Zamek w Podhorcach - jedna z najpiękniejszych rezydencji dawnych Kresów Rzeczypospolitej

Zamek w Podhorcach, zwany "Wersalem Podola", to jedna z najpiękniejszych rezydencji na Ukrainie i dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Patrząc na współczesne zdjęcie budowli, widzimy jednak już tylko znikome ślady jej wspaniałej przeszłości. W 2008 roku Podhorce wpisano na listę World Monuments Watch jako jeden z najcenniejszych zabytków na świecie zagrożonych zniszczeniem.

Czekający na prace konserwatorskie Zamek w Podhorcach na Ukrainie. Został wzniesiony w pierwszej połowie XVII wieku dla hetmana Stanisława Koniecpolskiego.

wikipedia.org

Zamek został  wybudowany przez Stanisława Koniecpolskiego, hetmana wielkiego koronnego w latach 1637-1641 i miał spełniać rolę letniej rezydencji, którą zaprojektowano w układzie palazzo in fortezza, według wzorów francuskich. Za twórców projektu uważani są Guillaume de Beauplan lub Andrea dell’Aqua.

Zamek wzniesiono na cokole fortyfikacji bastionowej o kwadratowym narysie. W ten sposób wyeksponowano bryłę budynku. System umocnień powiązano z położonym poniżej ogrodem włoskim, opadającym w dół zbocza trzema tarasami. Zdobiły go posągi i wodotryski, urozmaicały cisowe chłodniki i drewniane altany.

Trzy kolejne pokolenia rodu Koniecpolskich przyczyniły się do powstania tej wybitnej budowli, która następnie przeszła w posiadanie Sobieskich, a w roku 1718 jej właścicielem stał się Stanisław Rzewuski, hetman wielki koronny. Wówczas zamek, podniesiony o jedno piętro, uzyskał zachowany do dziś kształt.

Szczególnie troskliwym i twórczym opiekunem Podhorców był Wacław Rzewuski, który uczynił z zamku przybytek nauk, sztuk i cennych pamiątek narodowych. Znalazły tu swe miejsce m.in. wspaniałe meble, ogromny zbiór porcelany i biblioteka, a w niej cenne księgi i manuskrypty (dotyczące również wyprawy wiedeńskiej). Hetman urządził ponadto liczącą przeszło 500 płócien galerię obrazów. Bogato wyposażone sale zamkowe nazwano od kolorów ścian i obić mebli (m.in. sale karmazynowa, złota i żółta) były świadkami takich wydarzeń, jak wesele księcia Karola Radziwiłła i wizyta cesarza Franciszka I.

Wacław Rzewuski ufundował też kościół Podniesienia Krzyża Świętego, założył teatr nadworny, laboratorium alchemiczne i drukarnię. Spadkobiercy hetmana Rzewuskiego sprzedali Podhorce Władysławowi Sanguszce.

Podczas zaborów, ale także później w trakcie I wojny światowej i wojny polsko-radzieckiej (1918-1920) rezydencja w Podhorcach była wielokrotnie grabiona i niszczona przez wojska moskiewskie.

W okresie międzywojennym w zamku funkcjonowało muzeum. W obliczu narastającego zagrożenia wojennego Sanguszkowie ewakuowali podhoreckie zbiory, które w części trafiły do Brazylii, gdzie książę Roman Sanguszko założył fundację kulturalną, funkcjonującą do dziś w Sao Paulo. W czasie II wojny światowej rezydencja w Podhorcach została znacząco zniszczona, a w latach pięćdziesiątych prawie doszczętnie strawiona przez pożar.

W roku 1997 przekazano budowlę w zarząd Lwowskiej Galerii Obrazów. Wówczas też rozpoczęte zostały pierwsze prace konserwatorskie, a w planach jest przywrócenie zamkowi jego dawnej świetności. Nadzieję, że tak właśnie będzie, gdyż w ostatnich dniach opiekę nad Podhorcami przejęło Ministerstwo Kultury Ukrainy, wyrażali goście Polskiego Radia dla Zagranicy - Wojciech Konończuk i Piotr Kosiewski, autorzy raportu "Zagrożone dziedzictwo. Polskie dobra kultury na Ukrainie i Białorusi", przygotowanego w Ośrodku Studiów Wschodnich.

Cykl "Śladami polskiego dziedzictwa na Wschodzie" powstaje we współpracy z Fundacją Pomoc Polakom na Wschodzie.

Audycja finansowana jest ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach Zadania publicznego dotyczącego pomocy Polonii i Polakom za granicą.

Audycję zrealizowała Magdalena Górecka-Balcer.

Teksty czytał Maciej Gudowski.

Do wysłuchania programu zaprasza Maria Wieczorkiewicz.