O polskich (nie tylko w Polsce) nekropoliach i programie ocalenia pamięci o nich rozmawiamy w „Poranku Dwójki” z dyrektorem Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków, fundatorem i wieloletnim prezesem Fundacji Dziedzictwa Kulturowego – Michałem Laszczkowskim.
Czytaj też:
Jako fundator Fundacji Dziedzictwa Kulturowego za największy sukces instytucji Michał Laszczkowski uznaje zgromadzenie wokół idei konserwacji zabytków szeregu ekspertów, ale i wolontariuszy.
- 10 lat mojej pracy w fundacji było przygodą życia, ukuliśmy powiedzenie „zabytki to ludzie”, ta materia ożywa dzięki tym, którzy chcą ją ratować.
Fundacja Dziedzictwa Kulturowego może pochwalić się wieloma sukcesami nie tylko w Polsce, ale i w Ukrainie czy Łotwie. To współpraca ponad podziałami, stawiająca sobie za cel pobudzenie wrażliwości wśród obecnych użytkowników wielu obiektów zabytkowych.
- Chodzi o ujawnienie nieodkrytej potrzeby opieki nad zabytkiem – tłumaczy Laszczkowski – Zawsze powtarzam, że w naszej części Europy, nie tylko w Polsce, ale i Ukrainie, Białorusi, wymieszało się wszystko. Przesiedlono ludzi, wymordowano narody, zabytki zostały zniszczone. Często mamy do czynienia ze zjawiskiem „niechcianego, odrzuconego dziedzictwa”.
Także nowo powstały Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków ma działać na rzecz praktycznego wdrażania standardów związanych z ochroną zabytków, w tym cmentarzy, wciąż kryjących niejedną historię. To między innymi o ważnych dla polskiej historii nekropoliach dr Michał Laszczkowski opowiadał w Poranku Dwójki.
- Poruszającym momentem było dla mnie porównanie opisów Cmentarza Łyczakowskiego na polskiej i ukraińskiej Wikipedii. Okazało się, że to dwa różne cmentarze! Zupełnie inne postaci zostały wyróżnione. Zgadzały się jedynie daty założenia i zaprojektowania. To nas zmotywowało do stworzenia strony internetowej po polsku i ukraińsku, ukazującej jednym i drugim, co dla danej grupy jest istotne – mówi dr Michał Laszczkowski. – Ważne jest patrzenie na różne obiekty z różnych stron. Choć nie zawsze będziemy mogli „wyjednać” entuzjazm do danego wydarzenia historycznego z obu stron.
Pod opiekę NIKZ trafiają także zabytki „niszowe i budzące kontrowersje”. Takim jest na przykład cmentarz żydowski w Szydłowie – najstarszy cmentarz żydowski w Polsce.
- Te kontrowersje wynikają z niezrozumienia, niewiedzy. Zazwyczaj są powierzchowne i pryskają, kiedy mamy już do czynienia z konkretną prac. Dotyczyło to polskich cmentarzy w Ukrainie, żydowskich cmentarzy w Polsce czy cmentarzy tatarskich, zupełnej egzotyki – zauważa dr Laszczkowski. – To obszary działań fundacji, mam nadzieję, że staną się także obszarami działań Instytutu Konserwacji Zabytków.
Podczas rozmowy padło ważne pytanie – co właściwie jest zabytkiem? Czy podejście społeczne pokrywa się z prawnym?
- Tak naprawdę zabytkami są obiekty, które są cenne lub dla nas ważne. I to od nas zależy, które obiekty przetrwają i będą cieszyć kolejne pokolenia. Niekiedy coś drobnego, wyglądającego „biednie” może być bardzo cenne – podkreśla dr Michał Laszczkowski.
A ponadto w folkowym Poranku Dwójki:
- 7:50 – Promowanie muzyki zdolnej do wyrażenia wiary w pokój oraz budowanie kultury, w której porozumienie istnieje ponad podziałami ideologicznymi, wyznaniowymi czy politycznymi. Taki cel stawia sobie festiwal, który właśnie dobiegł końca w Warszawie, zapowiadany przez nas w ubiegłym tygodniu: Muzyka Pokoju – Muzyka Wiary. W Studiu Koncertowym Polskiego Radia odbył się koncert „Modlitwy Wirujące” w wykonaniu kurdyjskiego śpiewaka Marouf’a Majidi’ego, syryjskiego perkusjonalisty i śpiewaka Adeb’ a Chamoun’a oraz formacji Magneto – Bartka Tycińskiego i Piotra Domagalskiego. „Modlitwy Wirujące” przybliżają modlitewną tradycję muzułmańskiego bractwa Derwiszy.
05:16 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2022_10_29-07-48-59.mp3 Muzyka Pokoju – Muzyka Wiary (Dwójka/Poranek Dwójki)
- 8:10 – Wspomnieliśmy poetkę Krystynę Wieczorek. 24 sierpnia tego roku do grona niebieskich poetów dołączyła Krystyna Wieczorek, nieprzeciętna pisarka, poetka i twórczyni ludowa. Zmarła w swoim domu we wsi Lubiaszów, położonej kilkanaście kilometrów od Piotrkowa Trybunalskiego. Tu przez lata powstawała przebogata twórczość literacka i ludowa, inspirowana jej własnym życiem oraz historią, tradycjami i zwyczajami Ziemi Piotrkowskiej. Pani Krystyna była osobą niezwykle zasłużoną dla kultury, wielokrotnie odznaczaną i nagradzaną. Jako jedna z pierwszych, w 2008 roku, otrzymała Tytuł Honorowy „Za zasługi dla Powiatu Piotrkowskiego”, a także Odznakę Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, Superekslibris przyznany przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Łodzi oraz Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Największy rozgłos przyniosła jej wielotomowa saga „Młyn na Stawkach”, której zawdzięcza przydomek „Reymonta w spódnicy”. O Krystynie Wieczorek, jako o wspaniałej artystce, ale też ciepłej i wrażliwej osobie opowiadali Andrzej Białkowski z Łódzkiego Domu Kultury oraz córka pisarki – Aleksandra Jaśkowska.
