Historia

10 grudnia

Ostatnia aktualizacja: 10.12.2011 00:00
Zmarł Alfred Nobel, szwedzki chemik, filantrop. Zarejestrował 355 patentów, w tym metodę otrzymywania dynamitu.
Alfred Nobel
Alfred NobelFoto: Wikipedia, lic. CC/Gösta Florman (1831–1900) / The Royal Library

1896 - Alfred Nobel ufundował nagrodę swego imienia. Po raz pierwszy wyróżnienie zostało wręczone w 1901 roku. Nagrody Nobla są przyznawane przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, Norweski Komitet Noblowski (Pokojowa Nagroda Nobla) i Centralny Bank Szwecji (nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii). Urodził się 21 października 1833 roku. 115 rocznica

1198 - Zmarł Awerroes, arabski filozof, prawnik, lekarz, matematyk. (ur. 1126)

1339 - Zmarła Jadwiga, żona Władysława Łokietka, królowa Polski. Była córką Bolesława Pobożnego, księcia wielkopolskiego.

1603 - Zmarł William Gilbert, angielski lekarz i przyrodnik, odkrywca m.in. magnetyzmu ziemskiego, indukcji magnetycznej i elektryzowania się ciał na skutek tarcia. Wprowadził do języka angielskiego nowe terminy - biegun magnetyczny, przyciąganie magnetyczne. Spopularyzował termin „elektryczność”. Urodził się 24 maja 1540 roku.

1773 - Urodziła się Antonina Campi-Miklasiewicz, śpiewaczka operowa - sopran koloraturowy, nadworna śpiewaczka króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, w latach 90. XVIII wieku - primadonna Opery Paryskiej, od 1801 roku związana na stałe z Operą Wiedeńską. Zmarła 3 września 1822 roku.

1804 - Urodził się Carl Gustav Jacob Jacobi, niemiecki matematyk. Jego prace dotyczyły teorii liczb, funkcji eliptycznych, równań różniczkowych, mechaniki teoretycznej i geometrii różniczkowej. Na jego cześć jeden z wyznaczników macierzy został nazwany jakobianem. Zmarł 18 lutego 1851 roku.

1821 - Urodził się Nikołaj A. Niekrasow, rosyjski poeta, redaktor pism literacko-społecznych „Sowriemiennik” i „Otieczestwiennyje zapiski”, piewca niedoli i dążeń ludu rosyjskiego, autor poematów: „Komu się na Rusi dobrze dzieje”, „Mróz Czerwony Nos”, „Ostatnie pieśni”. Zmarł 8 stycznia 1878 roku. 190 rocznica

1822 - Urodził się Cesar Franck, belgijski kompozytor, pianista, twórca utworów na fortepian - ballad, fantazji, a także pieśni, sonat, kompozycji na orkiestrę. Zmarł 8 listopada 1890 roku.

1830 - Urodziła się Emily Dickinson, amerykańska poetka, za życia nieznana, dopiero w 1955 roku ukazało się kompletne wydanie jej poezji. Uznano ją wtedy za najwybitniejszą i najbardziej oryginalną poetkę amerykańską. Na język polski tłumaczyli jej utwory: Kazimiera Iłłakowiczówna i Stanisław Barańczak. Zmarła 15 maja 1886 roku.

1851 - Zmarł Karl Friedrich von Sauerbronn Drais, niemiecki wynalazca, konstruktor pojazdów, twórca drezyny, będącej prototypem roweru. Skonstruował wiele automatów, w tym maszynę do pisania. Urodził się 29 kwietnia 1785 roku. 160 rocznica

1851 - Urodził się Melvil Dewey, amerykański bibliotekarz, twórca klasyfikacji zbiorów bibliotecznych zwanej od jego nazwiska Klasyfikacją Dziesiętną Deweya. Założyciel pierwszej w USA szkoły bibliotekarskiej. Zmarł 26 grudnia 1931 roku. 160 rocznica

1850 - Zmarł Józef Bem, generał wojsk polskich, węgierskich i tureckich, teoretyk wojskowości, jeden z dowódców powstania listopadowego w 1830 roku, uczestnik Wiosny Ludów na Węgrzech i w Wiedniu w 1848 roku. Po przyjęciu islamu podjął służbę w armii tureckiej jako Murad Pasza.

