Wileńska konferencja miała charakter interdyscyplinarny; uczestniczyli w niej historycy, badacze literatury, a także pedagodzy.
„Tematyka konferencji była związana z trzema wydarzeniami: przede wszystkim rok 2022 został ogłoszony przez Sejm RP Rokiem Józefa Mackiewicza. W tym roku obchodzimy również 25. rocznicę śmierci Stanisława Swianiewicza. Ponadto w bieżącym roku mija 80 lat od ujawnienia prawdy o losie polskich oficerów, którzy dostali się do sowieckiej niewoli w 1939 r. Obie wymienione wyżej postacie mogły bezpośrednio świadczyć o przerażającej zbrodni, dokonanej przez Sowietów w Katyńskim Lesie” Ś wyjaśnił dr Tomasz Roguski, przedstawiciel Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie”, głównego organizatora konferencji.
Tomasz Roguski wskazał, że postacie Mackiewicza, jednego najwybitniejszych polskich pisarzy XX wieku, i Swianiewicza, wybitnego ekonomisty, prawnika, pisarza i sowietologa, łączą przede wszystkim dwie kwestie - Wilno, w którym działali, jak też zbrodnia katyńska, której obaj, na różny sposób stali się świadkami.
Z kolei prof. Fitas podkreślił, że Swianiewicz i Mackiewicz "to związani z Wilnem i Wileńszczyzną kluczowi świadkowie zbrodni katyńskiej. - Pierwszy z nich, profesor ekonomii i wykładowca Uniwersytetu Stefana Batorego, był właściwie jedynym bezpośrednim polskim świadkiem mordowania polskich oficerów, drugi - znany w dwudziestoleciu międzywojennym publicysta i reportażysta wileńskiego "Słowa" - miał z kolei możność oglądania pod Smoleńskiem dołów i tego wszystkiego, co po żołnierzach zostało w wyniku bestialskiej zbrodni sowieckiej”.
„Obydwaj pozostawili po sobie ważne świadectwa tych wydarzeń. Mackiewicz był między innymi autorem pierwszej autorskiej i mającej charakter literacki monografii, z której zachodni świat dowiedział się o Katyniu - "The Katyn Wood Murders", a Swianiewicz znakomicie napisanych wspomnień osnutych wokół tej problematyki - "W cieniu Katynia". Obydwaj przez długie dziesięciolecia po II wojnie światowej bezkompromisowo walczyli na emigracji o prawdę na temat tej zbrodni, choć nie było to bezpieczne nawet w wolnym świecie zachodnim” – zauważył Fitas.
Dr Andrzej Pukszto, politolog z Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie, podkreślił, że to wydarzenie „jest szansą, by Wilno poszczyciło się tymi wybitnymi postaciami, które w tym mieście działały przez wiele lat i często wracały do tego okresu w swoich pracach”.
W konferencji udział wzięli też pedagodzy z polskich szkół na Litwie. Jak stwierdziła Danuta Szejnicka, prezes Stowarzyszenia Polonistów na Litwie, obie „postacie związane z Wilnem, które to miasto ukształtowały, są dla nas wyjątkowo cenne, gdyż są przykładami w budowaniu tożsamości kulturowej ucznia, zapoznawania go z kręgiem kultury regionalnej”.
Organizatorami konferencji byli Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”, Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie oraz Stowarzyszenie Polonistów na Litwie. Projekt został finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu „Polonia i Polacy za Granicą 2022”.
PAP/ho