Nagrodzona książka jeszcze przed wydaniem wzbudzała wiele kontrowersji. Jest efektem badań nad inwigilacją kościoła krakowskiego przez UB i SB. Autor nie zawahał się powiedzieć prawdy o środowisku, z którego sam się wywodzi: część księży zdecydowała się na współpracę z SB. Mimo to, jak podkreśla ks. Zaleski, większość duchownych wykazała się heroiczną postawą. Faktycznie, prawda jest ciekawa, ale rzadko kiedy bywa łatwa i przyjemna - powiedział ks. Isakowicz-Zaleski. - Ta publikacja była pójściem pod prąd, wbrew środowisku, w którym żyję.
Posłuchaj: „Dzisiejsza nagroda jest dla mnie szalenie ważna pod względem moralnym" – mówi ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski; mp3 (691,88 KB)
Zwycięzca, odbierając nagrodę, dodał, że we wstępie do książki nie umieścił motywacji, która skłoniła go do podjęcia tak trudnego tematu, gdyż uważał ją za zbyt osobistą. Była nią bezprecedensowa interwencja Jana Pawła II w sprawę tuszowania skandali obyczajowych w Kościele amerykańskim. Problemy w Kościele będą zawsze. Pytanie o lustrację jest pytaniem o kondycję polskiego Kościoła w ogóle i mam nadzieję, że ta kwestia wypracuje w naszym Kościele jakiś sposób rozwiązywania kłopotliwych spraw – mówił laureat.
Posłuchaj: „Kościół nie jest i nie powinien się stawać kolejną korporacją zawodową tych, którzy noszą sutanny” – mówi ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski; mp3 (2,26 MB)
Nagrodę w wysokości 7 tysięcy dolarów autor nagrodzonej książki przeznaczy na cele społeczne. Jedna część zostanie przekazana na „Archiwum Solidarności” przy szkole numer 85 w Nowej Hucie. Jest to jedyna szkoła w kraju, nosząca imię księdza Kazimierza Jancarza, przyjaciela księdza Zaleskiego. Ponieważ laureat jest także duszpasterzem Ormian, drugą część nagrody przeznaczy na ufundowanie tablicy upamiętniającej ormiańskich księży, obywateli Rzeczpospolitej, którzy za wierność Polsce i Rzymowi byli zsyłani i mordowani, a, jak dodał ks. Zaleski, Rzeczpospolita dziś o nich nie pamięta.
Członkowie kapituły przyznali także 3 wyróżnienia. Otrzymali je: Stanisław Srokowski za książkę Nienawiść, Adam Wielomski za Hiszpanię Franco oraz Wojciech Chmielewski za debiutancki zbiór opowiadań Biały Bokser. Nagrodę dla tego ostatniego ufundował Program 2 Polskiego Radia.
Biały bokser jest debiutem literackim młodego pisarza. Starałem się opisywać rzeczywistość tak, jak ją w swojej wyobraźni widzę, dlatego nie ma w mojej książce żadnych osądów ani ocen - wyjaśnia Chmielewski.
Posłuchaj: W „Białym bokserze” uderza umiejętność obserwacji konkretu – mówi dyrektor Programu 2 Polskiego Radia, Krzysztof Zaleski; mp3 (862,5 KB)
Druga z wyróżnionych pozycji, Hiszpania Franco Adama Wielomskiego, jest jedyną pozycją wśród nagrodzonych, która nie dotyczy spraw Polski. Postać Franco niesamowicie mnie zaciekawiła, a nawet w samej Hiszpanii o niej się nie mówi - komentował autor nagrodzonej książki.
Trzecie wyróżnienie przypadło Nienawiści Stanisława Srokowskiego, poruszającej temat mordów, jakie przed 60 laty miały miejsce na Ukrainie. Jak tłumaczył autor, temat ukraińskich mordów na Polakach jest dla niego bardzo ważny, gdyż pochodzi z tamtych stron i pamięta opisywane przez siebie wydarzenia. Podkreślił, że dziś zaledwie 14 procent Polaków wie o nich i rozumie ich znaczenie. W jego przekonaniu była to próba zniszczenia cywilizacji łacińskiej na Ukrainie. Jeżeli zdecydowałem się wrócić do tego tematu po tylu latach, potwierdza to tylko, że nie byłem w stanie udźwignąć ciężaru, który nosiłem przez ten czas - mówił Srokowski.
Nagroda została ufundowana w celu upamiętnienia postaci i dzieła pisarza i działacza politycznego, Józefa Mackiewicza. Uznaje się ją często za odpowiedź na starszą o 5 lat Nike, którą przyznaje środowisko Agory. O ile jednak nagrodą Nike wyróżnia się literaturę piękną, o tyle wśród nominacji do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza znajdują się również książki publicystyczne, krytyczne i publikacje historyczne. Kryterium gatunku nie jest wyznacznikiem, jakim kierują się członkowie Kapituły - tłumaczy przewodniczący kapituły, Marek Nowakowski.
Liczba książek, jakie mogą być nominowane, nie jest określona. W tym roku było ich 10. Oprócz wymienionych były to: Inna krytyka Włodzimierza Boleckiego, Kłamstwo Bastylii Andrzeja Ciska, Blask i gorycz wolności Dariusza Gawina, Drzemka rozsądnych Zdzisława Krasnodębskiego, Powrót do obcego świata Pawła Lisickiego oraz Gorsze światy Cezarego Michalskiego.
Magdalena Zaliwska
