Wspomnienia więźniów sowieckich obozów – w 85. rocznicę zbrodni katyńskiej

Decyzją najwyższych władz ZSRR w kwietniu 1940 roku rozstrzelano bez procesu i wyroku 22 tys. polskich oficerów, policjantów, ale także cywili wziętych do niewoli po napaści Rosji na Polskę we wrześniu 1939 r. Strzałem w tył głowy NKWD zabiło lekarzy, naukowców, artystów, nauczycieli, urzędników, prawników. Ofiary grzebano w zbiorowych mogiłach w Katyniu pod Smoleńskiem, Charkowie, Bykowni oraz Miednoje. W 85. rocznicę zbrodni katyńskiej, zaprosiliśmy do wysłuchania wspomnień więźniów sowieckich obozów.

Pomnik Zbrodni Katyńskiej w Jersey City

Foto: shutterstock.com/Mariusz Lopusiewicz

W audycji zabrzmiały archiwalne nagrania Radia Wolna Europa i Polskiego Radia, z udziałem m.in. Józefa Czapskiego, gen. Władysława Andersa, gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, prof. Stanisława Swianiewicza, gen. Mariana Kukiela, por. Władysława Cichego, a także pisarzy Włodzimierza Odojewskiego i Marka Nowakowskiego.

Czytaj także:

• Naukowcy, lekarze, sportowcy, literaci. Ofiary zbrodni katyńskiej
• Mord, kłamstwo i walka o prawdę. Kalendarium zbrodni katyńskiej

"Katyń – droga do prawdy"

Nagrania z cyklu "Katyń – droga do prawdy" to świadectwa i historie tych, którzy ocaleli z Kozielska, a także relacje oficerów zaangażowanych w poszukiwania. Materiały propagandowe, dokumenty i świadectwa literackie, a także wypowiedzi świadków prowadzonych w latach 90. tych ekshumacji.

Posłuchaj

15:24 2025_04_07 12_44_32_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Wspomnienia więźniów ocalonych z obozu w Kozielsku cz. 1 (Zapiski ze współczesności/ Dwójka)

 

15:24 2025_04_08 12_44_30_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Wspomnienia więźniów ocalonych z obozu w Kozielsku cz. 2 (Zapiski ze współczesności/ Dwójka)

15:26 2025_04_09 12_44_31_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Wspomnienia więźniów ocalonych z obozu w Kozielsku cz. 3 (Zapiski ze współczesności/ Dwójka)

14:55 Dwójka zapiski 10.04.2025.mp3 Wspomnienia więźniów ocalonych z obozu w Kozielsku cz. 4 (Zapiski ze współczesności/ Dwójka)

14:24 Dwójka Zapiski 11.04.mp3 Wspomnienia więźniów ocalonych z obozu w Kozielsku cz. 5 (Zapiski ze współczesności/ Dwójka)

   

Zbrodnia zaplanowana. "Czekałem na strzał, czekałem na śmierć"

– Do Kozielska zostałem przywieziony na początku listopada 1939 roku. W marcu buchnęła pogłoska, że wkrótce rozpocznie się likwidacja obozu – mówił prof. Stanisław Swianiewicz, jeden z niewielu ocalałych więźniów z transportu polskich oficerów do Katynia.

Likwidacja obozu w Kozielsku rozpoczęła się 3 kwietnia 1940 roku. Tego dnia zabrano do transportu pierwszą grupę 74 jeńców. Podobny los spotkał Polaków przetrzymywanych w obozach w Starobielsku i Ostaszkowie. Był to początek masowych egzekucji polskich jeńców wojennych, przeprowadzanych przez NKWD.

>>> ZBRODNIA KATYŃSKA. SERWIS SPECJALNY <<<

 

Józef Czapski wspomina poszukiwanie zaginionych polskich oficerów

Strona polska badała sprawę "zaginięcia" oficerów wojska polskiego co najmniej od połowy 1941 roku. W tym celu generał Władysław Anders, dowodzący Polskimi Siłami Zbrojnymi w ZSRR, powołał do życia Biuro Poszukiwań Zaginionych Oficerów. Szefem komórki został malarz Józef Czapski, który od września 1939 do połowy 1941 roku znajdował się w sowieckiej niewoli i w tym czasie był więziony m.in. w obozie jenieckim w Starobielsku. Mimo starań Czapskiemu nie udało się jednak zdobyć żadnych informacji dotyczących losów polskich wojskowych. 

Katyń, Charków, Miednoje, Bykownia...

Tragedia, która dotknęła cały polski naród. Zbrodnia, która pochłonęła 21 857 ofiar. Planowa eksterminacja polskiej inteligencji. Żołnierze, urzędnicy, literaci, matematycy, księża, policjanci, pogranicznicy, lekarze, adwokaci, inżynierowie, poeci, naukowcy... Zabijano strzałem w tył głowy, z rękoma związanymi za plecami, z ustami zakneblowanymi trocinami.

Cykl dokumentalnych audycji Aleksandry Łapkiewicz "Katyń – droga do prawdy" powstał w 2020 roku.

Zbrodnia katyńska:

• Wiosną 1940 roku na polityczne zlecenie ścisłego kierownictwa Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) NKWD zamordowała ponad 20 tysięcy Polaków.
• Na mocy rozkazu Stalina w lesie katyńskim zginęło ponad 4 tysiące osób, w Charkowie – 3,8 tysięcy, w Miednoje – 6 tysięcy, w łagrach zaś na terenach zajętych przez ZSRS – ponad 7 tysięcy.
• Jeńcy byli zabijani strzałem w tył głowy, ciała zakopano w masowych grobach.
• Eksterminacja policjantów, funkcjonariuszy korpusu ochrony pogranicza i żołnierzy była częścią planu wyniszczenia polskiej inteligencji. Miało to ułatwić komunistom indoktrynację polskiego społeczeństwa i było elementem budowy socjalistycznego świata.
• Zbrodnia ukrywana przez Związek Sowiecki ujrzała światło dzienne w 1943 roku, ale dopiero w latach 90. XX wieku Rosjanie przyznali się do politycznej odpowiedzialności za dokonanie tego makabrycznego mordu. Mimo tego władze w Moskwie do tej pory nie chcą uznać zbicia 20 tysięcy Polaków za ludobójstwo.

***

Tytuł audycji: Zapiski ze współczesności

Przygotowanie: Aleksandra Łapkiewicz

Data emisji: 7-11.04.2025 (powtórka z 2020 r.)

Godzina emisji: 12.45

zch/pg