Z okazji 5. Dnia Nauki Polskiej w całym kraju odbędą wykłady, spotkania i wystawy, a także pokazy naukowe dla dzieci i młodzieży. Trzy lata temu, w 2021 roku, podczas obchodów święta Instytut Pamięci Narodowej zaprezentował 5-tomową encyklopedię "Giganci nauki PL".
Wydawnictwo zawiera ponad 1300 biogramów, często odtworzonych po raz pierwszy, polskich naukowców, których wynalazki odegrały ważną rolę w dziejach świata.
Dzień Nauki Polskiej wprowadzono ustawą z 9 stycznia 2020 roku. W preambule podkreślono, że podjęto taką inicjatywę "uznając dokonania polskich naukowców, ich dążenie do poznania prawdy i przekazywanie wiedzy kolejnym pokoleniom oraz dostrzegając fundamentalną rolę nauki w tworzeniu cywilizacji". Projektodawcy - posłowie Prawa i Sprawiedliwości - zaznaczyli, że przez stulecia nauka stanowiła kluczowy impuls do rozwoju intelektualnego, społecznego i gospodarczego.
Wśród najwybitniejszych naukowców wskazano między innymi: Jana Heweliusza, Ignacego Łukasiewicza, Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Marię Skłodowską-Curie, Henryka Arctowskiego i Stefana Banacha. "Teoria heliocentryczna, lampa naftowa czy odkrycie radu i polonu to tylko kilka przykładów licznych osiągnięć Polek i Polaków będących najlepszą wizytówką naszego kraju" - napisano w uzasadnieniu ustawy.
Rok 2023, w którym przypadała 550. rocznica urodzin Kopernika i 480. rocznica jego śmierci (21 maja 1543), był obchodzony, jako Rok Mikołaja Kopernika. Został ustanowiony przez Senat 18 listopada 2022. Senatorowie przypomnieli w uchwale, że w swoim najsłynniejszym dziele "De revolutionibus orbium coelestium" Mikołaj Kopernik przedstawił założenia heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego, burzące ówczesny obraz świata.
Patron Dnia nauki Polskiej - sławny astronom i twórca heliocentrycznej teorii Układu Słonecznego - Mikołaj Kopernik, urodził się 551 lat temu, 19 lutego 1473 roku w Toruniu. W swoim dziele "O obrotach sfer niebieskich", które ukazało się drukiem w 1543 roku w Norymberdze, opisał własne, rewolucyjne odkrycie, że to Ziemia obraca się wokół Słońca, a nie na odwrót, jak wcześniej sądzono. Zmiana światopoglądowa i obyczajowa, jaką spowodowało to dzieło, ze względu na znaczenie dla rozwoju nauki, została nazwana "przewrotem kopernikańskim".
Kopernik był człowiekiem renesansu o szerokich zainteresowaniach. Oprócz astronomii, miał ogromne zasługi w dziedzinie matematyki, prawa i medycyny. Z sukcesami zajmował się też ekonomią, między innymi w 1522 roku podczas wykładu "Traktat o monecie", wygłoszonego w Grudziądzu, postawił słynną tezę o wypieraniu lepszego pieniądza przez gorszy, co jego zdaniem powodowało ubożenie społeczeństwa. Przedstawił wówczas także projekt reformy monetarnej w Prusach Królewskich.
W czasie wojny polsko-krzyżackiej w styczniu 1521 roku dowodził obroną zamku olsztyńskiego przed Krzyżakami. Dzięki niemu ten jeden z najważniejszych zamków południowej Warmii nie dostał się w ręce wroga. Kopernik zasłużył się w dziedzinie kartografii, zawdzięczamy mu mapy Warmii i innych terenów Prus. Był też jednym z pierwszych polskich humanistów, autorem łacińskiego poematu "Septem Sidera" - "Siedem gwiazd" oraz tłumaczem z greki na łacinę poematów i listów bizantyjskiego pisarza Teofilakta Symokatty.
Zmarł 21 maja 1543 roku. Został pochowany we fromborskiej Bazylice Archikatedralnej.
Rękopis dzieła "O obrotach sfer niebieskich" Mikołaja Kopernika jest przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. W 1999 roku zabytek został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata.
Imię słynnego uczonego noszą między innymi: jeden z najokazalszych kraterów Księżyca, krater na Marsie, planetoida, satelity badawcze oraz obserwatoria astronomiczne. Jest też patronem licznych szkół, ulic, instytucji, w tym Centrum Astronomicznego Polskiej Akademii Nauk w Warszawie oraz popularnego Centrum Nauki Kopernik w stolicy.
IAR/PP