07:58 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2022_10_29-08-14-47.mp3 Wspomnienie Krystyny Wieczorek (Dwójka/Poranek Dwójki)
- 8:35 – Opowiemy, co działo się na VIII Kongresie Kultury Regionów. Wydarzenie poruszające tematy z zakresu ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, stanowiące forum wymiany idei i pomysłów upowszechniających wiedzę o kulturze regionów odbyło się w dniach 25-18.10, w Nowym Sączu. W tym roku myślą przewodnią spotkania animatorów i pasjonatów kultury tradycyjnej, było hasło „W płomieniach”. Podczas 4 dni paneli tematycznych, dyskusji i warsztatów wyklarowało się wiele ważnych wniosków. Wśród nich był ten, że ogień może być zarówno błogosławieństwem, jak i przekleństwem i to zarówno w rozumieniu dosłownym, jak i w odniesieniu do życia i działalności każdego z nas, o czym mówiła więcej koordynatorka programowa Kongresu Małgorzata Broda.
07:47 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2022_10_29-08-38-49.mp3 VIII Kongres Kultury Regionów (Dwójka/Poranek Dwójki)
- 8:50 – W cyklu „To było tak…” Elżbieta Wójtowicz przytoczyła opowieści o zmarłych
- 9:10 – Wspomnieliśmy prof. Jerzego Bartmińskiego. 7 lutego dotarła do nas wiadomość o odejściu profesora Jerzego Bartmińskiego, wybitnego językoznawcy, etnolingwisty i znawcy folkloru. To m.in. dzięki niemu swój kształt w latach 90-tych uzyskało RCKL. Jerzy Bartmiński urodził się w 1939 roku w Przemyślu. Studiował na UMCS, a w 1991 objął na tej uczelni stanowisko profesora nadzwyczajnego. Wybitny językoznawca, etnolingwista, slawista, członek Polskiej Akademii Umiejętności i PAN, twórca Lubelskiej Szkoły Etnolingwistycznej. Na UMCSie był także współtwórcą katedr ukrainistyki i białorutenistyki, które powstały wtedy jako nowe kierunki studiów. Autor tak ważnych dla etnolingwistyki pozycji, jak "Językowe podstawy obrazu świata" czy seria "Słownik stereotypów i symboli ludowych", od którego wziął się radiowy cykl "Źródłosłów" emitowany w sobotnich Porankach. Prof. Bartmiński był także ikoną ruchu folkowego i działań promujących folklor tradycyjny wśród młodego pokolenia. W audycji wspominali profesora: Bogdan Bracha, prof. Jerzy Adamowski i Maria Baliszewska.
07:06 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2022_10_29-09-14-58.mp3 Wspomnienie prof. Jerzego Bartmińskiego (Dwójka/Poranek Dwójki)
Słuchaliśmy:
- 7.09 Bassekou Kouyate & Ngoni Ba Miri (3:53)
- 7.15 Svaneborg Kardyb Dæmningen (4:03)
- 7.26 Teta Lando Irmão Ama o Teu Irmão (4:20)
- 7.32 Gustaf Lunggren & Skúli Sverrisson Leading Somewhere (4:22)
- 7.38 Béla Bartók Trzy węgierskie pieśni ludowe z Csík, I. Paw. Rubato + III. Biała lilia. Poco vivo, wyk. Víkingur Ólafsson (fortepian) (1:10) + (1:12)
- 7.45 Vieux Farka Touré Lahidou (3:42)
- 7.56 trad. Jarabi (Passion), wyk. Derek Gripper (gitara) (6:36)
- 8.02 Stanisław Moniuszko Uwertura koncertowa "Bajka" (fragment), wyk. (oh!) Orkiestra, Dirk Vermeulen (dyr.) (4:42)
- 8.08 Madeleine Dring Colour Suite, IV. Blue Air, wyk. Sarah Cahill (fortepian) (3:04)
- 8.18 Gerald Toto, Richard Bona & Lokua Kanza L’endormie (2:36)
- 8.26 Ruth Gipps Koncert na obój op. 20, II. Andante, wyk. Juliana Koch (obój), BBC Philharmonic, Rumon Gamba (dyr.) (4:10)
- 8:33 Orkiestra Dęta z Zakrzewa Do mogiły (4:15)
- 8.44 Bremer/McCoy Drømmer (3:34)
- 8.55 Ralph Vaughan Williams The House of Life, I. Love Sight, aranż. na orkiestrę Roderick Williams, wyk. Roderick Williams (śpiew), Hallé, Sir Mark Elder (dyr.) (4:34)
- 9.08 Oumou Sangaré Mogoya (Acoustic) (4:42)
- 9.22 Redi Hasa In Bloom (4:07)
- 9.27 Atine Atashé Eshgh (5:12)
- 9.40 Vega Trails Love Your Grace (2:32)
- 9.51 Alex Baranowski Wiosna, wyk. Angèle Dubeau (skrzypce), La Pietà (8:55)
***
