Redakcja Polska

40 lat od aresztowania młodych słowackich katolików na granicy z Polską

15.12.2023 13:05
13 grudnia w historycznym gmachu Biblioteki Uniwersyteckiej w Bratysławie odbyło się spotkanie upamiętniające wyjątkową rocznicę. 40 lat temu, w grudniu 1983 r. na granicy z Polską zostało aresztowanych trzech młodych Słowaków- Branislav Borovský, Alojz Gabaj oraz Tomáš Konc. Powodem ich aresztowania był fakt, że w plecakach przenosili przez "zieloną granicę" z Polski do Czechosłowacji książki religijne. 
Przemytnik i dowody jego przestępstwa. Branislav Borovsk (w środku), złapany 12.12.1983, na granicy polsko-słowackiej spędził wiele miesięcy w więzieniu za przemyt zakazanej literatury religijnej i dewocjonaliów z PRL do Czechosłowacji.
Przemytnik i dowody jego przestępstwa. Branislav Borovský (w środku), złapany 12.12.1983, na granicy polsko-słowackiej spędził wiele miesięcy w więzieniu za "przemyt" zakazanej literatury religijnej i dewocjonaliów z PRL do Czechosłowacji.Foto: Źródło: X/Maciej Ruczaj

Dar dla wiernych w byłej Czechosłowacji. Książki, których wydawanie wbrew władzami komunistycznymi oficjalnie deklarowanej wolności religijnej, było w komunistycznej Czechosłowacji niemożliwe. Książki wydawane głównie przez słowackich katolików przebywających na emigracji na Zachodzie wysyłano do Polski, a stamtąd przemycano do Czechosłowacji. Później książki religijne w języku słowackim były nawet drukowane w Polsce.

Młodzi ludzie aresztowani na granicy spędzili kilka miesięcy w polskich aresztach i więzieniach, zanim w końcu zostali przekazani na ostatni wielki pokazowy proces w komunistycznej Czechosłowacji. O ich uwolnienie zabiegał na forach międzynarodowych nawet Ronald Reagan.

Bohaterowie tamtych wydarzeń, łączących Polskę i Słowację, spotkali się w Bratysławie na wieczorze organizowanym przez słowacki Instytut Pamięci Naroda (Ústav pamäti národa), Bibliotekę Uniwersytecką w Bratysławie (Univerzitná knižnica) oraz Ambasadę RP w Bratysławie. Partnerem wydarzenia był Instytut Pamięci Narodowej.

Zasieki z kolczastego drutu

W słowach skierowanych do uczestników spotkania ambasador Maciej Ruczaj przypomniał kontekst historyczny w jego symbolicznych wymiarach. Przypomniał, że "komunizm wybrał sobie Międzynarodówkę jako hymn, ale w rzeczywistości stawiał pomiędzy narodami zasieki z drutu kolczastego".  Przykład trzech aresztowanych słowackich "przemytników słowa Bożego" zdaniem Macieja Ruczaja potwierdza, że "jedyną prawdziwa międzynarodówką, którą stworzył komunizm w Europie Środkowej była międzynarodówka ludzi dobrej woli, ludzi kochających wolność".


Fot.: Maciej Ruczaj Fot.: Maciej Ruczaj

Prześladowania czechosłowackiego Kościoła

Kościół w Czechosłowacji był poddany o wiele większym prześladowaniom i ograniczeniom wolności niż w Polsce. Brakowało nawet podstawowej literatury religijnej. Państwo komunistyczne zezwalało jedynie na wydawanie niewielkiej liczby śpiewników kościelnych i sporadycznie bardzo małej liczby egzemplarzy części Biblii raz w roku w państwowym tak zwanym "Wydawnictwie Kościelnym".  Problemem był również odczuwalny brak księży, z których wielu przebywało w czechosłowackich komunistycznych więzieniach (a zakony były zakazane). Dlatego powstały struktury tzw. Podziemnego Kościoła, dla którego od początku głównym partnerem była Polska. W pomóc braciom na Słowacji zaangażowani byli np. kardynał Stefan Wyszyński oraz kardynał Karol Wojtyła. 

"Jeśli ktoś przyjdzie do mnie z hasłem Nemo Caritatis Maiorem (Nikt nie ma większej miłości...), nie zapytam go o imię ani o to, kto go przysłał, ale wyświęcę go na kapłana" - miał powiedzieć Karol Wojtyła, wskazując na jeden z głównych elementów pomocy. 


Fot.: Maciej Ruczaj Fot.: Maciej Ruczaj

Sytuację Kościoła na Słowacji w okresie komunizmu oraz kwestię pomocy polskiego Kościoła przedstawili na spotkaniu w Bratysławie historycy František Neupauer ze słowackiego Ústavu pamäti národa oraz Mirosław Szumiło z polskiego Instytutu Pamięci Narodowej.

Religijna kontrabanda

Innym, bardzo ważnym elementem pomocy było przenoszenie potajemnie, w plecakach, przez zieloną granicę, literatury religijnej. I za to właśnie trafili panowie Borovský, Gabaj i Konc  do aresztu najpierw w Polsce a później w Czechosłowacji. Ich proces stal się symbolem prześladowań religijnych w krajach komunistycznych. Byli ostatnimi skazanymi więźniami politycznymi w komunistycznej Czechosłowacji.

Na spotkaniu w Bratysławie wystąpili uczestnicy tamtych wydarzeń oraz osoby zaangażowane w przenoszenie literatury religijnej z Polski na Słowację: Branislav Borovský, Ks. Stanisław Ługowski, Ks. Pawel Bartula oraz Alicja Grzesik. Głos zabrał również słowacki historyk a jednocześnie bratysławski biskup pomocnicy Ks. Bp Jozef Haľko, który przedstawił powstającą publikację o wspomnianej historii trzech "przemytników" i  ich procesie.

W sobotę 16 grudnia w Kościele Kapucynów na starym mieście w Bratysławie zostanie odsłonięta tablica upamiętniająca tych, którzy pomagali kościołowi w potrzebie w komunistycznej Czechosłowacji. 


Tekst i zdjęcia: Maciej Ruczaj/Ambasada RP w Bratysławie

 

42 lata temu komunistyczne władze wprowadziły w Polsce stan wojenny

13.12.2023 13:01
Władzę przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego z generałem Wojciechem Jaruzelskim na czele. Celem stanu wojennego była likwidacja protestów społecznych oraz wstrzymanie procesów demokratycznych, zainicjowanych w sierpniu 1980 roku. Zagrażały one trwałości systemu komunistycznego oraz utrzymaniu przywództwa przez rządzącą PZPR.

W Łazienkach Królewskich otwarto wystawę "Moje wybory. Aleksandra Piłsudska"

14.12.2023 12:40
Ekspozycja w 141. rocznicę urodzin żony marszałka Józefa Piłsudskiego jest także  zwieńczeniem ustanowionego przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej roku 2023 Rokiem Aleksandry Piłsudskiej.

Polsko-francuska konferencja „Krąg romantyczny” w Paryżu

14.12.2023 14:42
To międzynarodowe wydarzenie miało miejsce na początku grudnia; druga część konferencji, którą zorganizowało warszawskie Muzeum Chopina, odbędzie się za pół roku w polskiej stolicy.