1870 - Urodził się Ferdynand Ruszczyc, malarz, historyk sztuki, autor monumentalnych dzieł malarskich, głównie pełnych ekspresji i dramatyzmu pejzaży. Zmarł 30 października 1936 roku.

1891 - Urodziła się Neily Sachs, niemiecka pisarka, autorka: "Legend i opowieści", "I nikt nie wie, co dalej", "Znaków na piasku", laureatka nagrody Nobla w 1966 roku. Był to trzeci Nobel literacki przyznany kobiecie. Od 1940 roku mieszkająca w Szwecji poetka pisała hermetyczne, wizjonersko-metaforyczne wiersze oparte na symbolice biblijnej oraz dramaty poświęcone martyrologii Żydów podczas II wojny światowej. Zmarła 12 maja 1970 roku. 120 rocznica

1893 - Urodził się Jerzy Stempowski, eseista, krytyk literacki, w latach międzywojennych współpracownik „Wiadomości Literackich”, „Kultury” i „Epoki”. Wydał listy i wspomnienia „Od Berdyczowa do Rzymu”, szkice literackie „Chimera jako zwierzę pociągowe”, „Klimat życia i klimat literatury”. Od 1940 roku przebywał w Szwajcarii. Zmarł 4 października 1969 roku.

1901 - W Sztokholmie po raz pierwszy przyznano Nagrody Nobla w dziedzinach literatury, fizyki, medycyny, chemii i nagrodę za działalność pokojową. 110 rocznica

1903 - Henri Becquerel oraz Pierre i Maria Curie-Skłodowska otrzymali nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Maria Skłodowska była pierwszą kobietą, która otrzymała to wyróżnienie.

1904 - Urodził się Antoni Novotny, czeski przywódca komunistyczny, od 1957 roku prezydent Czechosłowacji. Prowadził politykę represyjną. Po upadku jego prezydentury w 1968 roku przeprowadzono tak zwaną "Praską Wiosnę". Zmarł 28 stycznia 1975 roku.

1905 - Henryk Sienkiewicz odebrał literacką nagrodę Nobla.

1908 - Urodził sie Olivier Messiaen, francuski kompozytor, organista i nauczyciel, z zamiłowania ornitolog, dokonał wielu transkrypcji ptasich śpiewów. Uważano go za kontynuatora tradycji Claude'a Debussy'ego, rozwijał jego nowatorskie metody, w tym kompozycje oparte na skali całotonowej. Był pionierem stosowania instrumentów elektronicznych. Do największych kompozytorskich dokonań Messiaen'a należy „Kwartet na koniec czasu”, skomponowany podczas pobytu w niemieckim obozie jenieckim w 1940 roku i tam po raz pierwszy wykonany. Zmarł 27 kwietnia 1992 roku.

1911 - Maria Skłodowska-Curie po raz drugi otrzymała nagrodę Nobla, tym razem za odkrycie pierwiastków polonu i radu, stając się tym samym pierwszą podwójną laureatką tej nagrody. 100 rocznica

1911 - Zmarł Joseph Dalton Hooker, angielski botanik i podróżnik, ewolucjonista, współpracował z Charlesem Darwinem, autor leksykonów przyrodniczych „Flora Antarktydy” i „Flora w Indiach”. 100 rocznica

1919 - Bracia Ross i Keith Smith zakończyli pierwszy w historii lotnictwa lot z Anglii do Australii. Trasa przelotu dwusilnikowym Vickersem FB-27 wynosiła 18 175 kilometrów. Był to przelot kilkuetapowy i rozpoczął się 14 listopada.

1920 - W Warszawie utworzono Akademię Nauk Technicznych, miała 4 wydziały: nauk matematyczno-fizycznych, nauk inżynieryjnych, nauk mechanicznych, nauk technologicznych. Pierwszym prezesem został Gabriel Narutowicz. 1921 - W Warszawie utworzono Warszawską Spółdzielnię Mieszkaniową. 90 rocznica 1924 - Władysław Reymont odebrał Literacką Nagrodę Nobla.

