1 жніўня ў Анкары, пры садзейнічанні спецслужбаў Турцыі, Германіі, Польшчы, Славеніі, Нарвегіі і Беларусі, адбыўся самы маштабны абмен зняволенымі паміж Расіяй і ЗША з часоў халоднай вайны. Многія каментатары дагэтуль задаюцца пытаннем, чаму не ўдалося ў рамках гэтага абмену выцягнуць з турмы рэжыму Лукашэнкі, напрыклад, беларускага паляка Анджэя Пачобута.
Падрыхтоўка абмену 26 чалавек паміж РФ і ЗША вялася пры ўдзеле некалькіх краін, у т.л. Польшчы і Беларусі. З польскай турмы Расіі быў перададзены Павел Рубцоў (Пабла Гансалес Ягуэ), арыштаваны ў лютым 2022 года на польска-ўкраінскай мяжы і абвінавачаны ў шпіянажы на карысць Расіі. Па просьбе ЗША ён быў уключаны ў групу абмену вязнямі з Расіяй. А Беларусь перадала Германіі яе грамадзяніна Рыка Крыгера, які быў асуджаны рэжымам Лукашэнкі на смяротнае пакаранне і нечакана памілаваны.
Літаральна на днях міністр унутраных спраў і адміністрацыі РП Томаш Сямоняк запэўніў, што Польшча робіць усё магчымае, каб рэжым Аляксандра Лукашэнкі вызваліў беларускага паляка Анджэя Пачобута. А кіраўнік Бюро нацыянальнай бяспекі пры прэзідэнце РП Яцэк Сявера паведаміў, што прозвішча Пачобута згадвалася ў перагаворах з амерыканскім бокам адносна абмену вязнямі з Расіяй.
Лёс Пачобута выклікае пастаянны клопат у Польшчы. Вітальд Радкевіч (Witold Rodkiewicz), галоўны спецыяліст варшаўскага Цэнтра ўсходніх даследаванняў, які займаецца знешняй палітыкай РФ, звяртае ўвагу на тое, што абмен адбываўся паміж РФ і ЗША, а Беларусь і Польшча не з’яўляліся галоўнымі дзеючымі фігурамі пры гэтым.
Вітальд Радкевіч, галоўны спецыяліст варшаўскага Цэнтра ўсходніх даследаванняў.
Вітальд Радкевіч, галоўны спецыяліст Цэнтра ўсходніх даследаванняў: — Я думаю, што шанcы на вызваленне Пачобута гэтым разам былі вельмі невялікія ці адсутнічалі, таму што трэба памятаць, што гэты абмен быў у руках амерыканцаў, якія мелі свае вельмі спецыфічныя інтарэсы і таму для іх беларускія пытанні, на жаль, не хачу казаць другарадныя, але, вядома, менш важныя, чым пытанні, звязаныя з Расіяй.
Пэўнае беларускае вымярэнне ў гэтым абмене з’явілася, на мой погляд, толькі таму, што трэба было знайсці грамадзяніна Германіі, які б стаў досыць важкім аргументам, каб пераканаць Германію ўдзельнічаць у гэтым абмене. І такім стаў Рыка Крыгер, прыгавораны ў Беларусі да смяротнага пакарання.
У Германіі, аднак, было шмат сумненняў, а ўнутры ўрада і супраціўленне з боку некаторых міністраў, якія лічылі, што з-за сур'ёзнасці абвінавачванняў супраць Красікава яго не варта выпускаць.
Аднак у Лукашэнкі ў руках апынуўся заложнік. Мы не ведаем, у якой ступені гэта было ўзгоднена са «старэйшымі братамі» ў Маскве. Але я падазраю, што так яно і было. Гэта нахабства, вядома, схапіць чалавека (Крыгера. — Рэд.), вынесці яму смяротны прыгавор.
Аднак Расія не змагла б вынесці такі прыгавор, бо там дзейнічае мараторый на смяротнае пакаранне. Дарэчы, па пытанні смяротнага пакарання ўнутры самой расійскай палітычнай эліты існуе дыскусія. Я думаю, справа ў тым, што людзі ў эліце вельмі добра ведаюць, што такое сталінскія часы...
Вітальд Радкевіч мяркуе, што расійскія эліты не хочуць заканадаўчага аднаўлення смяротнага пакарання, бо разумеюць, што гэта можа закрануць у крытычнай сітуацыі кожнага з іх.
І менавіта таму рэжым Пуціна выкарыстаў рэжым Лукашэнкі для таго, каб вынесці грамадзяніну ФРГ Рыка Крыгеру смяротны прыгавор, а потым памілаваць і абмяняць на расійскага агента Вадзіма Красікава, які быў прыгавораны да пажыццёвага зняволення ў нямецкай турме. Па сутнасці Пуцін выкарыстаў Лукашэнку і Беларусь як бок гэтага абмену для сваіх мэт.
Менавіта ў гэтым вузкім кантэксце Вітальд Радкевіч прапануе разглядаць лёс Пачобута падчас абмену вязнямі.
Вітальд Радкевіч: — Польская карта напярэдадні “торгу” не была моцная. Хаця, здаецца, нейкіх беларускіх шпіёнаў у апошнія гады ў Польшчы лавілі і выносілі ім нейкія прыгаворы. Але не ведаю, ці былі сярод іх людзі, якіх можна было б абмяняць…
Вітальд Радкевіч таксама звяртае ўвагу на тое, што Польшча, так, як Расія, не мела заложнікаў — агентаў ці людзей, набліжаных да рэжыму Лукашэнкі, каб можна было іх абмяняць на палітычных зняволеных беларусаў, у тым ліку на беларускага паляка Анджэя Пачобута.
Вітальд Радкевіч: — У нас у Польшчы няма людзей, якіх бы злавілі на нейкім злачынстве, ажыццёўленым па заданні рэжыму Лукашэнкі. Я маю на ўвазе людзей, якія былі б дастаткова важныя для Лукашэнкі.
Пачобут жа, наколькі я разумею, важны для Лукашэнкі. Для яго важнае ўвогуле “польскае пытанне”. Гэта фундаментальнае, стратэгічнае пытанне. І ён, мабыць, не аддаў бы Пачобута коштам нейкіх сваіх другарадных агентаў, калі б такія былі затрыманы ў Польшчы.
А Пачобут быў выдатным публіцыстам і дзеячам. Я думаю, гэта раздражняла Лукашэнку. Ён баіцца такіх людзей.
Бадай, Лукашэнка пагадзіўся б вызваліць Пачобута і іншых у рамках нейкай “перазагрузкі”, гэта значыць — адмены санкцый і прадстаўлення эканамічнай дапамогі. Я думаю, што ён хацеў бы прымусіць, матываваць польскі бок пайсці на такія дзеянні.
Але ў сітуацыі глабальнай вайны паміж Захадам і Расіяй Беларусь знаходзіцца ў адной звязцы з Расіяй, і цяжка ўявіць, што Польшча зменіць сваю палітыку і дапаможа палітычнаму саюзу, які ўтвараюць разам узятыя Расійская Федэрацыя і Рэспубліка Беларусь пад уладай Лукашэнкі. Бо яны фактычна дзейнічаюць заадно.
Віктар Корбут
Слухайце аўдыё
