Trudna sytuacja międzynarodowa i liczne konflikty o granice II Rzeczpospolitej sprawiły, że już od początku odzyskania niepodległości pojawiały się pomysły nadania wojskowego odznaczenia, które mogłoby być przyznawane większej liczbie żołnierzy niż elitarny order Virtuti Militari. Urzeczywistniło się to dopiero w momencie największego zagrożenia kraju – latem 1920 roku.
O przebiegu wojny polsko-bolszewickiej dowiesz się więcej z serwisu www.bitwa1920.gov.pl [Kliknij obrazek poniżej]:
Krzyż Walecznych miał być nadawany za wykazane w boju czyny męstwa i odwagi. Chociaż był pomyślany jako odznaczenie wojskowe, to w wyjątkowych wypadkach mogli nim zostać odznaczeni cywile, którzy współdziałali z armią. Nadawał je Naczelny Wódz, który mógł przekazać to prawo na dowódców nie niższych stopniem niż pułkownik.
Odznaczony Krzyżem Walecznych posiadał liczne przywileje. Między innymi jako drugi w kolejności, po odznaczonych orderem Virtuti Militari, miał pierwszeństwo przy nadawaniu ziemi lub uzyskaniu stypendium, zarówno dla siebie, jak i swoich dzieci. Nadanie Krzyża Walecznych wiązało się także z niezwłocznym awansem o jeden stopień, w miarę posiadanych kompetencji.
40:44 2020_06_29 21_08_02_PR1_Historia_Zywa.mp3 Prof. Andrzej Nowak, historyk i autor książki "Klęska imperium zła. Rok 1920" opowiada o bitwie warszawskiej w audycji Doroty Truszczak z cyklu "Historia żywa". (PR, 29.06.2020)
Krzyżem Walecznych mógł zostać uhonorowany każdy żołnierz, bez względu na stopień wojskowy. Każde odznaczenie było numerowane, a odznaki noszono na lewej piersi na amarantowej wstążce z białymi paskami po bokach. Krzyż był wykonany z brązu, na awersie odznaki na ramionach widniał napis "na polu chwały" oraz data – 1920 rok, zaś na rewersie napis "walecznym".
Jedna osoba mogła zostać czterokrotnie udekorowana Krzyżem Walecznych. Nagrodzono nim żołnierzy, którzy wsławili się męstwem na polu bitwy w latach 1918-1921 oraz podczas służby w polskich formacjach wojskowych w trakcie I wojny światowej. Nagradzano nim także weteranów powstania styczniowego, którzy cieszyli się ogromnym szacunkiem w II Rzeczpospolitej.
Krzyż Walecznych był nadawany do 1923 roku. Zostało nim udekorowanych 60 tysięcy ludzi. Wśród nich było stu weteranów Powstania Styczniowego oraz 1230 cudzoziemców – przede wszystkim Francuzów z Misji Międzysojuszniczej wysłanej do Polski w 1920 roku. Odznaczony został również Płock za bohaterską obronę przed bolszewikami i mogiła ochotników z Ameryki, którzy przybyli do Polski wraz z Armią Polską we Francji.
Tradycje Krzyża Walecznych były kontynuowane w trakcie II wojny światowej. Po jej zakończeniu był uznawany zarówno przez władze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, jak i przez Ludowe Wojsko Polskie. Obecnie nie jest przyznawany, ponieważ podobnie jak order Virtuti Militari nie jest nadawany w trakcie pokoju.
sa