1931 - Uruchomiono kombinat hutniczy w Magnitogorsku. 80 rocznica

1932 - Zmarł Adam Kryński, filolog polski, językoznawca, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Akademii Umiejętności. Urodził się 9 maja 1844 roku.

1934 - Urodził się Howard Temin, amerykański fizjolog, wirusolog, genetyk. Był profesorem Amerykańskiego Instytutu Onkologii Wirusowej Raka i Biologii Komórki. W 1975 roku otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii za badania dotyczące możliwych związków między wirusami i chorobą raka. Zmarł 10 lutego 1994 roku.

1936 - Urodził się Roman Załuski, scenarzysta i reżyser filmowy - „Zaraza”, „Anatomia miłości”, „Wściekły”. Popularność przyniosły mu komedie obyczajowe z ostatnich lat PRL: „Znaki szczególne”, „Wyjście awaryjne”, „Och, Karol”, „Kogel-mogel”, „Komedia małżeńska”. 75 rocznica

1936 - Zmarł Leon Wasilewski, ojciec Wandy Wasilewskiej, działacz PPS, publicysta, historyk i dyplomata. W latach 1918-1919 był ministrem spraw zagranicznych, uczestniczył w negocjacjach pokojowych kończących wojnę polsko-bolszewicką. Od 1931 roku był prezesem Instytutu Badania Spraw Narodowościowych. Jest autorem prac "Litwa i Białoruś", "Zarys dziejów PPS", „Józef Piłsudski, jakim go znałem”. Urodził się 24 sierpnia 1870 roku. 75 rocznica

1936 - Zmarł Luigi Pirandello, włoski dramatopisarz i nowelista, laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1934 roku. Napisał opowiadania - "Romanse bez miłości", "Koń na księżycu i inne opowiadania" oraz powieści: "Starzy i młodzi", "Kleszcze", "Jeden, nikt i sto tysięcy". Urodził się 28 czerwca 1867 roku. 75 rocznica

1941 - Podczas bitwy pod Kuantan w czasie II wojny światowej japońskie samoloty zatopiły brytyjskie okręty liniowe „Prince of Wales” i „Repluse”. Było to jedno z pierwszych starć między Japonią a Wielką Brytanią podczas II wojny na Pacyfiku. 70 rocznica

1943 - Zmarł Alfred Lampe, działacz komunistyczny, publicysta, współorganizator Związku Patriotów Polskich w ZSRR. (ur. 1900)

1945 - Urodził się Marek Grechuta, piosenkarz, kompozytor, architekt; na przełomie lat 70. i 80. współpracował z „Piwnicą pod Baranami”. Autor tekstów popularnych piosenek: „Korowód”, „Dni, których jeszcze nie znamy”, „Miłość”, „Świecie nasz”, „Nie dokazuj miła nie dokazuj”, „Będziesz moją Panią”, „Niepewność”. Zmarł 9 października 2006 roku.

1946 - Urodził się Jan Sawka, grafik, rysownik, malarz. Zajmuje się plakatem i grafiką ilustracyjną, w latach 80. tworzył przestrzenne obiekty, zw. banners łączone w cykle tematyczne, odnoszące się do współczesnych problemów społecznych i politycznych. Od 1977 roku w USA. 65 rocznica

1948 - Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Deklarację przyjęto bez głosu sprzeciwu. Od głosu wstrzymały się kraje bloku komunistycznego oraz Arabia Saudyjska i RPA.

1953 - W Warszawie zmarła Lucyna Messal, właściwe nazwisko Mischal-Sztukowska, wybitna tancerka i solistka. Była primadonną Operetki Warszawskiej. W 1928 roku prowadziła własny teatr pod nazwą "Operetka Lucyny Messal", w czasie okupacji hitlerowskiej otworzyła "Bar pod Messalką". Urodziła się 16 października 1886 roku.

1959 - Zmarł Andrzej Sołtan, fizyk jądrowy, autor prac naukowych z dziedziny promieni X, spektroskopii promieniowania elektromagnetycznego pośredniego między nadfioletem i promieniami X, oraz reakcji jądrowych. Po raz pierwszy wytworzył strumienie neutronów wyzwalane podczas reakcji litu i berylu z jonami ciężkiego wodoru. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, organizatorem i pierwszym dyrektorem Instytutu Badań Jądrowych w Świerku koło Warszawy. Urodził się 25 października 1897 roku.

