Biblioteka Polska została ufundowana przez przez uczestników Wielkiej Emigracji - wybitnych Polaków przybyłych do Francji po upadku Powstania Listopadowego. Od początków istnienia instytucji, współpracował z nią także Adam Mickiewicz, którego odezwa w prasie francuskiej, o grabieży polskich dóbr kultury pod zaborami, poruszyła opinię publiczną w Paryżu.
Do zasobów Biblioteki przekazywano księgozbiory, ale także rękopisy, oryginały traktatów, obrazy czy pamiątki po wybitnych Polakach. Cenne eksponaty przekazała między innymi Fundacja Lanckorońskich i Fundacja im. Zygmunta Zaleskiego.
Instytucja została ulokowana na Wyspie św. Ludwika na Sekwanie - w pobliżu Hotelu Lambert, siedziby ruchu Wielkiej Emigracji, w kamienicy wykupionej za środki ze zbiórki społecznej i darowizn.
Placówką zarządza Towarzystwo Historyczno-Literackie we Francji, na czele którego stoi uznany fizyk jądrowy, profesor Kazimierz Piotr Zaleski.
Na półkach Biblioteki znajdują się nie tylko rękopisy "Pana Tadeusza" i "Dziadów" Adama Mickiewicza, ale także utwory napisane ręką Juliana Ursyna Niemcewicza, Juliusza Słowackiego, Fryderyka Chopina czy Johanna Wolfganga Goethego.
W okresie II wojny światowej część dokumentów została zagrabiona przez Niemców. Zasoby Biblioteki znajdowały się w Niemczech wschodnich, zatem dokumenty trafiły najpierw do Moskwy, potem do Warszawy, ale placówka ostatecznie większość utraconych zbiorów odzyskała.
W 2013 roku UNESCO wpisało Bibliotekę, Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu i Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu do Rejestru Pamięci Świata. W tym samym roku Biblioteka Polska otrzymała też nagrodę Kustosz Pamięci Narodowej, przyznaną przez Instytut Pamięci Narodowej.
Nieustannym wyzwaniem dla zarządu Biblioteki Polskiej było zdobywanie funduszy na utrzymanie i działalność. Toteż rząd Polski podjął decyzję o finansowaniu Biblioteki i utrzymaniu jej zasobów.
9 października 2023 roku powołano instytucję kultury: Instytut Biblioteka Polska, współprowadzony przez Towarzystwo Historyczno-Literackie we Francji oraz Polską Akademię Umiejętności. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński, w dniu podpisania umowy w Paryżu podkreślił, jak ważną decyzją państwa polskiego było przyjęcie odpowiedzialności za ocalenie dziedzictwa Wielkiej Emigracji.
Biblioteka udostępnia swoje zbiory naukowcom i zwykłym czytelnikom oraz zwiedzającym biblioteczne muzea: Adama Mickiewicza, Fryderyka Chopina czy rzeźbiarza Bolesława Biegasa.
Placówka pełni rolę kulturotwórczą, organizując koncerty, wystawy, projekcje filmów czy sesje naukowe. Fundacje związane Biblioteką Polską w Paryżu prowadzą także programy stypendialne dla studentów kierunków humanistycznych.
IAR/PP