Ужо заўтра будуць абвешчаныя лаўрэаты дзясятага юбілейнага сезону прэміі імя Ежы Гедройца. Прэмія ўручаецца за найлепшую кнігу, напісаную на беларускай мове ў жанрах мастацкай і дакументальнай прозы. Цырымонія ўручэння будзе праходзіць упершыню не ў Беларусі.
Размаўляем з намесніцай старшыні Беларуска ПЭН-цэнтра Таццянай Нядбай.
Слухайце размову ў далучаным файле
– Гэтая прэмія ўручаецца за найлепшую празаічную кнігу на беларускай мове. Дзясятае ўручэнне мы, на жаль, вымушаныя арганізаваць у Варшаве. Бо ў Мінску не можам гарантаваць бяспеку для ўдзельнікаў і арганізатараў цырымоніі. Мы вырашылі скарыстацца сітуацыяй, што сёння даволі шмат прадстаўнікоў беларускіх культурніцкіх ініцыятываў, беларускіх пісьменнікаў ды і ладная частка Беларускага ПЭНу цяпер у Варшаве, і зрабіць офлайн цырымонію тут. Але будзе і анлайн, каб усе зацікаўленыя, усе аўтары змаглі далучыцца і паўдзельнічаць у цырымоніі.
Іронія ў тым, што дзесяць год таму, калі прэмія была заснаваная, суарганізатарамі яе, акрамя ліквідаваных уладамі Беларускага ПЭН-цэнтра і Саюзу беларускіх пісьменнікаў, была амбасада Польшчы. Але ўжо год, як з Мінска адкліканы для кансультацый пасол Польшчы ў Беларусі. Цырымонія, якая будзе офлайн у Варшаве, зробіць магчымым удзел польскіх партнёраў.
Але спадзяемся, што 11 цырымонію ўручэння прэміі імя Ежы Гедройца мы зможам правесці ўжо ў Мінску.
Таццяна падкрэслівае, што ў цяперашніх умовах многіх асобаў, якія дапамагалі ў тым, каб было магчыма арганізаваць дзясяты сезон прэміі імя Ежы Гедройца, падчас цырымоніі папросту будзе немагчыма назваць з мэтаў бяспекі. Таму падзякі будуць ананімнымі – без прозвішчаў, без згадвання інстытуцый.
Вокладкі кніг з Шот-ліста 2021 прэміі імя Ежы Гедройца
Шот-ліст Прэміі выглядае так:
Таня Скарынкіна, кніга «Райцэнтр». Непрыкметная на першы погляд Смаргонь гаворыць унікальным Таніным голасам – і робіцца літаратурай.
Сяргей Абламейка «Каліноўскі і палітычнае нараджэнне Беларусі». Доктар гісторыі Сяргей Абламейка па-новаму разглядае асобу і дзейнасць Кастуся Каліноўскага і бачыць за яго сацыяльнай рыторыкай глыбокі нацыянальны зьмест.
Сяргей Календа «Акварыум. Гісторыя аднаго юнацтва» «Акварыум» завяршае трылогію, пачатую кнігай «Падарожжа на край ложка» і падхопленую «Часам панкі паміраюць». Аповесць – складзеная з фрагментаў гісторый кахання і любові двух герояў, якія не зусім рэальна і кожны па-свойму глядзяць на сваё жыццё і на сваіх жанчын.
Андрэй Федарэнка і яго раман «Жэтон на метро». Новы раман Андрэя Федарэнкі «Жэтон на метро» знешне нібыта працягвае прыгодніцкую тэму двух яго папярэдніх кніг, «Афганскай шкатулкі» і «Шчарбатага талера» (паводле апошняга на «Беларусьфільме» зняты тэлевізійны міні-серыял), толькі разлічаны не на падлеткаў, а на дарослых. У межах крымінальнай гісторыі ў рамане арыгінальна разгортваецца вечны сюжэт злачынства і пакарання.
Артур Клінаў, раман «Локісаў». «Герой нашага часу – хто ён? Чалавек з двайной ідэнтычнасцю? Асоба з другім, прыхаваным жыццём? Партызан? Пярэварацень? Палітык, які прамаўляе тое, што хоча чуць ад яго публіка, але ніхто дакладна не ведае, што ў яго ў галаве». Хоць раман ствараўся амаль тры гады і быў закончаны яшчэ год таму, але падзеі, якія апісаны у ім амаль па-прароцкі адлюстроўваюць тое, што сёння адбываецца у Беларусі.
Ева Вежнавец, раман «Па што ідзеш, воўча?». Рына, алкагалічка сярэдніх гадоў, з неахвотай едзе на пахаванне сваёй бабкі ў забытую богам беларускую глушэчу. Пакуль памірала яе старая, Рына займалася чужымі ў дамах шчаслівай старасці на Захадзе. Адзінае, чаго яна хоча цяпер, – спакой. Але дома яе чакае неспадзяванка – старыя грахі і спадчына маюць доўгія цені. Ці можна ўсё выправіць, калі ты і блізка не цягнеш на гераіню? Рыне трэба пахаваць бабку, адкапаць каханка, аднавіць крыніцы, ніколі не прыходзячы ў поўную свядомасць.
Жанр гэтай кнігі – балотная казка. Гэта цяжкая, але выдатная гісторыя, якая шмат што расказвае пра гісторыю Беларусі і яе людзей цягам апошніх ста гадоў.
Намесніца старшыні Беларуска ПЭН-цэнтра Таццяна Нядбай падкрэслівае, што хаця Вярхоўны суд Беларусі пазбавіў ПЭН рэгістрацыі, як і дзясяткі іншых грамадскіх арганізацый, праца не спыняецца. Кіраўніцтва Беларускага ПЭНа будзе шукаць магчымасці працаваць легальна і спадзяецца, што ўрэшце зможа аднойчы зарэгістраваць ПЭН-цэнтр зноў Беларусі.
Што тычыцца творчасці ў такіх няпростых умовах, то, па словах Таццяны Нядбай, усё вельмі індывідуальна. Нехта замаўкае, а нехта наадварот бачыць імпульсы да творчасці ў падзеях.
– Апошнія гады паказалі, што жыццё цікавейшае за літаратуру. Тое, што з намі адбылося, мне падаецца, вельмі ўзрасціла нас, дазволіла нам падняцца па-над сабою, і ў творчым сэнсе таксама. Творчы працэс – вельмі індывідуальны, нельга казаць за ўсіх агулам.
Хтосьці фіксуе ўражанні ў дзённіку і гэты дзённік выходзіць, хтосьці піша паэтычны дзённік і ён выходзіць, як Дзмітрый Строцаў, напрыклад. Хтосьці, як Святлана Алексіевіч, піша кнігу ў сваім жанры і стылі. Хтосьці піша, а хтосьці замаўкае. І можа быць для таго, каб некалі зноў пачаць пісаць.
Хтосьці пачынае пісаць толькі калі апынаецца ў бяспецы. Я чула і такія гісторыі ад калег, якія расказвалі, што ў Беларусі доўгі час не маглі пісаць, але як выехалі, ачунялі і прыйшлі ў сябе, зноў з іх пачала ліцца літаратура.
Напэўна, я б нават сказала, што мы можам быць удзячныя той рэчаіснасці, якая дала нам столькі эмоцый і перажыванняў, якія цяпер можна выплёхваць на паперу.
Далучыцца да трансляцыі Прэміі можна будзе па спасылцы заўтра (26 лістапада) а 16.00 (па мінскім часе) або а 14.00 (па варшаўскім часе).
вх