Niepodległości”, „Bad Boys”.

1970
- Zmarł Erich Maria Remarque, niemiecki pisarz, autor powieści, „Łuk Triumfalny”, „Czas życia i czas śmierci”, „Noc w Lizbonie”, „Trzej towarzysze”. Sławę przyniosła mu powieść „Na Zachodzie bez zmian”, w której opisał brutalność wojny z punktu widzenia dziewiętnastoletniego żołnierza. W 1933 roku naziści zabronili wydawania dzieł Remarque’a zarzucając mu rzekomo żydowskie pochodzenie. W 1931 roku pisarz opuścił Niemcy i przebywał na emigracji w Stanach Zjednoczonych i we Włoszech. (ur. 22.06.1898) 1972 - Zmarł Aleksander Kobzdej, artysta plastyk, architekt, profesor Akademii Sztuk Pięknych. Początkowo tworzył dzieła realistyczne - rysunki z Chin i Wietnamu, później abstrakcyjne oraz kompozycje trójwymiarowe. Zajmował się także scenografią i wystawiennictwem. (ur. 12.09.1920)

1985 - Zmarła Zofia Jaroszewska, aktorka, odtwórczyni zarówno ról komediowych jak i dramatycznych, profesor krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Grała w Teatrze im. Juliusza Słowackiego i Teatrze „Starym” w Krakowie. Przed wojną zagrała w dwóch filmach: "Zazdrość" z 1922 roku oraz "Dwanaście krzeseł" z 1933. Po wojnie znana z ról filmowych, między innymi w "Domu moich synów", "Lalce", "Granicy", "Pannach z Wilka" i "Oknie". (ur. 1902).

1991
- Przedstawiciele rządu Salwadoru i przywódcy Frontu Wyzwolenia Narodowego imienia Farabundo Martiego podpisali w Nowym Jorku układ o zakończeniu wojny domowej trwającej od stycznia 1980 roku. 20 rocznica.

Czytaj także

24 września

Ostatnia aktualizacja: 24.09.2011 00:00
85 lat temu powstały słynące z punktualności Polskie koleje Państwowe.
rozwiń zwiń