1963 - Proklamowano niepodległość Zanzibaru.

1967 - Zmarł Otis Redding, afroamerykański piosenkarz, tworzący muzykę w gatunku soul w stylach deep soul i southern soul. Był jednym z najwybitniejszych twórców muzyki tego gatunku. Urodził się 9 września 1941 roku.

1969 - Po raz pierwszy rozdano nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii. Laureatami byli: Norweg Ragnar Frisch oraz Holender Jan Tinbergen, nagrodzeni za "pionierskie prace z zakresu ekonometrii".

1979 - Albańska zakonnica i misjonarka, założycielka Zgromadzenia Misjonarek Miłości, Matka Teresa z Kalkuty otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla za swoją 50-letnią działalność opiekuńczą wśród najbiedniejszych i najbardziej potrzebujących. Zmarła w 1997 roku, w 2003 beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II.

1980 - Czesław Miłosz otrzymał Literacką Nagrodę Nobla.

1983 - Danuta Wałęsowa w imieniu męża odebrała Pokojową Nagrodę Nobla.

1986 - Zmarł Jan Ostrowski-Naumoff, krytyk teatralny, publicysta, tłumacz, publikował między innymi w londyńskim „Pamiętniku Literackim”, „Oficynie Poetów”, „Orle Białym”. Po wojnie pozostał na emigracji, mieszkał w Londynie. 25 rocznica

1987 - Zmarł Jasha Heifetz, amerykański skrzypek pochodzenia rosyjskiego. Współpracował między innymi z Berliner Philharmoniker, występował jako kameralista z pianistami Arturem Rubinsteinem i Williamem Kapellem, wiolonczelistami Emanuelem Feuermanem i Grzegorzem Piatigorskim. Urodził się 2 lutego 1901 roku.

1989 - Prezydent Czechosłowacji Gustav Husak zaprzysiągł pierwszy od 1948 roku niekomunistyczny rząd, po czym zrezygnował ze swojego stanowiska. 1992 - Polska podpisała w Genewie wielostronną umowę o utworzeniu strefy wolnego handlu z 7-ma państwami EFTA.

1993 - Laureatami Pokojowej Nagrody Nobla zostali przywódca Afrykańskiego Kongresu Narodowego Nelson Mandela i prezydent Republiki Południowej Afryki Frederik de Klerk.

1996 - Władze NATO zaakceptowały plany utworzenia sił pokojowych w Bośni - SFOR. 15 rocznica

1996 - Zmarła Mary Leakey, brytyjska archeolog i paleontolog, osiadła w Kenii, wraz z mężem odkryła w 1959 roku w wąwozie Olduvai w Tanzanii czaszkę australopiteka sprzed milionów lat. W 1977 roku dokonała największego swego odkrycia, w miejscowości Leotoli w Tanzanii odkryła skamieniałe tropy hominidów sprzed trzech i pół miliona lat. Była członkiem Brytyjskiej Akademii Nauk. 15 rocznica

1999 - Zmarł Franjo Tudjman, generał i polityk chorwacki. Od 1990 roku aż do śmierci był pierwszym prezydentem Chorwacji. Sprawował władzę w stylu autorytarnym, wciągając kraj w wieloletni konflikt zbrojny z Serbią, w ramach którego obie strony dokonały licznych zbrodni wojennych i masowych przesiedleń ludności. Sam Tudjman był oskarżany o inspirowanie niektórych z tych zbrodni osobiście. Uważa się też, że w dużym stopniu przyczynił się do eskalacji konfliktu etnicznego w Bośni i Hercegowinie.

2003 - Zmarł Janusz Pajewski, historyk, od 1946 roku związany z poznańskim uniwersytetem. Prowadził badania nad niemieckim imperializmem i przyczynami wybuchu I wojny światowej. Był autorem wielu prac naukowych, jak wielokrotnie wznawiana "Historia powszechna 1871 -1914". Urodził się 5 maja 1907 roku.